Na pytanie, czy grafik ma prawo wykorzystać swój projekt w portfolio, nie ma jednoznacznej odpowiedzi. To wszystko zależy od tego dla kogo stworzył dany projekt, jaką umowę podpisał, co było w niej zawarte czy nawet na jakiej podstawie był zatrudniony. Problem wykorzystania swoich projektów w portfolio mają nie tylko graficy, lecz także programiści, fotografowie, designerzy i inni twórcy.
Umowa o pracę a swój projekt w portfolio
W przypadku gdy twórca dzieła chce wykorzystać swój projekt w portfolio, a dany utwór wykonał w ramach obowiązków na etacie, najprawdopodobniej nie będzie mógł wykorzystać stworzonego projektu w portfolio. Domniemywa się bowiem, że w przypadku umów o pracę autorskie prawa majątkowe przechodzą na pracodawcę z chwilą oddania projektu.
Istnieje jednak możliwość odmiennego uregulowania tej kwestii. W treści umowy można zawrzeć klauzulę, która będzie zezwalała na wykorzystanie stworzonych przez pracownika utworów. Zgoda ta będzie obowiązywała jedynie w przypadku poleceń służbowych, jeżeli bowiem grafik jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę i wykonuje utwory na zlecenie zewnętrznych firm, to właśnie ta firma musi wyrazić osobną zgodę zezwalającą grafikowi na wykorzystanie swojego projektu w portfolio.
| Art. 12. Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych 1. Jeżeli ustawa lub umowa o pracę nie stanowią inaczej, pracodawca, którego pracownik stworzył utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, nabywa z chwilą przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron. |
Nabycie przez pracodawcę na podstawie art. 12 prawa autorskiego uprawnień majątkowych nie pozbawia twórcy możliwości rozporządzania i korzystania z utworu w zakresie nieobjętym umową o pracę (jej celem) i zgodnym zamiarem stron.
Autorskie prawa dzielą się na:
-
prawa majątkowe - które są zbywalne,
-
osobiste - które są niezbywalne.
| Ważne! Prawa majątkowe gwarantują twórcy możliwość przeniesienia uprawnień i pobierania z tej racji korzyści majątkowych. To twórca decyduje o pierwszym przeniesieniu uprawnień. |
Prawa osobiste są nierozłącznie związane z uprawnieniami twórcy i chronią jego intelektualny dorobek. Takowy wiąże się z prawem do:
-
oznaczenia autora utworu,
-
nienaruszalności treści i formy utworu oraz rzetelności jego wykorzystania,
-
decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności,
-
nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.
W związku z tym istniałoby domniemanie, że grafik zawsze może wykorzystywać stworzone przez siebie dzieło (projekt w portfolio), jednak to nie jest do końca oczywiste.
Umowa cywilnoprawna a swój projekt w portfolio
Przy umowie o dzieło czy umowie zlecenie nie ma już domniemania, że autorskie prawa majątkowe przechodzą na zleceniodawcę. Teoretycznie więc grafik może wykorzystać swój projekt w portfolio. Praktyka pokazuje jednak, że często przy zawieraniu umów czy to zlecenia czy o dzieło zamieszcza się klauzulę, która ogranicza możliwość dysponowania stworzonym dziełem przez autora.
Warto więc przy podpisywaniu umowy zawalczyć o zapis, który pozwoli na posługiwanie się stworzonymi pracami w portfolio.
| Przykładowa klauzula: Zleceniodawca udziela Grafikowi zezwolenia na wykorzystywanie stworzonych Projektów w celu promocji świadczonych przez Grafika usług, w szczególności do prezentacji Projektów w portfolio Grafika i przedstawiania Projektów klientom Grafika. |
W przypadku zawarcia takiej klauzuli w umowie, należy o tym poinformować klienta. Nie zawsze bowiem umowy są dokładnie badane, a klient nie ma możliwości skorzystania z profesjonalnej pomocy prawników.
Tego typu zapis jest dozwolony i będzie wiążący, trzeba jednak pamiętać, że “mieć prawo” to nie wszystko. Klient może mieć uzasadniony powód, aby projekt nie trafiał do portfolio. Może to być na przykład projekt na jeszcze nieopatentowany model samochodu czy grafika do konkursu. Nieważna jest motywacja, a interes klienta, o który trzeba dbać.
Swój projekt w portfolio a współpraca B2B
W przypadku gdy grafik chce umieścić w portfolio pracę stworzoną przy współpracy z innymi osobami, musi mieć ich zgodę na publikację. Zgoda ta może mieć formę zwykłego oświadczenia zawartego w umowie lub jako osobny dokument, podpisany przed wykorzystaniem danego projektu.
Zatem nie jest tak istotna forma współpracy, jak “zdrowe” relacje ze zlecającymi wykonanie utworu. Jeżeli oni wyrażą zgodę na zamieszczenie wzmianki o projekcie w portfolio, to grafik będzie mógł chwalić się swoim dziełem podczas oferowania swoich umiejętności w przyszłości.
Polecamy:
