Przekształcenie jednoosobowej działalności gospodarczej w spółkę

Wiele osób, rozpoczynając swoją przygodę z biznesem, zaczyna od założenia jednoosobowej działalności gospodarczej. Jest to najprostsza forma prowadzenia działalności. Jej zarejestrowanie jest szybkie i tanie, nie wymaga sporządzania umów czy statutów, wszystkiego można dokonać przez internet. Z czasem jednak forma ta może stać się niewystarczająca. Zdobywanie inwestorów, zatrudnianie pracowników, chęć połączenia sił z innymi przedsiębiorcami z branży, konieczność stworzenia zespołu prowadzącego różne obszary działalności firmy. Wszystko to może być zalążkiem uznania, że najlepszym wyjściem będzie przekształcenie jednoosobowej działalności gospodarczej w spółkę prawa handlowego. Jednocześnie najczęściej wybieraną spółką jest ta z ograniczoną odpowiedzialnością. Jak dokonać przekształcenia JDG w spółkę z o.o.? O tym poniżej.

Przekształcenie jednoosobowej działalności gospodarczej w spółkę prawa handlowego może obyć się w dwojaki sposób. Pierwszym z nich jest przekształcenie osoby fizycznej prowadzącej jednoosobową działalność gospodarczą w spółkę kapitałową zgodnie z Działem III Kodeksu spółek handlowych (dalej jako ksh). Drugi natomiast polega na wniesieniu przedsiębiorstwa prowadzonego przez osobą fizyczną wykonującą we własnym imieniu działalność gospodarczą do jednoosobowej spółki kapitałowej lub spółki osobowej zawiązanej z innym podmiotem. W niniejszym artykule zajmiemy się przekształceniem właściwym, tj. pierwszym z wyżej wspomnianych sposobów.

Zobacz też:

Czym jest przekształcenie przedsiębiorstw?

Na wstępie należy skrótowo nakreślić, na czym polega przekształcenie jednoosobowego przedsiębiorstwa (podmiotu przekształcanego) w spółkę kapitałową (podmiotu przekształconego). Przekształcenie jednoosobowej działalności gospodarczej w spółkę jest specyficzną formą kontynuacji działalności między wskazanymi podmiotami, która nie prowadzi jednak do sukcesji uniwersalnej praw i obowiązków przedsiębiorcy przekształcanego na spółkę przekształconą. Wskutek przekształcenia dochodzi bowiem do powstania nowego podmiotu – spółki kapitałowej – przy jednoczesnym zachowaniu bytu prawnego przedsiębiorcy przekształcanego jako osoby fizycznej. W następstwie omawianego procesu spółka przekształcona staje się podmiotem praw i obowiązków, których podmiotem była dotychczas osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą, której przedmiot działalności jest taki sam lub zbliżony do przedmiotu dotychczas prowadzonej działalności. W doktrynie podkreśla się, że w odróżnieniu od innych przekształceń uregulowanych w Kodeksie spółek handlowych w omawianym przypadku nie zachodzi tożsamość podmiotowa.

Warunek przekształcenia – zdolność przekształceniowa

Pierwszym i najważniejszym warunkiem przekształcenia działalności jest posiadanie przez przedsiębiorcę tzw. zdolności przekształceniowej. Oznacza ona, że osoba fizyczna wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą w rozumieniu art. 3 ustawy – Prawo przedsiębiorców może przekształcić formę prowadzonej działalności w jednoosobową spółkę kapitałową, tj. spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, prostą spółkę akcyjną lub spółkę akcyjną. Zgodnie z art. 4 ust. 1 Prawa przedsiębiorców zdolność taką ma jedynie osoba fizyczna wykonująca działalność gospodarczą rozumianą jako zorganizowaną działalność zarobkową wykonywaną we własnym imieniu i w sposób ciągły.

W związku z tak postawioną definicją działalności zdolności przekształceniowej nie można przyznać osobie prowadzącej działalność nieewidencjonowaną, tj. osobie fizycznej, której przychód należny z działalności nie przekracza w żadnym miesiącu 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia i która w okresie ostatnich 60 miesięcy nie wykonywała działalności gospodarczej w rozumieniu art. 3 Prawa przedsiębiorców. Z racji tego, że przekształcenie jest procesem sformalizowanym, omawianej zdolności nie posiada także osoba, która faktycznie prowadzi działalność gospodarczą, lecz nie zgłosiła jej do właściwego rejestru (w tym wypadku chodzi o Centralną Ewidencję i Informację o Działalności Gospodarczej). Należy jednak wspomnieć, że nic nie stoi na przeszkodzie, aby wyżej wskazani „przedsiębiorcy” dokonali wpisu do CEIDG i w ten sposób uzyskali zdolność przekształceniową.

Problematyczna w niniejszej materii jest możliwość przekształcenia przedsiębiorcy znajdującego się w likwidacji lub upadłości. Zgodnie z art. 551 § 4 ksh nie może być przekształcana spółka w likwidacji, która rozpoczęła podział majątku, ani spółka w upadłości. Osoba fizyczna nie może podlegać likwidacji, toteż zająć należy się kwestią upadłości. Zgodnie z Prawem upadłościowym osoba prowadząca JDG ma taką samą zdolność upadłościową jak inne formy prowadzenia działalności (czyt. spółki osobowe i kapitałowe), tj. ustawa traktuje te podmioty na równych prawach. Wydawać by się mogło zatem, że jednoosobowy przedsiębiorca, wobec którego ogłoszono upadłość, nie powinien mieć zdolności przekształceniowej. W doktrynie wskazuje się jednak, że ustawodawca nie zamieścił przepisu, który wprost pozbawiałby zdolności przekształceniowej przedsiębiorcy prowadzącego JDG, wobec którego ogłoszono upadłość (Kodeks spółek handlowych wskazuje wyłącznie na spółki). Problem ten nie został do tej pory rozwiązany ugruntowanym orzecznictwem, toteż o zdolności przekształceniowej jednoosobowego przedsiębiorcy w upadłości rozstrzygał będzie każdorazowo sąd rejestrowy.

Jak wygląda procedura przekształceniowa?

Procedura przekształceniowa w omawianym przypadku w swojej strukturze nie odbiega nazbyt od tej stosowanej w przypadku spółek. Z uwagi jednak na mniejszą złożoność struktur przedsiębiorstwa oraz mniejszą skalę prowadzonej działalności przekształcenie jednoosobowej działalności gospodarczej będzie z całą pewnością mniej skomplikowane i szybsze.

Zgodnie z art. 584[4] ksh do właściwego przeprowadzenia przekształcenia wymaga się:

sporządzenia planu przekształcenia przedsiębiorcy wraz z załącznikami oraz opinią biegłego rewidenta;
złożenia oświadczenia o przekształceniu przedsiębiorcy;
powołania członków organów spółki przekształconej;
zawarcia umowy spółki albo podpisania statutu spółki przekształconej;
dokonania w rejestrze wpisu spółki przekształconej w KRS;
wykreślenia przedsiębiorcy przekształcanego z CEIDG.

Najistotniejszym i zarazem mogącym zrodzić najwięcej problemów jest etap pierwszy polegający na sporządzeniu planu przekształcenia. Plan ten wymaga formy aktu notarialnego. Plan powinien zawierać co najmniej ustaloną wartość bilansową majątku przekształcanego przedsiębiorcy na określony dzień w miesiącu poprzedzającym sporządzenie planu przekształcenia. Oznacza to, że jeśli dokumentacja finansowa, na podstawie której ustalono wartość przedsiębiorcy, została przygotowana na 1 stycznia, to akt notarialny obejmujący plan przekształcenia powinien być sporządzony najpóźniej 28 lutego (ew. 29 lutego).

Plan przekształcenia opiniuje biegły rewident, którego na wniosek przedsiębiorcy wyznacza sąd rejestrowy. Sąd powinien dokonać tego w ciągu miesiąca od złożenia wniosku oraz określić czas, w jakim opinia powinna zostać wykonana. Termin ten nie może być dłuższy niż 2 miesiące od dnia wyznaczenia biegłego rewidenta. Wniosek o wyznaczenie biegłego podlega opłacie sądowej w kwocie 300 zł. Oprócz samej opłaty od wniosku przedsiębiorca musi pokryć także wynagrodzenie rewidenta.

Skutki przekształcenia

Podstawowym skutkiem przekształcenia jest sukcesja praw i obowiązków przedsiębiorcy. Na spółkę przekształconą przechodzą wszelkie prawa i obowiązki przedsiębiorcy przekształcanego. W odróżnieniu od przekształceń spółkowych nie dochodzi tu do kontynuacji działalności, a niejako do cesji praw i zobowiązań z dotychczasowej działalności. Mimo braku wspomnianej prawnej kontynuacji przekształcenie zabezpiecza interesy wierzycieli przedsiębiorcy. Zgodnie z art. 584[13] ksh podmiot przekształcany odpowiada solidarnie ze spółką przekształconą za zobowiązania przedsiębiorcy przekształcanego związane z prowadzoną działalnością gospodarczą powstałe przed dniem przekształcenia przez okres trzech lat, licząc od dnia przekształcenia.

Następstwem przekształcenia, dla którego większość jednoosobowych przedsiębiorców decyduje się na omawiany proces, jest ograniczenie odpowiedzialności. Prowadzenie jednoosobowej działalności gospodarczej wiąże się z ponoszeniem nieograniczonej odpowiedzialności za zobowiązania, w tym również z majątku prywatnego przedsiębiorcy. W spółkach kapitałowych z kolei wspólnicy nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania spółki z własnego majątku. Ponosi je sama spółka jako podmiot prawny.

W przypadku, gdy zmiana firmy JDG nie polega tylko na dodaniu części identyfikującej formę prawną spółki przekształconej, spółka przekształcona ma obowiązek podawania w nawiasie dawnej firmy z dodaniem wyrazu „dawniej” przez okres co najmniej roku od dnia przekształcenia.

Kolejnym ważnym skutkiem jest ten związany z ubezpieczeniem w ZUS-ie. Założenie jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, której wspólnikiem jest osoba fizyczna, powoduje powstanie obowiązku ubezpieczeniowego z tytułu ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego. Aby spełnić powyższy wymóg, przedsiębiorca w pierwszej kolejności musi wyrejestrować się z dotychczasowego ubezpieczenia z tytułu prowadzenia jednoosobowej działalności gospodarczej i następnie zgłosić się do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego z nowym kodem tytułu ubezpieczenia. Termin na dokonanie tego wynosi 7 dni i jest liczony od dnia zarejestrowania spółki w KRS.

Dzień przekształcenia

Dzień przekształcenia oznacza chwilę, w której wszystkie skutki związane z przekształceniem firmy wejdą w życie. Dzieje się to z chwilą wpisu spółki do Krajowego Rejestru Sądowego. W związku z tym, że do chwili rejestracji w KRS przedsiębiorca powinien być wpisany do CEIDG, sąd rejestrowy zgodnie z art. 584[1] § 2 ksh ustanawia obowiązek niezwłocznego przesłania przez sąd rejestrowy właściwemu organowi ewidencyjnemu odpisu postanowienia o wpisie do rejestru przedsiębiorców jednoosobowej spółki kapitałowej powstałej wskutek przekształcenia.