Prowadząc działalność gospodarczą, podatnik może ponosić różne wydatki kwalifikowane jako koszty uzyskania przychodów. Aby wydatek mógł zostać ujęty w kosztach podatkowych, musi spełniać warunki określone w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych. Wyjaśniamy, czy możliwa jest do ujęcia psychoterapia własna w kosztach podatkowych.
Czym są koszty uzyskania przychodów?
Stosownie do art. 22 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23. Oznacza to, że dany wydatek podlega zakwalifikowaniu jako koszt uzyskania przychodów, gdy pozostaje w związku przyczynowo-skutkowym z uzyskaniem przychodu z danego źródła bądź zachowaniem lub zabezpieczeniem źródła przychodów. Dodatkowo wydatek musi być właściwie udokumentowany.
Przyjmuje się, że kosztami uzyskania przychodów są wszelkie poniesione, racjonalnie uzasadnione wydatki, poza enumeratywnie wskazanymi w ustawie, związane z prowadzoną działalnością gospodarczą. Mogą to być więc koszty bezpośrednio lub pośrednio związane z uzyskiwanymi przychodami. Decyzję o zakwalifikowaniu danego wydatku do kosztów uzyskania przychodów podejmuje podatnik, jednak trzeba mieć na uwadze, że to również na nim spoczywa obowiązek jednoznacznego wykazania związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy poniesionym wydatkiem a przychodem uzyskanym z działalności, zachowaniem albo zabezpieczeniem źródła tego przychodu.
Psychoterapia własna w kosztach podatkowych, czy wydatki te podlegają zaliczeniu do kosztów uzyskania przychodów?
Wydatki na psychoterapię własną nie zostały wskazane w art. 23 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, jednak nie stanowi to jeszcze wystarczającej przesłanki do zaliczenia tego typu wydatków do kosztów podatkowych w prowadzonej działalności gospodarczej. Organy podatkowe stoją na stanowisku, że wydatki na zdrowie przedsiębiorcy stanowią wydatki o charakterze osobistym i nie są zależne od prowadzenia działalności gospodarczej. Wydatki na psychoterapię własną mogą być ponoszone przez przedsiębiorcę, aby poprawić stan zdrowia psychicznego, redukcji stresu czy zapobiegania wypaleniu zawodowemu. Zwróćmy uwagę, że wiele rodzajów pracy wywołuje stres, a wiele zawodów związanych jest z jeszcze większą odpowiedzialnością, co może mieć negatywny wpływ na zdrowie psychiczne i fizyczne. Poniesienie wydatków na psychoterapię własną spowodowane jest stanem zdrowia podatnika, a celem ich poniesienia jest zatem zachowanie obecnego stanu zdrowia lub jego polepszenie, czyli zaspokojenie osobistych potrzeb przedsiębiorcy, a nie osiągnięcie przychodu z działalności gospodarczej. Tego typu wydatki nie spełniają definicji kosztów uzyskania przychodów w rozumieniu art. 22 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych i nie podlegają zaliczeniu do kosztów podatkowych w działalności gospodarczej.
Takie stanowisko potwierdzone zostało w interpretacji indywidualnej (sygn. 0115-KDIT3.4011.728.2022.1.JS) z 5 grudnia 2022 roku wydanej przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej. Wnioskodawca wykonuje zawód radcy prawnego, świadcząc usługi prawne zgodnie z kodem PKD 69.10.Z. W tym celu prowadzi indywidualną działalność gospodarczą, świadcząc usługi zwłaszcza na rzecz przedsiębiorców, w tym przede wszystkim współpracuje z dużą kancelarią prawną na stanowisku menedżerskim. Wykonywana przez wnioskodawcę działalność jest wysoce stresująca, godziny, w których wykonywana jest praca, nie są normowane i często obejmują kilkanaście godzin dziennie o różnych porach, wiążą się niejednokrotnie z koniecznością podróżowania. Realizowane doradztwo i nadzorowane projekty są niezwykle wymagające, ich wartość często liczona jest w milionach złotych, a ich obsługa wymaga głębokiego skupienia. Bardzo odpowiedzialny charakter wykonywanych czynności, konieczność stałego pozostawania do dyspozycji klientów, potrzeba ciągłego podwyższania swoich kwalifikacji oraz obciążenie zawodowe sprawiły, że wnioskodawca zdecydował się na rozpoczęcie psychoterapii w celu redukcji stresu, rozwinięcia asertywności oraz przeciwdziałaniu wypaleniu zawodowemu, które może być niechybnym następstwem zaistniałego stanu rzeczy. Wnioskodawca wyjaśnił, że wydatki przeznaczone na terapię są wydatkami poniesionymi w celu osiągnięcia przychodów oraz zabezpieczenia ich źródła, gdyż wysoki poziom stresu wywołanego odpowiedzialnością oraz obciążeniem powoduje obniżenie jakości realizowanych zadań, tempa ich realizacji oraz może prowadzić do powstawania błędów, które z kolei mogą doprowadzić do powstania szkody w majątku klientów i być podstawą ich roszczeń odszkodowawczych, które z dużym prawdopodobieństwem mogą przekraczać wysokość obowiązkowego ubezpieczenia OC. Wnioskodawca zadał pytanie, czy wydatki poniesione na psychoterapię własną można zaliczyć w koszty uzyskania przychodów prowadzonej indywidualnej działalności gospodarczej.
Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej nie zgodził się ze stanowiskiem wnioskodawcy, stwierdzając, że wydatków związanych z terapią własną wnioskodawcy nie można uznać za koszty uzyskania przychodów z tytułu prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej. W ocenie organu podatkowego wskazane we wniosku wydatki na terapię własną mają charakter osobisty, a ich poniesienie ma na celu jedynie poprawę warunków zdrowotnych i ochronę zdrowia wnioskodawcy, a nie wykonywanie działalności gospodarczej. Bez wątpienia zły stan zdrowia może przełożyć się na niemożność wykonywania działalności gospodarczej, ale nie można zgodzić się ze stwierdzeniem wnioskodawcy, że są to wydatki ponoszone w celu osiągnięcia przychodów. Brak jest bowiem ich związku z wykonywaną działalnością gospodarczą. Wydatki na terapię własną nie mają związku z prowadzoną pozarolniczą działalnością gospodarczą, gdyż bezpośrednim celem ich poniesienia jest zapewnienie prawidłowego funkcjonowania organizmu. Wydatek na terapię własną nie ma także na celu ani zachowania, ani zabezpieczenia źródła przychodów. Dodatkowo Dyrektor KIS podkreślił, że praktycznie każda praca wywołuje stres, a wiele zawodów związanych jest z jeszcze większą odpowiedzialnością. Każda praca/rodzaj prowadzonej działalności gospodarczej ma określony wpływ/nie pozostaje obojętny względem zdrowia. Uczęszczanie na terapię w celu zredukowania poziomu stresu, rozwinięcia asertywności oraz przeciwdziałania wypaleniu zawodowemu stanowi spełnienie potrzeb osobistych, których wymaga stan zdrowia wnioskodawcy (jeśli nie radzi sobie ze stresem) niezależnie od tego, czy prowadzi działalność gospodarczą.
Przykład 1.
Pani Monika prowadzi praktykę lekarską w ramach jednoosobowej działalności gospodarczej na podstawie Podatkowej Księgi Przychodów i Rozchodów (podatek liniowy). Jako lekarka doświadcza ona przewlekłego stresu w pracy. Po kilku latach prowadzonej działalności kobieta odczuwa stany ciągłego zmęczenia, rozdrażnienie, utratę zadowolenia z wykonywanej pracy i spadek motywacji, w związku z czym postanowiła rozpocząć psychoterapię mającą na celu poprawę stanu zdrowia psychicznego. Przedsiębiorczyni ze względu na swój stan zdrowia psychicznego rozważała również zawieszenie działalności gospodarczej, jednak w pierwszej kolejności postanowiła rozpocząć psychoterapię. Czy wydatki na psychoterapię własną podlegają zaliczeniu do kosztów uzyskania przychodów w działalności gospodarczej prowadzonej przez panią Monikę?
Wydatki na psychoterapię własną stanowią wydatki o charakterze osobistym, decyzja o psychoterapii wynika ze stanu zdrowia kobiety i ma na celu jego polepszenie, a więc zaspokojenie potrzeb osobistych przedsiębiorczyni, a nie osiągnięcie przychodu. W konsekwencji wydatki na psychoterapię własną nie spełniają podstawowej przesłanki zaliczania wydatków do kosztów uzyskania przychodu zawartej w treści art. 22 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, co oznacza, że wydatki te nie mogą być zaliczone do kosztów uzyskania przychodów, nawet jeżeli bez psychoterapii pani Monika zdecydowałaby się na zawieszenie działalności gospodarczej.
Psychoterapia własna w kosztach podatkowych będącą elementem uzyskania certyfikatu zawodowego
Wydatki na psychoterapię własną przedsiębiorcy co do zasady nie stanowią kosztów uzyskania przychodów w prowadzonej działalności gospodarczej. W wyroku z 17 stycznia 2017 roku (sygn. akt II FSK 3813/14) Naczelny Sąd Administracyjny wskazał, że kosztowa kwalifikacja konkretnego wydatku u konkretnego podatnika musi więc uwzględniać charakter i profil prowadzonej działalności gospodarczej oraz ekonomiczną racjonalność poniesionego wydatku. Analizując prawo przedsiębiorcy do ujęcia danego wydatku w kosztach podatkowych, trzeba jednak mieć na uwadze, że działalności gospodarcze różnią się między sobą. W związku z tym wydatek poniesiony przez podatnika powinien podlegać indywidualnej ocenie w celu dokonania jego kwalifikacji prawnej, biorąc pod uwagę specyfikę prowadzonej działalności.
Wydatek na terapię własną będącą elementem uzyskania certyfikatu zawodowego podlega zaliczeniu do kosztów uzyskania przychodów, czego potwierdzeniem jest interpretacja indywidualna (sygn. 0115-KDIT3.4011.774.2021.2.KP) z 17 listopada 2021 roku wydana przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej.
Fragment uzasadnienia interpretacji:
„Z informacji przedstawionych we wniosku wynika, że Wnioskodawczyni planuje od dnia 2 listopada 2021 r. rozpoczęcie prowadzenia jednoosobowej działalności gospodarczej polegającej na prowadzeniu gabinetu psychoterapii i pomocy psychologicznej. Wnioskodawczyni planuje uzyskanie certyfikatu zawodowego psychoterapeuty. Jednym z wymogów uzyskania ww. certyfikatu jest przejście własnego doświadczenia psychoterapeutycznego u akredytowanego terapeuty. Wydatek na przejście własnego doświadczenia psychoterapeutycznego będzie ponoszony miesięcznie od miesiąca rozpoczęcia działalności gospodarczej. Uzyskanie certyfikatu zawodowego ma na celu poprawienie jakości świadczonych usług, poszerzenie oferty, jak również zwiększenie prestiżu, co przełoży się na większą liczbę pacjentów oraz wyższe opłaty za świadczone usługi.
Biorąc powyższe pod uwagę, stwierdzić należy, że Wnioskodawczyni będzie mogła do kosztów uzyskania przychodów prowadzonej od 2 listopada 2021 r. działalności gospodarczej zaliczyć wydatek na przejście własnego doświadczenia psychoterapeutycznego u akredytowanego terapeuty celem zdobycia certyfikatu zawodowego – pod warunkiem prawidłowego udokumentowania – ponoszony od miesiąca rozpoczęcia działalności gospodarczej. Przedmiotowy wydatek spełnia bowiem przesłanki, o których mowa art. 22 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych”.
