Trwałe odłączenie części składowej lub peryferyjnej od środka trwałego i przyłączenie jej do innego środka trwałego może skutkować zmianą wartości początkowej składników majątku. W jaki sposób ustalić wartość początkową środka trwałego, od którego odłączono jego część? Czy wartość początkowa środka trwałego w pełni zamortyzowanego zmieni się po odłączeniu od niego części składowej lub peryferyjnej? Czy zmieni się wówczas wartość początkowa środka trwałego, do którego zostanie przyłączona część odłączona od innego środka trwałego? Czym jest odłączenie części środka trwałego - ten temat omawiamy w artykule!
Część składowa i peryferyjna – definicje
Środki trwałe mogą składać się z kilku lub więcej części składowych bądź peryferyjnych. Zgodnie z art. 47 ust 2 Kodeksu cywilnego przez część składową rzeczy należy rozumieć wszystko, co nie może być od niej odłączone bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości albo bez uszkodzenia bądź istotnej zmiany przedmiotu odłączonego. Przedmioty połączone z danym środkiem trwałym jedynie dla przemijającego użycia nie stanowią jej części składowych.
Pojęcie części peryferyjnej nie zostało zdefiniowane wprost w polskich przepisach. W praktyce gospodarczej w odniesieniu do części peryferyjnej stosuje się definicję przynależności sformułowaną w art. 51 ust. 1 kc, zgodnie z którym przynależnościami są rzeczy ruchome potrzebne do korzystania z innej rzeczy (rzeczy głównej) zgodnie z jej przeznaczeniem, jeżeli pozostają z nią w faktycznym związku odpowiadającym temu celowi.
Odłączenie części peryferyjnej środka trwałego a wartość początkowa środka trwałego
Odłączenie części składowej lub peryferyjnej od wprowadzonego do ewidencji środków trwałych składnika majątku wpływa na wartość początkową środka trwałego, od którego została odłączona dana część. Wartość początkowa powinna zostać pomniejszona o różnicę między ceną nabycia (kosztem wytworzenia) odłączonej części a przypadającą na nią sumę dotychczasowych odpisów amortyzacyjnych. Sumę tych odpisów ustala się przy zastosowaniu metody amortyzacji i stawki amortyzacyjnej stosowanej przy obliczaniu odpisów amortyzacyjnych środka trwałego, od którego odłączono część składową lub peryferyjną. Wartość początkową środka trwałego, od którego odłączono jego część, zmniejsza się w miesiącu następującym po miesiącu, w którym miało miejsce odłączenie części składowej lub peryferyjnej od składnika majątku.
„W razie trwałego odłączenia od danego środka trwałego części składowej lub peryferyjnej wartość początkową tego środka zmniejsza się, od następnego miesiąca po odłączeniu, o różnicę między ceną nabycia (kosztem wytworzenia) odłączonej części a przypadającą na nią, w okresie połączenia, sumą odpisów amortyzacyjnych obliczoną przy zastosowaniu metody amortyzacji i stawki amortyzacyjnej stosowanej przy obliczaniu odpisów amortyzacyjnych tego środka trwałego”.
Odłączenie części składowej bądź peryferyjnej od środka trwałego powoduje zatem istotne zmiany w zakresie dokonywanych odpisów amortyzacyjnych. Od miesiąca następującego po miesiącu odłączenia części środka trwałego należy dokonywać odpisów amortyzacyjnych od zmniejszonej wartości początkowej środka trwałego.
Przykład 1.
Pani Dorota prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą (biuro rachunkowe). Pani Dorota używa w firmie zespołu komputerowego wprowadzonego do ewidencji środków trwałych. Wartość początkowa zespołu komputerowego wynosiła 20 000 zł netto (podatek VAT został odliczony w całości przy zakupie składnika majątku). Cena nabycia drukarki wynosiła 1000 zł netto (VAT został w całości odliczony). Od zespołu komputerowego pani Dorota postanowiła odłączyć drukarkę stanowiącą część peryferyjną zespołu. Zespół komputerowy nie jest w pełni umorzony. W odniesieniu do zestawu komputerowego pani Dorota stosowała amortyzację liniową i 30% roczną stawkę amortyzacyjną. Zestaw był amortyzowany od stycznia 2021 roku, a w grudniu 2021 roku od zestawu została odłączona drukarka. Oznacza to, że od zestawu komputerowego zostało do tej pory dokonanych 12 odpisów amortyzacyjnych.
W jaki sposób ustalić wartość początkową zestawu komputerowego po odłączeniu od niego drukarki?
Pani Dorota po odłączeniu drukarki powinna dokonywać odpisów amortyzacyjnych od pomniejszonej wartości początkowej środka trwałego. Należy dokonać następujących obliczeń:
1. Ustalić cenę nabycia odłączonej drukarki
1000 zł
2. Ustalić sumę dokonanych odpisów amortyzacyjnych przypadających na odłączoną drukarkę:
((1000 zł x 30%)/12) x 12 = 300 zł
3. Obliczyć różnicę pomiędzy ceną nabycia drukarki a przypadającą na nią sumą dotychczasowych odpisów amortyzacyjnych
1000 zł – 300 zł = 700 zł
4. Obliczyć wartość początkową środka trwałego, czyli pomniejszyć ją o różnicę pomiędzy ceną nabycia drukarki a przypadającą na nią sumą dotychczasowych odpisów amortyzacyjnych
20 000 zł – 700 zł = 19 300 zł
Wartość początkową środka trwałego należy pomniejszyć w miesiącu następującym po miesiącu, w którym miało miejsce odłączenie drukarki, czyli w styczniu 2022 roku.
Przyłączenie odłączonej części środka trwałego do innego środka trwałego
Część składowa lub peryferyjna odłączona od jednego środka trwałego może zostać przyłączona do innego środka trwałego. Czynność taka wywołuje określone skutki podatkowe, zmienia się bowiem wartość początkowa środka trwałego, do którego została przyłączona część składkowa lub peryferyjna odłączona od innego środka trwałego, a co za tym idzie – wysokość odpisów amortyzacyjnych. W takiej sytuacji wartość początkową środka trwałego, do którego została przyłączona dana część, trzeba powiększyć o różnicę, o którą została pomniejszona wartość początkowa środka trwałego, od którego dana część została odłączona. Zwiększenia wartości początkowej należy dokonać w miesiącu połączenia składników.
„Jeżeli odłączona część zostanie następnie przyłączona do innego środka trwałego, w miesiącu połączenia zwiększa się wartość początkową tego innego środka o różnicę, o której mowa w ust. 20”.
Różnica, o której mowa to różnica między ceną nabycia (kosztem wytworzenia) odłączonej części a przypadającą na nią w okresie połączenia sumą odpisów amortyzacyjnych, obliczoną przy zastosowaniu metody amortyzacji i stawki amortyzacyjnej stosowanej przy obliczaniu odpisów amortyzacyjnych środka trwałego, od którego odłączono daną część.
Odłączenie części środka trwałego od całkowicie zamortyzowanego środka trwałego i przyłączenie go do innego środka trwałego
Odłączenie części środka trwałego od w pełni zamortyzowanego środka trwałego i przyłączenie go do innego środka trwałego nie implikuje zmian w wartości początkowej środka trwałego. Nie zmieni się zatem wartość początkowa środka trwałego, od którego odłączona zostaje część składowa lub peryferyjna. Przyłączenie do środka trwałego w pełni zamortyzowanej części składowej lub peryferyjnej odłączonej od innego środka trwałego nie wpływa także na wartość początkową środka trwałego, do którego dana część zostaje przyłączona.
Przykład 2.
Pan Jacek prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą w zakresie produkcji i handlu, w której wykorzystuje różnego rodzaju maszyny. Od jednej z maszyn o wartości początkowej 35 000 zł wprowadzonej do ewidencji środków trwałych i całkowicie zamortyzowanej (suma dotychczasowych odpisów amortyzacyjnych wynosi 35 000 zł) została odłączona część peryferyjna. Wartość nabycia odłączonej części peryferyjnej wynosi 6000 zł i jest równa sumie dokonanych dotychczas odpisów amortyzacyjnych przypadających na tę część.
Odłączona część została przyłączona do innej maszyny. Jak zmieni się wartość początkowa środka trwałego?
Wartość początkowa maszyny, od której została odłączona część peryferyjna i przyłączona do innej maszyny nie zmieni się, ponieważ środek trwały jest w pełni zamortyzowany. Różnica pomiędzy ceną nabycia odłączonej części a przypadającą na nią sumą dotychczasowych odpisów amortyzacyjnych wynosi 0. Bez zmian pozostanie także wartość początkowa środka trwałego, do którego dana część peryferyjna została przyłączona.
