Wartości niematerialne i prawne - definicja
Zgodnie z przepisami Ustawy o rachunkowości mianem wartości niematerialnych i prawnych określa się nabyte przez jednostkę, zaliczane do aktywów trwałych prawa majątkowe, które nadają się do ekonomicznego wykorzystania. Planowany okres ich wykorzystywania powinien przekraczać rok.
Wartości niematerialne i prawne to przede wszystkim:
- autorskie prawa majątkowe, prawa pokrewne, licencje, koncesje,
- prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów użytkowych oraz zdobniczych,
- know-how, czyli prawo do wykorzystania wiedzy w dziedzinie przemysłowej, handlowej, naukowej lub organizacyjnej,
- nabyta wartość firmy,
- koszty zakończonych prac rozwojowych.
Podsumowując, z wartością niematerialną i prawną mamy do czynienia, gdy:
- będzie prawdopodobnie wykorzystywana dłużej niż rok,
- jest przeznaczona na potrzeby własne firmy albo oddana do używania na podstawie umów najmu albo dzierżawy,
- nadaje się do gospodarczego wykorzystania.
Wartości niematerialne i prawne - wartość początkowa
Wartość początkowa wartości niematerialnych i prawnych jest ustalana analogicznie do środków trwałych. Zatem jeśli zostały one uzyskane przez:
- odpłatne nabycie – wartość początkowa to cena nabycia,
- wytworzenie we własnym zakresie – wartość początkowa to koszt wytworzenia,
- nieodpłatne otrzymanie – wartość początkowa to wartość rynkowa z dnia nabycia, chyba że umowa o nieodpłatnymi przekazaniu określa tę wartość w niższej wysokości,
- aport do spółki cywilnej – wartość początkowa to wartość z daty wniesienia, nie wyższa niż wartość rynkowa.
Wartości niematerialne i prawne - amortyzacja
Wartości niematerialne i prawne nie powinny być ujmowane w kosztach uzyskania przychodu bezpośrednio, ale w postaci odpisów amortyzacyjnych. Pierwszego odpisu należy dokonać w miesiącu następującym po miesiącu, w którym WNiP została ujęta w ewidencji. Odpisy mogą być naliczone - w równych kwotach - miesięcznie, kwartalnie albo na zakończenie roku podatkowego.
Do obowiązków przedsiębiorcy należy samodzielne ustalenie, jaką metodę i stawkę amortyzacji zastosują oraz kiedy będą dokonywać odpisów. Brak narzuconych z góry stawek jest dużym udogodnieniem, dzięki któremu przedsiębiorca może uwzględnić odpisy amortyzacyjne wartości niematerialnych i prawnych w polityce kosztowej swojej firmy. Jedynym ograniczeniem jest w tym przypadku minimalny okres amortyzacji wskazany w przepisach:
- 24 miesiące dla licencji (sublicencji) na programy komputerowe i od praw autorskich,
- 24 miesiące na wyświetlanie filmów oraz na emisję programów radiowych i telewizyjnych,
- 12 miesięcy od poniesionych kosztów zakończonych prac rozwojowych,
- 60 miesięcy od pozostałych wartości niematerialnych i prawnych.
Wartości niematerialne i prawne - ewidencja
Przedsiębiorcy posiadający w firmie środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne są zobowiązani do prowadzenia odpowiedniej ewidencji (jednej dla obu aktywów). W ewidencji powinny znaleźć się:
- liczba porządkowa,
- data nabycia,
- data przyjęcia do używania,
- określenie dokumentu stwierdzającego nabycie,
- określenie wartości niematerialnej i prawnej,
- wartość początkowa,
- stawka amortyzacyjna,
- kwota odpisów amortyzacyjnych.
Oprogramowanie - wartości niematerialne i prawne
Oprogramowanie komputerowe jest wykorzystywane w większości współczesnych firm. Dlatego istotne jest ustalenie, czy będzie ono stanowiło wartość niematerialną i prawną. Zgodnie z Ustawą o prawie autorskim i
Porady online
Prowadzisz firmę i masz pytania?
Skorzystaj z porad ekspertów Poradnika Przedsiębiorcy
Wartości niematerialne i prawne - ulepszenie
Środki trwałe, wprowadzone do ewidencji firmy, mogą podlegać ulepszeniu. Czy zatem można ulepszać wartości niematerialne i prawne?
Zgodnie z przepisami wartości niematerialne i prawne nie mogą być ulepszane. Wydatki, które aktualizują, modernizują, ulepszają wartość niematerialną i prawną, mogą być więc uznane za nową WNiP. Zatem nawet jeśli przedsiębiorca w trakcie używania WNiP nabędzie dodatkowe prawa majątkowe, które zwiększą jej parametry, nie może zwiększyć jej wartości.
Wartości niematerialne i prawne - likwidacja
Wartości niematerialne, które z różnych powodów nie będą już używane w firmie, powinny zostać zlikwidowane (konieczny będzie protokół likwidacji wartości niematerialnych i prawnych). Jeśli natomiast zaistnieje sytuacja, kiedy podatnik utraci prawo do korzystania z konkretnej WNiP, nie stanie się konieczne jej likwidowanie - nie będzie ona bowiem stanowiła dłużej firmowego majątku i wystarczy samo jej wykreślenie.
W każdym przypadku podatnik powinien pamiętać natomiast o zaliczeniu niezamortyzowanej części WNiP do kosztów uzyskania przychodów oraz wykreślenia jej z ewidencji. Istotne jest, aby podatnik miał możliwość wykazania, że w dacie poniesienia wydatków na zakup WNiP istniał związek całej wartości poniesionego kosztu z przychodem.
