Zanim zaczniemy rozpatrywać możliwość dziedziczenia, warto przypomnieć czym jest dziedziczenie praw autorskich i dlaczego różni się ono od dziedziczenia praw majątkowych. Z definicji wynika, że prawem autorskim jest zespół norm prawnych wchodzących w skład prawa własności intelektualnej, a także zespół praw przysługujących autorowi utworu, upoważniający go do decydowania o eksploatacji utworu i czerpaniu z niego korzyści finansowych.
Prawa autorskie i ich podział
Ustawa rozdziela jednak te korzyści na materialne, które mogą być zbywalne, i osobiste, które wygasają wraz ze śmiercią twórcy.
| Art. 922 § Kodeksu cywilnego § 1 Prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób stosownie do przepisów księgi niniejszej. §2 Nie należą do spadku prawa i obowiązki zmarłego ściśle związane z jego osobą, jak również prawa, które z chwilą jego śmierci przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami. |
Dziedziczenie praw autorskich - przydatne definicje
Przedstawiamy kilka terminów systematyzujących pojęcia związane z prawem spadkowym:
- Spadkodawca - to osoba zmarła, której prawa i obowiązki ulegają podziałowi po śmierci.
- Spadkobiercy - to osoba lub osoby, które przejmują prawa i obowiązki po zmarłym.
- Spadek - prawa majątkowe, które tworzą masę do podziału.
- Dziedziczenie - to następstwo prawne po zmarłej osobie.
Sposoby nabycia spadku
Spadek nabywa się ustawową drogą dziedziczenia lub poprzez testament. W przypadku dziedziczenia ustawowego spadkodawca nie wyraził woli co do swojego majątku, w który wchodzą oprócz rzeczy materialnych także prawa do rozporządzania, czyli np. prawo do rozporządzania autorskimi prawami majątkowymi. W takim przypadku w pierwszej kolejności dziedziczą w równych częściach małżonek zmarłej osoby (jego masa spadkowa nie może być mniejsza niż ¼ spadku) oraz dzieci. W przypadku gdy dziecko zmarło wcześniej niż spadkodawca, w jego miejsce mogą wstąpić dzieci zmarłego dziecka. Jeżeli takowych nie ma, dziedziczą rodzice zmarłego, kolejno bracia i siostry, a w dalszej kolejności dziadkowie zmarłego, ciocie, wujowie, jeżeli takowych też nie ma, dziedziczy gmina, w której ostatnio mieszkał zmarły.
Innym sposobem do rozporządzenia majątkiem jest sporządzenie testamentu. Jest to zapis wskazujący osoby, które będą dziedziczyły po zmarłym, niezależnie od ustawowej kolejności dziedziczenia.
Dziedziczenie praw autorskich
Dziedziczenie praw autorskich możliwe jest dzięki art. 981 [1] Kodeksu cywilnego, który stanowi, że:
| Art. 981 [1] Kodeksu cywilnego § 1. W testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego spadkodawca może postanowić, że oznaczona osoba nabywa przedmiot zapisu z chwilą otwarcia spadku (zapis windykacyjny). § 2. Przedmiotem zapisu windykacyjnego może być: (...) 2) zbywalne prawo majątkowe; (...) |
Zatem pośmiertne przekazanie autorskich praw możliwe jest tylko w formie testamentu sporządzonego przed notariuszem. Jest to stosunkowo nowa regulacja, która wprowadziła tzw. zapis windykacyjny, na mocy którego możliwe jest przekazanie zbywalnych praw majątkowych, czyli np. autorskich praw majątkowych.
Osobą, która dziedziczy autorskie prawa majątkowe, nie musi być jeden z ustawowych spadkobierców. W ten sposób masa spadkowa jest dzielona pomiędzy zapisanych w testamencie spadkobierców, a autorskie prawa majątkowe są przypisane konkretnej osobie lub podmiotowi (np. firmie); istnieje jednak możliwość, że testament będzie regulował jedynie przeniesienie autorskich praw majątkowych na konkretną osobę lub podmiot, a pozostała masa spadkowa (do której nie będą wliczane autorskie prawa majątkowe) zostanie podzielona pomiędzy ustawowych spadkobierców.
Przykład 1.
Pisarz sporządził testament w formie aktu notarialnego, do spadku powołał swoją żonę i 2 córki. W testamencie przekazał swojej starszej córce dom w górach, a młodszej dom nad morzem, żonie zaś pozostawił mieszkanie w centrum Warszawy i autorskie prawa majątkowe do napisanych wierszy. Na podstawie tego zapisu, żona dziedziczy na wyłączność autorskie prawa majątkowe i mieszkanie.
Przykład 2.
Pisarz sporządził testament w formie aktu notarialnego, w którym zapisuje autorskie prawa majątkowe i prawa zależne firmie, w której pracował. W ten sposób część spadku, która nie została uregulowana w testamencie, zostanie podzielona pomiędzy żonę i córki. Podział masy spadkowej zostanie dokonany na podstawie aktywów, jakie pozostawił zmarły, wyłączając autorskie prawa majątkowe.
