Środki trwałe to składniki majątku, których przewidywany okres użytkowania przekracza 12 miesięcy. Osoba prowadząca działalność gospodarczą może użytkować w firmie różnego rodzaju środki trwałe, które powinny być odpowiednio zabezpieczone przed kradzieżą. Zdarza się jednak, że mimo dochowania należytej staranności przedsiębiorcy może zajść kradzież części składowej środka trwałego.
Kradzież części składowej środka trwałego a odszkodowanie
W razie kradzieży części składowej lub peryferyjnej środka trwałego przedsiębiorca może otrzymać odszkodowanie. Otrzymane odszkodowanie co do zasady podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, jednak odszkodowania za szkody w środku trwałym po spełnieniu określonych warunków mogą skorzystać ze zwolnienia z opodatkowania. Na mocy bowiem art. 21 ust. 1 pkt 29b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wolne od podatku są odszkodowania za szkody w środku trwałym, z wyłączeniem samochodu osobowego, w części wydatkowanej w roku podatkowym lub w roku bezpośrednio po nim następującym na remont tego środka trwałego albo na zakup lub na wytworzenie we własnym zakresie środka trwałego zaliczonego zgodnie z Klasyfikacją Środków Trwałych (KŚT) wydaną na podstawie odrębnych przepisów, zwaną dalej „Klasyfikacją”, do tego samego rodzaju co środek trwały, z którym związana była ta szkoda, przy czym przepis art. 23 ust. 1 pkt 45 stosuje się odpowiednio. Dodatkowo na mocy art. art. 21 ust. 35a zwolnienie, o którym mowa w ust. 1 pkt 29b, stosuje się także do otrzymanego odszkodowania w części odpowiadającej wartości wydatków poniesionych przez podatnika na cele określone w tym przepisie od dnia powstania szkody do dnia otrzymania odszkodowania, w części niezaliczonej do kosztów uzyskania przychodów, w tym poprzez odpisy amortyzacyjne. Warto podkreślić, że analogiczny przepis znajdziemy w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych (art 17 ust. 1 pkt 54a i art. 17 ust. 10a ustawy o CIT).
Jeżeli zatem przedsiębiorca otrzyma odszkodowanie w związku z tym, że zaszła kradzież części składowej środka trwałego i przeznaczy to odszkodowanie na zakup nowej części składowej lub peryferyjnej tego samego środka trwałego o podobnych właściwościach i parametrach oraz takiej samej wartości użytkowej, co stanowić będzie remont środka trwałego, to otrzymane odszkodowanie będzie wówczas zwolnione z opodatkowania podatkiem dochodowym.
Zastąpienie skradzionej części składowej środka trwałego nową częścią składową sfinansowaną z odszkodowania
W przypadku gdy przedsiębiorca z kwoty odszkodowania otrzymanego z tytułu kradzieży części składowej lub peryferyjnej środka trwałego sfinansuje zakup nowej części do tego samego środka trwałego, mającej zastąpić część skradzioną, a więc nowa część składowa lub peryferyjna ma podobne właściwości i parametry oraz taką samą wartość użytkową, to można wówczas przyjąć, że mamy do czynienia z remontem.
Zgodnie bowiem ze stanowiskiem organów podatkowych w celu kwalifikacji wydatków jako ulepszenie lub remont istotne jest w każdym przypadku, jaki charakter mają wydatki poniesione na środek trwały. Jeżeli wydatki te mają charakter odtworzeniowy, przywracający jedynie pierwotną zdolność użytkową tego środka (remont), a nie powodujący zwiększenia tejże wartości użytkowej – podatnik może w całości zaliczyć je do kosztów uzyskania przychodów, bez względu na wielkość tych wydatków. Istotą remontu jest wykonanie prac przywracających pierwotny stan techniczny i użytkowy środka trwałego, niezwiększających jego wartości początkowej.
Odnośnie do środka trwałego, od którego skradziona została część składowa lub peryferyjna, należy przeanalizować przepis art. 22g ust. 20 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zgodnie z tym przepisem w razie trwałego odłączenia od danego środka trwałego części składowej lub peryferyjnej wartość początkową tego środka zmniejsza się, od następnego miesiąca po odłączeniu o różnicę między ceną nabycia (kosztem wytworzenia) odłączonej części a przypadającą na nią, w okresie połączenia, sumą odpisów amortyzacyjnych obliczoną przy zastosowaniu metody amortyzacji i stawki amortyzacyjnej stosowanej przy obliczaniu odpisów amortyzacyjnych tego środka trwałego. Przy czym trwałe odłączenie powinno być oceniane przez zamiar podatnika definitywnego odłączenia określonej części środka trwałego. Z trwałym odłączeniem mamy do czynienia wówczas, gdy jego przyczyną jest chęć zaprzestania używania części składowej lub peryferyjnej środka trwałego albo chęć przyłączenia tej części składowej lub peryferyjnej do innego środka trwałego.
W przypadku zakupu przez przedsiębiorcę nowej części składowej lub peryferyjnej mającej zastąpić skradzioną część środka trwałego o podobnych właściwościach, parametrach i takiej samej wartości użytkowej jak część skradziona nie należy zmniejszać wartości początkowej środka trwałego o niezamortyzowaną część składową lub peryferyjną środka trwałego, która została skradziona. Nie mamy bowiem do czynienia z trwałym odłączeniem części składowej lub peryferyjnej od środka trwałego, którego część została skradziona, a jedynie z czasowym odłączeniem tej części w wyniku kradzieży.
Przykład 1.
Pan Artur jest przedsiębiorcą rozliczającym się na podstawie Podatkowej Księgi Przychodów i Rozchodów (podatek liniowy), który posiada w ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych maszynę specjalistyczną. Maszyna wraz z częściami peryferyjnymi stanowi jeden środek trwały. 2 stycznia 2023 roku skradziono część peryferyjną maszyny, stanowiącą jedną z jej części wymiennych. Kradzież części peryferyjnej nie ma wpływu na dalsze wykorzystywanie maszyny w prowadzonej działalności gospodarczej, ponieważ w jej skład wchodzą również inne części wymienne, które są instalowane zamiennie w zależności od rodzaju wykonywanych prac. Maszyna pomimo kradzieży jednej części peryferyjnej nadal istnieje i sprawnie funkcjonuje jako pełnowartościowy środek trwały. Kradzież została zgłoszona na policję, która do tej pory nie znalazła sprawcy, i prawdopodobnie sprawa zostanie umorzona z powodu niewykrycia sprawcy przestępstwa. Pan Artur otrzymał z instytucji finansowej odszkodowanie, które zostało wypłacone 1 lutego 2024 roku. Z kwoty odszkodowania przedsiębiorca w lutym 2024 roku dokonał zakupu części peryferyjnej maszyny o takich właściwościach i parametrach jak skradziona część (wydatkując w ten sposób całą kwotę odszkodowania). Czy otrzymane odszkodowanie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym? W jaki sposób rozliczyć zakup nowej części peryferyjnej?
Z uwagi na to, że pan Artur przeznaczył całą kwotę otrzymanego odszkodowania na zakup takiej samej części peryferyjnej jak część wcześniej skradziona, otrzymane przez niego odszkodowanie podlega zwolnieniu z opodatkowania na mocy art. art. 21 ust. 1 pkt 29b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Mężczyzna dokonał zakupu nowej części peryferyjnej mającej zastąpić skradzioną część środka trwałego o podobnych właściwościach, parametrach i takiej samej wartości użytkowej jak część skradziona, w związku z czym nie powinien zmniejszać wartości początkowej środka trwałego o niezamortyzowaną część peryferyjną środka trwałego, która została skradziona. Nie nastąpiło bowiem trwałe odłączenie części peryferyjnej od środka trwałego, a jedynie czasowe odłączenie tej części w wyniku kradzieży.
