Umorzenie zobowiązania kredytowego jest zasadniczo zdarzeniem generującym powstanie przychodu w podatku PIT. W przypadku kredytu we frankach zaciągniętego na cele mieszkaniowe taki przychód nie podlega opodatkowaniu z uwagi na obowiązujące rozporządzenie w zakresie zaniechania poboru podatku. Pojawia się jednak pytanie, czy brak obowiązku odprowadzenia podatku gdy zajdzie umorzenie kredytu we frankach dotyczy również części kredytu dotyczącej garażu? Sprawdź!
Umorzenie kredytu a przychód w podatku PIT
Zgodnie z ogólną definicją przychodu zawartą w art. 11 ust. 1 ustawy PIT przychodami są wszelkie otrzymane lub pozostawione do dyspozycji podatnika kwoty pieniężne, ale również świadczenia w naturze oraz nieodpłatne świadczenia.
O ile samo zaciągnięcie kredytu i jego spłata to zdarzenia neutralne podatkowo, to przychód po stronie kredytobiorcy pojawia się w przypadku, kiedy dochodzi do umorzenia kredytu, jego części lub odsetek. Wtedy bowiem kredytobiorca osiąga konkretne przysporzenie majątkowe w postaci braku konieczności dokonywania dalszej spłaty kredytu.
Umorzoną kwotę wierzytelności z tytułu zaciągniętego kredytu należy zakwalifikować do przychodu z innych źródeł, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 w zw. z art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Przychód z tego tytułu podlega opodatkowaniu na zasadach ogólnych, a więc według skali podatkowej i w zeznaniu rocznym PIT-36.
Na mocy art. 42a ust. 1 ustawy PIT osoby prawne, które dokonują wypłaty należności lub świadczeń, o których mowa w art. 20 ust. 1, z wyjątkiem dochodów (przychodów) wymienionych w art. 21, art. 52, art. 52a i art. 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku, od których nie są obowiązane pobierać zaliczki na podatek lub zryczałtowanego podatku dochodowego, są obowiązane sporządzić informację według ustalonego wzoru PIT-11 o wysokości przychodów i przesłać ją podatnikowi oraz urzędowi skarbowemu.
W rezultacie z uwagi na umorzony kredyt bank – jako płatnik – zobligowany jest do wystawienia informacji PIT-11 i przesłania jej podatnikowi oraz US po zakończeniu roku podatkowego. Równocześnie bank nie pobiera w tym przypadku zaliczki na podatek.
Również sam kredytobiorca nie jest zobligowany do zapłaty w trakcie roku zaliczki na podatek. Całość zobowiązania rozlicza dopiero po zakończeniu roku podatkowego w rocznym zeznaniu PIT.
Umorzenie kredytu we frankach a zaniechanie poboru podatku
Zgodnie z art. 22 § 1 pkt 1 Ordynacji podatkowej minister właściwy do spraw finansów publicznych może, w drodze rozporządzenia, w przypadkach uzasadnionych interesem publicznym lub ważnym interesem podatników zaniechać w całości lub w części poboru podatków, określając rodzaj podatku, okres, w którym następuje zaniechanie, i grupy podatników, których dotyczy zaniechanie.
Na podstawie ww. delegacji ustawowej Minister Finansów wydał rozporządzenie z 11 marca 2022 roku w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od niektórych dochodów (przychodów) związanych z kredytem hipotecznym udzielonym na cele mieszkaniowe.
W rezultacie choć w opisanym przypadku powstaje przychód, to jednak kredytobiorcy nie muszą odprowadzać podatku PIT z uwagi na zaniechanie poboru. Co jednak istotne, aby zaniechanie poboru znalazło zastosowanie, konieczne jest spełnienie określonych warunków zawartych w przepisach rozporządzenia.
Otóż zarządza się zaniechanie poboru podatku dochodowego od osób fizycznych od kwot umorzonych osobie fizycznej wierzytelności z tytułu kredytu mieszkaniowego w przypadku, gdy kredyt mieszkaniowy został zaciągnięty na realizację jednej inwestycji mieszkaniowej.
Kwoty wierzytelności podlegającej zaniechaniu obejmują:
- kwoty kredytu mieszkaniowego (kapitału);
- odsetki, w tym odsetki skapitalizowane, i prowizje;
- opłaty, jeżeli ich poniesienie przez kredytobiorcę było niezbędne do zawarcia umowy kredytu mieszkaniowego, z wyjątkiem kosztów usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń.
Przez jedną inwestycję mieszkaniową rozumie się inwestycję, której celem jest zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych.
Wydatkowanie przychodu na własne cele mieszkaniowe oznacza, według stanowiska prezentowanego w orzecznictwie i doktrynie, że celem podatnika jest realizacja potrzeby zapewnienia sobie tzw. dachu nad głową.
Zgodnie z par. 1 ust. 3 rozporządzenia w przypadku, gdy kredyt mieszkaniowy został zaciągnięty również na wydatki inne niż własne cele mieszkaniowe (określone w art. 21 ust. 25 pkt 1 ustawy PIT), zaniechanie obejmuje kwotę wierzytelności z tytułu kredytu mieszkaniowego w części, w jakiej kwota kredytu mieszkaniowego zaciągniętego na wydatki mieszkaniowe pozostaje do całkowitej kwoty zaciągniętego kredytu mieszkaniowego.
Problematyczny status garażu w kontekście zaniechania poboru podatku
W ramach inwestycji mieszkaniowych kredytobiorcy nabywali nie tylko lokale mieszkalne, lecz także pomieszczenia użytkowe, takie jak np. garaże.
W związku z tym pojawia się pytanie, czy kwota umorzonego kredytu przypadająca na garaż będzie korzystać z zaniechania poboru podatku, czy też konieczne będzie w tym przypadku rozpoznanie przychodu z innych źródeł.
Przykładowo w interpretacji Dyrektora KIS z 4 stycznia 2023 roku (nr 0114.KDIP3-2.4011.960.2022.2.MN) organ podatkowy wskazał, że warunkiem jest wykazanie przez podatnika, iż wydatek poniesiony został na zrealizowanie jego własnych celów mieszkaniowych. Wydatkowanie przychodu na własne cele mieszkaniowe oznacza, według stanowiska prezentowanego w orzecznictwie i doktrynie, że celem podatnika jest realizacja potrzeby zapewnienia sobie tzw. dachu nad głową.
Jeżeli zatem podatnik zakupił lokal mieszkalny wraz z przynależnym garażem (jedna księga wieczysta), to zaniechanie poboru podatku dotyczyć będzie całości umorzonego kredytu.
W konsekwencji powyższego za uzasadnione stanowisko można przyjąć, że jeżeli część kredytu dotyczy zakupu garażu stanowiącego odrębną nieruchomość, to w tej części zaniechanie poboru podatku wynikające z rozporządzenia nie znajdzie zastosowania.
Przykład 1.
Osoba fizyczna zaciągnęła kredyt we frankach o równowartości 500 000 zł. 450 000 zł zostało wydatkowane na zakup lokalu na własne potrzeby mieszkaniowe, natomiast 50 000 zł podatnik wydał na zakup garażu stanowiącego odrębny przedmiot własności. Czy od umorzonej kwoty kredytu we frankach zaciągniętej na zakup garażu należy odprowadzić podatek PIT?
W konsekwencji z zaniechania poboru podatku korzysta umorzenie w kwocie 450 000 zł (plus odsetki). Natomiast w stosunku do kwoty 50 000 zł (plus odsetki) bank powinien wystawić informację PIT-11.
Zakup garażu nie został wymieniony jako wydatek na własny cel mieszkaniowy w art. 21 ust. 25 ustawy PIT. W związku z tym część kredytu podlegającego umorzeniu i dotycząca tej części, która została wydatkowana na nabycie garażu, będzie powodować powstanie przychodu podlegającego opodatkowaniu podatkiem PIT.
