Zakup środka trwałego na współwłasność a odliczenie VAT

Prawo do odliczenia podatku VAT jest fundamentalnym uprawnieniem przysługującym czynnym podatnikom VAT. Interesującym zagadnieniem jest natomiast przypadek, gdy dwóch podatników nabywa środek trwały na współwłasność. Czy w takim przypadku również przysługuje prawo do odliczenia podatku naliczonego? Jak powinna wyglądać faktura dokumentująca zakup środka trwałego na współwłasność? Na te pytania postaramy się odpowiedzieć w poniższym artykule.

Zakup środka trwałego na współwłasność a prawo do odliczenia VAT 

Należy jednak zacząć od kwestii elementarnej, jaką jest opisanie prawa do odliczenia podatku VAT. Zauważmy, że zgodnie z art. 86 ust. 1 ustawy VAT w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi, o którym mowa w art. 15, przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.

W kontekście powyższego możemy zatem wskazać, że prawo to nie przysługuje podatnikowi, jeżeli nabyte towary lub usługi nie są w ogóle wykorzystywane do czynności opodatkowanych. Zatem kluczowe jest wystąpienie ścisłego związku przyczynowo - skutkowego pomiędzy wydatkiem na nabycie określonego towaru lub usługi a prowadzeniem działalności opodatkowanej podatkiem VAT.

Regulacje ustawy VAT nie odnoszą się natomiast do tematyki współwłasności, dlatego też w tym zakresie musimy sięgnąć do treści przepisów Kodeksu cywilnego. Zgodnie z art. 196 kc współwłasność jest albo współwłasnością w częściach ułamkowych, albo współwłasnością łączną. W przypadku pierwszej z wymienionych każdy ze współwłaścicieli ma określony ułamkiem udział w rzeczy. Współwłasność nie jest instytucją samodzielną, lecz stanowi odmianę własności i charakteryzuje się tym, że własność rzeczy (ruchomej lub nieruchomej) przysługuje kilku podmiotom.

W kontekście dalszych rozważań kluczowe jest wskazanie, że współwłaściciel ma względem swego udziału pozycję wyłącznego właściciela. Regułą jest, że każdy ze współwłaścicieli może rozporządzać swoim udziałem bez zgody pozostałych współwłaścicieli, co z kolei prowadzi do wniosku, że są oni zatem odrębnymi podmiotami prawa, w tym także prawa podatkowego.

Zakup środka trwałego na współwłasność a faktura dokumentująca 

Podstawą odliczenia podatku naliczonego jest otrzymana przez nabywcę faktura VAT. W kontekście analizowanego problemu pojawia się pytanie, w jaki sposób powinna wyglądać faktura w sytuacji zakupu towaru (środka trwałego) na współwłasność.

Na wstępie należy wskazać, że w myśl art. 106b ust. 1 pkt 1 ustawy VAT podatnik jest obowiązany wystawić fakturę dokumentującą sprzedaż dokonywaną przez niego na rzecz innego podatnika podatku, podatku od wartości dodanej lub podatku o podobnym charakterze lub na rzecz osoby prawnej niebędącej podatnikiem.

Jak natomiast podaje art. 106e ust. 1 pkt 3 ustawy VAT, faktura powinna zawierać imiona i nazwiska lub nazwy podatnika i nabywcy towarów lub usług oraz ich adresy. 

Taka treść przepisu sprawia, że nie ma prawnych przeszkód, aby na fakturze dokumentującej jedną transakcję znajdowały się dane więcej niż jednego podatnika VAT. W interpretacji Dyrektora IS w Łodzi z 15 lipca 2014 r., nr IPTPP4/443-325/14-4/ALN, czytamy, że z regulacji ustawy VAT w żadnym wypadku nie wynika zakaz wystawiania faktur na więcej niż jeden podmiot. Zatem nabywcą towaru czy usługi może być więcej niż jedna osoba, przy czym każdy z nabywców jest uprawniony do otrzymania egzemplarza faktury. 

Jednocześnie w przypadku nabycia tej samej rzeczy czy też usługi przez kilku nabywców na fakturze muszą być wpisanie imiona, nazwiska lub nazwy każdego nabywcy oraz ich adresy, a ponadto NIP-y każdego z nich.

Zakup środka trwałego na współwłasność a prawo do odliczenia VAT

Podsumowując nasze dotychczasowe ustalenia, możemy zatem w sposób jednoznaczny wskazać, że wystawienie faktury na dwa podmioty, które nabyły wspólnie ten sam towar, nie stoi na przeszkodzie odliczeniu przez każdego z nich podatku naliczonego. Co jednak istotne, takie odliczenie może odbyć się wyłącznie w zakresie posiadanego udziału w rzeczy wspólnej.

Przykład 1.

Dwie osoby fizyczne prowadzące jednoosobowe działalności gospodarcze opodatkowane podatkiem VAT postanowiły nabyć na zasadzie współwłasności maszynę budowlaną, która będzie wykorzystywana w obu działalnościach. Strony ustaliły, że każda z nich będzie posiadała po 50% udziału w maszynie. W takiej sytuacji sprzedawca powinien wystawić fakturę, w której jako nabywcy będą figurować obaj podatnicy. Każdy z nich będzie miał prawo do odliczenia 50% kwoty podatku naliczonego wynikającego z faktury.

Powyższe znajduje potwierdzenie w treści interpretacji Dyrektora IS w Bydgoszczy z 23 maja 2016 r., nr ITPP2/4512-256/16/AK:

„Analiza okoliczności faktycznych sprawy w kontekście obowiązujących w tym zakresie przepisów prawa pozwala stwierdzić, że – na podstawie art. 86 ust. 1 ustawy – Spółce będzie przysługiwało prawo do odliczenia podatku naliczonego wynikającego z faktury dokumentującej nabycie udziałów w towarach, bowiem będzie jednym z nabywców wskazanych na fakturze dokumentującej zakup przedmiotowych udziałów. Odliczenie podatku naliczonego będzie jednak przysługiwało tylko do wysokości posiadanych udziałów w zakupionych towarach, o ile towary te będą wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, przy założeniu, że nie wystąpią ograniczenia, o których mowa w art. 88 ustawy o podatku od towarów i usług”.

W interpretacji organ podatkowy odniósł się do katalogu negatywnych przesłanek wykluczających prawo do dokonania odliczenia podatku naliczonego. Na podstawie ust. 3a tego artykułu nie stanowią podstawy do obniżenia podatku należnego oraz zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego faktury i dokumenty celne, w przypadku gdy:

1. sprzedaż została udokumentowana fakturami lub fakturami korygującymi wystawionymi przez podmiot nieistniejący;

2. transakcja udokumentowana fakturą nie podlega opodatkowaniu albo jest zwolniona od podatku;

3. wystawione faktury, faktury korygujące lub dokumenty celne:

1. stwierdzają czynności, które nie zostały dokonane – w części dotyczącej tych czynności,

2. podają kwoty niezgodne z rzeczywistością – w części dotyczącej tych pozycji, dla których podane zostały kwoty niezgodne z rzeczywistością,

3. potwierdzają czynności, do których mają zastosowanie przepisy art. 58 i 83 Kodeksu cywilnego – w części dotyczącej tych czynności;

4. faktury, faktury korygujące wystawione przez nabywcę zgodnie z odrębnymi przepisami nie zostały zaakceptowane przez sprzedającego;

5. wystawiono faktury, w których została wykazana kwota podatku w stosunku do czynności opodatkowanych, dla których nie wykazuje się kwoty podatku na fakturze – w części dotyczącej tych czynności.

Jak widać, żaden ze wskazanych przepisów nie odnosi się do sytuacji, w której środek trwały jest nabywany na zasadach współwłasności.

Konkludując zatem dotychczas dokonane ustalenia, należy wyraźnie podkreślić, że nie ma przeszkód, aby czynni podatnicy podatku VAT, którzy dokonują zakupu środka trwałego na współwłasność, dokonali odliczenia podatku naliczonego wynikającego z faktury zakupowej. Ważne, aby pamiętać, że zakupiony środek trwały musi być wykorzystywany do prowadzenia opodatkowanej działalności gospodarczej, a każdy z nabywców posiada prawo do odliczenia w kwocie odpowiadającej posiadanemu udziałowi we wspólnej własności.