Składniki majątku wprowadzone do ewidencji środków trwałych w działalności mogą ulec zniszczeniu lub uszkodzeniu w wyniku różnych zdarzeń. Jeżeli dany środek trwały jest objęty ochroną ubezpieczenia majątkowego i zostaną spełnione warunki ubezpieczenia, ubezpieczyciel wypłaca przedsiębiorcy odszkodowanie. Czy odszkodowanie za szkody w środku trwałym podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym? Kiedy odszkodowanie jest zwolnione z podatku?
Odszkodowanie za szkody w środku trwałym
Co do zasady uzyskanie przez podatnika odszkodowania z tytułu poniesionej straty w środku trwałym jest opodatkowane podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Oznacza to, że w działalności gospodarczej należy wykazać przychód. Zgodnie z art. 14 ust. 2 pkt 12 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych przychodem z działalności gospodarczej są otrzymane odszkodowania za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą lub z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej.
Trzeba mieć na uwadze, że opodatkowanie odszkodowania w związku ze szkodą w środku trwałym nie jest uzależnione od tego, czy opłacana składka ubezpieczeniowa została zaliczona do kosztów uzyskania przychodów w działalności. Nawet wtedy, gdy przedsiębiorca nie wprowadzał zapłaconych składek na ubezpieczenie mienia do kosztów podatkowych, ma obowiązek opodatkować PIT kwotę uzyskanego odszkodowania.
Dodatkowo warto zaznaczyć, że obowiązujące przepisy nie różnicują prawnopodatkowej sytuacji podatników w zależności od tego, czy odszkodowanie jest następstwem szkody powstałej z winy osób trzecich, czy też innego rodzaju zdarzeń.
Zwolnienie z opodatkowania uzyskanego odszkodowania
Obowiązujące w Polsce przepisy podatkowe przewidują możliwość zwolnienia z opodatkowania podatkiem dochodowym odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą. Uzyskane przez przedsiębiorcę od ubezpieczyciela odszkodowanie za szkody w środku trwałym podlega zwolnieniu z opodatkowania na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 29b ustawy o PIT. Należy podkreślić, że owo zwolnienie z opodatkowania odszkodowania za szkody w środkach trwałych nie dotyczy samochodów osobowych. Wyłączenie z opodatkowania otrzymanego odszkodowania jest zatem możliwe tylko w stosunku do składników majątku stanowiących środki trwałe w działalności gospodarczej z pominięciem samochodów osobowych.
„Wolne od podatku dochodowego są odszkodowania za szkody w środku trwałym, z wyłączeniem samochodu osobowego, w części wydatkowanej w roku podatkowym lub w roku bezpośrednio po nim następującym na remont tego środka trwałego albo na zakup lub na wytworzenie we własnym zakresie środka trwałego zaliczonego zgodnie z Klasyfikacją Środków Trwałych (KŚT) wydaną na podstawie odrębnych przepisów, zwaną dalej »Klasyfikacją«, do tego samego rodzaju, co środek trwały, z którym związana była ta szkoda, przy czym przepis art. 23 ust. 1 pkt 45 stosuje się odpowiednio”.
Aby móc skorzystać ze zwolnienia konieczne jest zatem spełnienie przez podatnika określonych warunków, a mianowicie kwota otrzymanego odszkodowania musi zostać przeznaczona w roku podatkowym lub w roku bezpośrednio po nim następującym na remont tego środka trwałego albo na zakup bądź na wytworzenie we własnym zakresie środka trwałego zaliczonego zgodnie z KŚT, do tego samego rodzaju, co środek trwały, z którym związana była ta szkoda. W praktyce oznacza to, że jeżeli w roku otrzymania odszkodowania lub w roku następnym, uzyskana od ubezpieczyciela kwota odszkodowania zostanie wydatkowana na remont środka trwałego, z którym związana była szkoda albo zakup bądź wytworzenie we własnym zakresie środka trwałego zaliczanego zgodnie z KŚT do tego samego rodzaju, co środek trwały, z którym związana była ta szkoda, przedsiębiorca ma prawo zastosować zwolnienie z opodatkowania odszkodowania.
W przeciwnym razie, czyli wtedy, gdy odszkodowanie otrzymane z tytułu ubezpieczenia majątkowego za szkody w środku trwałym nie zostanie wydane na cele wskazane w art. 21 ust. 1 pkt 29b ustawy o PIT, to warunki uprawniające do skorzystania ze zwolnienia z opodatkowania wskazanego odszkodowania nie zostaną spełnione, a więc odszkodowanie będzie stanowić przychód z działalności gospodarczej. Przychód ten powstanie w dacie faktycznego otrzymania środków pieniężnych przez przedsiębiorcę z tytułu wypłaty odszkodowania w związku ze szkodą w środku trwałym.
W zakresie, w jakim zwolnienie z opodatkowania podatkiem dochodowym otrzymanego odszkodowania ma zastosowanie, nie stanowią kosztów uzyskania przychodów odpisy amortyzacyjne od części wartości początkowej środków trwałych odpowiadającej poniesionym wydatkom na nabycie lub wytworzenie we własnym zakresie środka trwałego uprawniającym do stosowania zwolnienia. Oznacza to, że jeżeli przedsiębiorca wydatkuje otrzymane odszkodowanie na nabycie lub wytworzenie we własnym zakresie nowego środka trwałego, to odpisy amortyzacyjne od tego składnika majątku w części przypadającej na jego wartość sfinansowaną ze środków zwolnionych z opodatkowania, nie będą stanowiły kosztów podatkowych.
Odszkodowanie stanowiące przychód w działalności – interpretacja indywidualna
Interpretacja indywidualna sygn. 0115-KDIT3.4011.319.2021.2.JG z 28 czerwca 2021 roku wydana przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej dotyczyła opodatkowania odszkodowania wypłaconego w związku ze szkodą w środku trwałym.
Wnioskodawca prowadzi działalność gospodarczą w formie spółki, której wspólnikami są 3 osoby fizyczne, a sam wnioskodawca posiada określony % udziału w zyskach i stratach spółki. Z tytułu udziału w spółce wybrał on opodatkowanie podatkiem liniowym 19%. Spółka prowadzi ewidencję podatkową w postaci ksiąg rachunkowych, a wszyscy wspólnicy spółki dochody z tytułu posiadanych praw i obowiązków opodatkowują zgodnie z przepisami ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, korzystając z podatku liniowego.
Do ewidencji środków trwałych w spółce jest wpisana hala produkcyjna, a spółka dokonuje od niej odpisów amortyzacyjnych. Hala stanowi majątek będący wspólnością łączną wspólników spółki, gdyż spółka nie może być podmiotem praw i obowiązków. Takim podmiotem mogą być jedynie jej wspólnicy.
W hali wybuchł pożar (przyczyną było podpalenie), na którego skutek zniszczeniu uległa hala oraz wszystko, co się w niej znajdowało. Hala i znajdujące się w niej maszyny były ubezpieczone od ognia i innych żywiołów, więc w związku ze zdarzeniem pożaru spółka zgłosiła szkodę do ubezpieczyciela. Na zlecenie ubezpieczyciela został przygotowany raport dotyczący likwidacji szkody, w którym oszacowano wartość odszkodowania. Na dzień złożenia wniosku spółka nie otrzymała odszkodowania. Spółka w najbliższej przyszłości nie zamierza ponosić wydatków na odbudowę hali, co oznacza, że odszkodowanie nie zostanie wydane w roku podatkowym, w którym zostanie otrzymane, ani w roku bezpośrednio po nim następującym na remont hali, jak również na zakup lub wytworzenie we własnym zakresie środka trwałego zaliczonego zgodnie z KŚT do tego samego rodzaju, co środek trwały, z którym związana była szkoda (czyli tego samego rodzaju, co hala).
Wnioskodawca zadał pytanie, czy przychód, który spółka uzyska z tytułu odszkodowania z towarzystwa ubezpieczeniowego, będzie podlegał opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych stosownie do posiadanego przez wnioskodawcę udziału w spółce. Zdaniem wnioskodawcy otrzymane odszkodowanie za szkody w środku trwałym będzie zwolnione z opodatkowania podatkiem dochodowym, a tym samym wnioskodawca nie będzie zobowiązany do zapłaty podatku z tego tytułu stosownie do posiadanych udziałów w spółce.
Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej uznał stanowisko wnioskodawcy za nieprawidłowe, przytaczając art. 21 ust. 1 pkt 29b ustawy o PIT, zgodnie z którym wolne od podatku dochodowego są odszkodowania za szkody w środku trwałym, z wyłączeniem samochodu osobowego, w części wydatkowanej w roku podatkowym lub w roku bezpośrednio po nim następującym na remont tego środka trwałego albo na zakup bądź na wytworzenie we własnym zakresie środka trwałego zaliczonego zgodnie z KŚT wydaną na podstawie odrębnych przepisów, zwaną dalej „Klasyfikacją”, do tego samego rodzaju, co środek trwały, z którym związana była ta szkoda, przy czym przepis art. 23 ust. 1 pkt 45 stosuje się odpowiednio. Zgodnie z opisanymi okolicznościami otrzymane w przyszłości odszkodowanie za szkody w środku trwałym nie zostanie wydane w roku podatkowym, w którym zostanie otrzymane, ani w roku bezpośrednio po nim następującym na remont hali, jak również na zakup lub wytworzenie we własnym zakresie środka trwałego zaliczonego zgodnie z KŚT do tego samego rodzaju, co środek trwały, z którym związana była szkoda (czyli tego samego rodzaju co hala). Oznacza to, że skoro odszkodowanie otrzymane z tytułu ubezpieczenia majątkowego za szkody dotyczące hali stanowiącej środek trwały w prowadzonej przez spółkę działalności nie zostanie wydane na cele wskazane w art. 21 ust. 1 pkt 29b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, warunkujące jego zwolnienie, to stanowi przychód z działalności gospodarczej w wysokości proporcjonalnej do udziału wnioskodawcy, podlegający opodatkowaniu wraz z innymi przychodami uzyskanymi przez niego z prowadzonej przez spółkę działalności gospodarczej.
