Prowadzenie działalności gospodarczej we własnym mieszkaniu jest obecnie zjawiskiem powszechnym. Wynika to przede wszystkim z dostępności środków komunikacji elektronicznej, dzięki czemu wiele zawodów może być wykonywana w sposób zdalny. Podatnicy ustalający jako siedzibę firmy swoje mieszkanie własnościowe zastanawiają się, czy w koszty działalności prowadzonej w mieszkaniu mogą zawierać również wydatki związane z eksploatacją mieszkania? Choć na ogół organy podatkowe prezentują niekorzystne dla podatników stanowisko, to ostatnimi czasy można zaobserwować pewną zmianę w podejściu fiskusa.
Koszty działalności prowadzonej w mieszkaniu a stanowisko fiskusa
Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej Ustawa o PIT) nie zawiera szczegółowych regulacji dotyczących kwalifikowania wydatków ponoszonych w związku z działalnością gospodarczą prowadzoną w mieszkaniu. W konsekwencji wszelkie analizy zagadnienia opierają się na wykładni zasady ogólnej. Zgodnie z art. 22 ust. 1 ustawy PIT kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23. W rezultacie, aby uznać wydatek za koszt uzyskania przychodów, muszą być spełnione łącznie następujące warunki:
- wydatek został poniesiony przez podatnika, tj. w ostatecznym rozrachunku musi on zostać pokryty z zasobów majątkowych podatnika;
- poniesiony on został w celu uzyskania, zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów;
- pozostaje w związku z prowadzoną przez podatnika działalnością gospodarczą;
- jest definitywny (rzeczywisty), tj. wartość poniesionego wydatku nie została podatnikowi w jakikolwiek sposób zwrócona;
- został właściwie udokumentowany;
- wydatek nie może znajdować się w katalogu kosztów określonych w art. 23 ust. 1 ustawy.
Organy podatkowe szczególnie akceptują przesłankę wykazywania związku wydatku z prowadzoną działalnością oraz to, że jego poniesienie miało lub mogło mieć wpływ na wielkość osiągniętego przychodu. W opinii fiskusa takiego związku nie wykazują nieruchomości (lub ich części) przeznaczone na zaspokojenie własnych potrzeb mieszkaniowych i równocześnie na prowadzenie działalności gospodarczej, ponieważ są to typowe wydatki o charakterze osobistym, ponoszone przede wszystkim w celu zaspokojenia własnych potrzeb mieszkaniowych, a nie wyłącznie w celu osiągnięcia przychodów czy też zachowania albo zabezpieczenia ich źródła.
Powszechne stanowisko jest takie, że jedynie w przypadku gdy posiadany przez podatnika lokal jako całość lub wyodrębnione w tym lokalu pomieszczenie służy wyłącznie dla celów prowadzonej działalności gospodarczej i jednocześnie nie służy celom osobistym, nie ma przeszkód do zaliczenia wydatków związanych z jego utrzymaniem i eksploatacją do kosztów uzyskania przychodów. Natomiast w sytuacji, gdy pomieszczenie jest wykorzystywane również na cele prywatne i w prowadzonej przez niego działalności gospodarczej, wydatki związane z posiadaniem takiego pomieszczenia stanowią bez wątpienia wydatki o charakterze osobistym.
Koszty działalności prowadzonej w mieszkaniu - nowe podejście organów podatkowych
Jak już zostało wskazane, dotychczasowa linia orzecznicza opierała się na poglądzie, że w przypadku gdy mieszkanie lub jego część służy celom prowadzonej działalności gospodarczej, co do zasady nie ma przeszkód do zaliczenia wydatków z nim związanych do kosztów uzyskania przychodów w części wykorzystywanej na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej, pod warunkiem, że część ta jest wyodrębniona. Takie podejście do tematu było krzywdzące dla osób, które prowadziły firmę w swoim mieszkaniu, jednak nie wydzielały żadnego konkretnego pomieszczenia na ten cel.
Powoli jednak stanowisko organów podatkowych ulega zmianie na korzyść podatników. Pojawiają się bowiem takie interpretacje, które wskazują, że przepisy ustaw podatkowych należy interpretować ściśle, a żadna regulacja nie warunkuje możliwości zaliczenia do kosztów podatkowych wydatków poniesionych na czynsz czy media od wyodrębnienia pomieszczenia, w którym prowadzona jest działalność gospodarcza. Ponadto wydatki na czynsz czy media ponoszone przez przedsiębiorców, którzy zarejestrowali firmę w mieszkaniu, nie są co do zasady wyłączone z kosztów uzyskania przychodów na mocy art. 23 ustawy PIT. Słusznie zatem część organów podatkowych wskazuje, że jeżeli wydatek na eksploatację mieszkania służy uzyskaniu, zachowaniu albo zabezpieczeniem źródła przychodu, to w takim zakresie będzie kwalifikowany jako koszt uzyskania przychodów z działalności gospodarczej.
Jako przykład warto przytoczyć interpretację indywidualną Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 21 grudnia 2017 r., nr 0114-KDIP3-1.4011.361.2017.1.ES, gdzie czytamy:
"(...) Wnioskodawca jak to zostało wyjaśnione w opisie zdarzenia przyszłego, będzie faktycznie dużą część swojej pracy wykonywał w Lokalu, wykorzystując znajdujące się tam sprzęty o charakterze mieszkalnym, mieszkalną infrastrukturę, zużywał ją, wykorzystywał media w Lokalu w czasie wykonywania czynności, jak również ogólnie wykorzystywał powierzchnię Lokalu do prowadzenia działalności, pomimo braku zmiany charakteru poszczególnych pomieszczeń z mieszkalnego na użytkowy, jako że wykorzystywanie Lokalu na cele działalności będzie miało charakter drugorzędny. Bez możliwości korzystania z powierzchni Lokalu oraz znajdującej się w nim (mieszkalnej) infrastruktury nie byłoby możliwe lub byłoby znacznie utrudnione skuteczne prowadzenie działalności gospodarczej przez Wnioskodawcę i tym samym nie byłoby możliwe uzyskiwanie przychodu z tej działalności. Spełnienie więc warunku określonego art. 22 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wydaje się oczywiste.(...)"
Biorąc pod uwagę przedstawione zdarzenie przyszłe oraz treść cytowanych wyżej przepisów stwierdzić należy, że koszty działalności prowadzonej w mieszkaniu poniesione przez Wnioskodawcę na utrzymanie lokalu mogą stanowić koszt uzyskania przychodów w prowadzonej działalności gospodarczej w części w jakiej ten lokal jest przeznaczony na tą działalność.
