Czym są wewnątrzwspólnotowe transakcje trójstronne i kiedy powstają?

Złożoność transakcji trójstronnych oraz pojawienie się w związku z ich przeprowadzaniem w praktyce gospodarczej okoliczności nakładających dodatkowe obowiązki i obciążenia formalne ustawodawca starał się wprowadzić regulacje mające na celu uprościć transakcje łańcuchowe wewnątrzunijne zwane wewnątrzwspólnotowymi transakcjami unijnymi (WTT - Wewnątrzwspólnotowe Transakcje Trójstronne).

Jak rozumieć wewnątrzwspólnotowe transakcje trójstronne?

Z uwagi na skomplikowanie i uciążliwość ogólnych zasad opodatkowania VAT (np. obowiązek rejestracji na potrzeby rozliczania podatku VAT w innym kraju) podmioty uczestniczące w transakcjach łańcuchowych unijnych mogą skorzystać z uproszczonej procedury opodatkowania danej transakcji. Zanim jednak zostanie to wyjaśnione, w pierwszej kolejności należy wyjaśnić, czym jest wewnątrzwspólnotowa transakcja unijna.

Przez WTT rozumie się transakcję, w której spełnione są łącznie następujące warunki:

1. w transakcji występują trzy podmioty,

2. są podatnikami VAT (podatku od wartości dodanej),

3. są także zidentyfikowani na potrzeby transakcji wewnątrzwspólnotowych (VAT-UE) w trzech różnych państwach członkowskich, uczestniczących w danej dostawie towaru,

4. transakcja odbywa się w następujący sposób – pierwszy z nich wydaje towar bezpośrednio ostatniemu w kolejności, przy czym dostawa tego towaru jest dokonana między pierwszym i drugim oraz drugim i ostatnim w kolejności,

5. przedmiot dostawy jest wysyłany lub transportowany przez pierwszego lub też transportowany przez drugiego w kolejności podatnika VAT lub na ich rzecz z terytorium jednego państwa członkowskiego na terytorium innego państwa członkowskiego.

Wszystkie powyższe warunki muszą być spełnione aby zaistniała wewnątrzwspólnotowa transakcja unijna.

Procedura uproszczona w wewnątrzwspólnotowych transakcjach trójstronnych

Zważywszy na wiele okoliczności problemowych występujących w trakcie przeprowadzania transakcji trójstronnych ustawodawca stworzył procedurę uproszczoną WTT. Rozumie się przez nią procedurę rozliczania VAT w wewnątrzwspólnotowej transakcji trójstronnej, polegającej na tym, że ostatni w kolejności podatnik VAT rozlicza VAT z tytułu dokonania na jego rzecz dostawy towarów przez drugiego w kolejności podatnika VAT, jeżeli łącznie są spełnione następujące warunki:

1. dostawa na rzecz ostatniego w kolejności podatnika VAT była bezpośrednio poprzedzona wewnątrzwspólnotowym nabyciem towarów u drugiego w kolejności podatnika VAT,

2. drugi w kolejności podatnik VAT dokonujący dostawy na rzecz ostatniego w kolejności podatnika VAT nie posiada siedziby działalności gospodarczej na terytorium państwa członkowskiego, w którym kończy się transport lub wysyłka,

3. drugi w kolejności podatnik VAT stosuje wobec pierwszego i ostatniego w kolejności podatnika VAT ten sam numer identyfikacyjny na potrzeby VAT, który to numer został mu przyznany przez państwo członkowskie inne niż to, w którym zaczyna się lub kończy transport lub wysyłka,

4. ostatni w kolejności podatnik VAT stosuje numer identyfikacyjny na potrzeby VAT państwa członkowskiego, w którym kończy się transport lub wysyłka,

5. ostatni w kolejności podatnik VAT został wskazany przez drugiego w kolejności podatnika VAT jako obowiązany do rozliczenia podatku VAT od dostawy towarów realizowanej w ramach procedury uproszczonej.

Ustawodawca w przypadku procedury uproszczonej uznał, iż wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów zostało opodatkowane u drugiego w kolejności podatnika VAT.

Dodatkowe elementy faktury w przypadku procedury uproszczonej

Ustawodawca zakładając (w przypadku procedury uproszczonej), iż wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów zostało opodatkowane u drugiego w kolejności podatnika VAT wskazał sytuację, w której drugi w kolejności podatnik będący polskim podatnikiem VAT (VAT-UE) wystawiając fakturę ostatniemu w kolejności podatnikowi VAT jest zobligowany poza podstawowymi elementami zawrzeć na niej poniższe dane:

1. adnotację "VAT: Faktura WE uproszczona na mocy art. 135-138 ustawy o ptu" lub "VAT: Faktura WE uproszczona na mocy artykułu 141 dyrektywy 2006/112/WE",

2. stwierdzenie, że podatek z tytułu dokonanej dostawy zostanie rozliczony przez ostatniego w kolejności podatnika podatku od wartości dodanej,

3. numer, o którym mowa w art. 97 ust. 10, który jest stosowany przez niego wobec pierwszego i ostatniego w kolejności podatnika podatku od wartości dodanej,

4. numer identyfikacyjny stosowany na potrzeby podatku od wartości dodanej ostatniego w kolejności podatnika,

Jeżeli natomiast polski podatnik będzie trzecią w kolejności stroną transakcji, wówczas on także powinien otrzymać fakturę zawierającą powyższe elementy (zgodnie z wspólnymi przepisami unijnymi oraz ustawą o VAT kraju drugiego w kolejności transakcji podatnika).

Warto podkreślić, iż uproszczona procedura WTT znajdzie zastosowanie także w sytuacji, gdy ostatni podmiot transakcji będzie osobą prawną, niebędącą podatnikiem VAT, jednakże będącą podatnikiem VAT-UE (zidentyfikowanym na potrzeby przeprowadzania transakcji unijnych w państwie członkowskim, w którym znajduje się towar w momencie zakończenia transportu lub wysyłki).

Dodatkowe dane w rejestrach VAT

Ustawodawca poza udogodnieniami związanymi z procedurą uproszczoną, wprowadził wymóg dodatkowych danych, jakie należy ująć w ewidencji VAT, przy czym uzależnił rodzaj wymaganych danych od kolejności polskiego podatnika w przeprowadzanej wewnątrzwspólnotowej transakcji unijnej.

W ewidencji VAT polski podatnik jest zobowiązany podać następujące informacje:

1. w przypadku gdy jest drugim w kolejności podatnikiem - ustalone wynagrodzenie za dostawy w ramach procedury uproszczonej oraz nazwę i adres ostatniego w kolejności podatnika podatku od wartości dodanej (osoby prawnej niebędącej podatnikiem podatku od wartości dodanej, obowiązanej do rozliczenia VAT z tytułu tej transakcji),

2. w przypadku gdy jest ostatnim w kolejności podatnikiem:

3. obrót (bez kwoty podatku) z tytułu dokonania na jego rzecz dostawy WTT oraz kwotę podatku przypadającą na tę dostawę, która stanowi u niego wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów,

4. nazwę i adres drugiego w kolejności podatnika podatku od wartości dodanej.