Jedną z możliwości odzyskiwania należności od dłużników poza klasyczną windykacją polubowną, a także sądową jest sprzedaż długu i pozbycie się kłopotliwego dłużnika. Czy jednak wszystkie wierzytelności można sprzedać? Kiedy wierzyciel może sprzedać dług?
Co do zasady odpowiedź brzmi: tak. Z zasady swobody umów wywieść należy, że w granicach prawa dozwolony jest obrót wszystkimi wierzytelnościami. Stanowi o tym również art. 509 kodeksu cywilnego:"wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania.". Przesłanki skuteczności przelewu wierzytelności (w m.in. umowie sprzedażywierzytelności) nie budzą wątpliwości. Chcąc jednak zbyć swoje wierzytelności, należy pamiętać, które rodzaje wierzytelności z mocy przepisów są wyłączone z obrotu prawnego. Wyróżnia się trzy kategorie takich ograniczeń: ustawowe, umowne, wynikające z właściwości zobowiązania.
Kiedy wierzyciel może sprzedać dług? - ograniczenia ustawowe
Kiedy wierzyciel może sprzedać dług? - ograniczenia umowne
Wynika one bezpośrednio ze stosunku prawnego pomiędzy wierzycielem a dłużnikiem. Najczęściej przybiera postać klauzuli wyłączającej możliwość dokonywania przelewu wierzytelności wynikającej z umowy. W tym wypadku należy wskazać na art. 514 k.c., który traktuje o przypadku dokonania umowy cesji bez zgody dłużnika: "jeżeli wierzytelność jest stwierdzona pismem, zastrzeżenie umowne, iż przelew nie może nastąpić bez zgody dłużnika, jest skuteczne względem nabywcy tylko wtedy, gdy pismo zawiera wzmiankę o tym zastrzeżeniu, chyba że nabywca w chwili przelewu o zastrzeżeniu wiedział.".
Ograniczenia wynikające z właściwości zobowiązania
W przypadku niektórych stosunków prawnych do ich istotny należy to, aby świadczenie z nich wynikające zostało spełnione na rzecz konkretnej osoby. W tych wypadkach to swoiste podmiotowe związanie wyklucza na mocy art. 58 k.c. możliwość dokonania cesji wierzytelności. Do takich stosunków należą przede wszystkim: obowiązek alimentacyjny czy prawo do renty (art. 903 k.c.). Zawarcie umowy przelewu, która sprzeciwiałaby się właściwości zobowiązania jest nieważne.
