Zwolnienie lekarskie może się zdarzyć każdemu, także pracodawcy. Kwestia zwolnienie lekarskie a działalność gospodarcza budzi jednak wiele pytań o obowiązki przedsiębiorcy. Czy właściciel firmy może w ogóle korzystać z L4 i czy w tym czasie wolno mu wykonywać jakiekolwiek czynności firmowe? Wyjaśniamy najważniejsze zasady.
Zwolnienie lekarskie a działalność gospodarcza
Prowadzenie działalności gospodarczej nie chroni przed chorobą. Przedsiębiorca ma prawo skorzystać ze zwolnienia lekarskiego, jednak nie zawsze będzie to dla niego oznaczać uzyskanie prawa do zasiłku chorobowego. Uzależnione jest to od opłacania składki na ubezpieczenie chorobowe, która dla przedsiębiorców jest dobrowolna. Jeśli więc przedsiębiorca nie opłacał takiej składki, a znajdzie się na zwolnieniu lekarskim, to wówczas nie otrzyma żadnego finansowego wsparcia ze strony ZUS-u. Analogicznie, jeśli składka chorobowa była płacona, to zwolnienie lekarskie oznacza możliwość zawnioskowania o wypłacenie zasiłku chorobowego. Wysokość takiego zasiłku jest jednak uzależniona od wysokości opłacanej składki do ZUS-u – im będzie ona większa, tym większe świadczenie przedsiębiorca uzyska podczas swojego zwolnienia lekarskiego.
Zakres i rodzaj prowadzonej działalności gospodarczej nie wpływa na możliwość skorzystania ze zwolnienia lekarskiego przez przedsiębiorcę. Podobnie jest w przypadku formy działalności oraz ewentualnego zatrudniania pracowników w firmie – te czynniki również nie wpływają na prawo do uzyskania zwolnienia lekarskiego. Przedsiębiorca może przebywać na L4 zarówno jeśli zadecyduje o tym lekarz podczas wizyty na NFZ, jak i podczas w pełni odpłatnej wizyty prywatnej.
Przykład 1.
Pan Marcin prowadzi od kilku lat jednoosobową działalność gospodarczą i nie zatrudnia pracowników. Od samego początku opłaca także składkę na zasiłek chorobowy. Obecnie przedsiębiorca przebywa na L4 w związku z ciężkim przeziębieniem i nie może prowadzić swojej działalności – czy ma prawo do zasiłku chorobowego? Tak, ponieważ opłacał składki na ubezpieczenie chorobowe.
Przykład 2.
Pani Ilona jest przedsiębiorcą, który prowadzi jednoosobową spółkę z o.o. Obecnie przebywa na zwolnieniu lekarskim i chciałaby skorzystać z zasiłku chorobowego. Jej przyjaciółka powiedziała, że nie może tego zrobić, ponieważ prowadzenie firmy w formie spółki z o.o. wyklucza możliwość uzyskania takiego zasiłku. Czy pani Ilona ma prawo do świadczenia z ZUS-u? Tak, pod warunkiem, że opłacała wcześniej składki na ubezpieczenie chorobowe. Forma prawna prowadzonej działalności gospodarczej nie wyklucza możliwości pobierania zasiłku chorobowego. Najważniejszą kwestią jest podleganie pod ubezpieczenie chorobowe i regularne opłacanie składek w tym zakresie.
Zwolnienie lekarskie a zasiłek chorobowy przedsiębiorcy
Przedsiębiorca, który chciałby skorzystać z zasiłku chorobowego, musi pamiętać o tzw. okresie karencji przy opłacaniu dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Składka ta musi być bowiem opłacana przez co najmniej 90 dni, dopiero po upływie tego okresu powstaje prawo do pobierania ewentualnego zasiłku. Przedsiębiorcy nie mogą więc rozpocząć opłacania omawianej składki w trakcie choroby lub na krótko przed jej wystąpieniem, ponieważ nie pozwoli to im na uzyskanie zasiłku z ZUS-u. Stan zdrowia przedsiębiorcy nie będzie miał tu niestety żadnego znaczenia.
Przykład 3.
Pan Tomasz prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą i nie opłacał dobrowolnej składki na ubezpieczenie chorobowe. Wskutek nieszczęśliwego wypadku mężczyzna przebywa obecnie na długotrwałym zwolnieniu lekarskim i nie może pracować. Pan Tomasz rozpoczął więc opłacanie składek na ubezpieczenie chorobowe, aby uzyskać zasiłek z ZUS-u. Przedsiębiorca złożył jednocześnie wniosek o wypłatę zasiłku chorobowego. Czy ma prawo do takiego świadczenia? Nie, ponieważ nie opłacał składek na ubezpieczenie chorobowe przez wymagany minimalny okres 90 dni. Pan Tomasz nie uzyska zasiłku chorobowego.
Przykład 4.
Pani Marlena prowadzi własną firmę i opłaca składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe od 1 stycznia 2025 roku. 3 kwietnia 2025 roku kobieta przeszła na zwolnienie lekarskie i zawnioskowała o wypłatę zasiłku chorobowego. Czy ZUS może wypłacić jej to świadczenie? Tak, ponieważ w tym przypadku okres karencji 90 dni opłacania składek skończył się 31 marca 2025 roku.
Przykład 5.
Pani Aleksandra prowadzi własną firmę i opłaca składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe od 1 stycznia 2025 roku. 3 marca 2025 roku kobieta przeszła na zwolnienie lekarskie i zawnioskowała o wypłatę zasiłku chorobowego. Czy ZUS może wypłacić jej to świadczenie? Nie, ponieważ w tym przypadku nie minął jeszcze okres karencji 90 dni opłacania składek, zakończy się on 31 marca 2025 roku. Pani Aleksandra nie otrzyma więc zasiłku chorobowego.
Zakaz prowadzenia działalności na zwolnieniu lekarskim
Przebywanie na zwolnieniu lekarskim powoduje konieczność zaprzestania jakiejkolwiek działalności zarobkowej. Dotyczy to zarówno pracowników, jak i przedsiębiorców bez względu na to, czy zatrudniają kogokolwiek w swojej firmie. Rodzaj i zakres prowadzonej działalności również nie wyłącza stosowania powyższej reguły. Zwolnienie lekarskie służy regeneracji organizmu, tak, aby przedsiębiorca jak najszybciej wrócił do zdrowia i mógł ponownie zarabiać. Zgodnie z treścią art. 17 ust 1 i 2 Ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia. Zasiłek chorobowy nie przysługuje, jeżeli zaświadczenie lekarskie zostało sfałszowane.
„W razie wystąpienia ryzyka niezdolności do pracy lub do prowadzenia pozarolniczej działalności wskutek choroby ubezpieczony ma obowiązek powstrzymania się od wszelkich czynności wykonywanych zawodowo, ponieważ to świadczenia z ubezpieczenia chorobowego społecznego mają rekompensować mu brak możliwości uzyskiwania dochodów. Za niedopuszczalne uznaje się zaś pobieranie takich świadczeń (połączone z brakiem obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne za okresy choroby) w razie uzyskiwania przez ubezpieczonego dochodów z kontynuowanej działalności, nawet gdyby polegało to na wykonywaniu czynności w istotny sposób nieobciążających jego organizmu”.
Wyrok SN z 24 października 2023 roku (sygn. akt I USKP 59/22)
„Traci prawo do zasiłku chorobowego ubezpieczony, który – prowadząc jednoosobowo pozarolniczą działalność gospodarczą – nie zawiesił jej w okresie orzeczonej niezdolności do pracy, a więc działalność ta była nadal faktycznie prowadzona, przynosząc dochody, choć część usług do niej przypisanych za ubezpieczonego wykonywały inne osoby, równocześnie jednak ubezpieczony nie tylko sprawował stały nadzór nad prowadzoną firmą, ale również wykonywał wszystkie czynności formalne, takie jak wystawianie faktur (przygotowywanych przez biuro rachunkowe), wynajmowanie garażu, w którym miała być wykonywana część usług i regularne opłacanie czynszu z tego tytułu, a nadto reklamowanie działalności w internecie, a zwłaszcza dokonywanie zakupów materiałów”.
W przypadku gdy przedsiębiorca przebywa na zwolnieniu lekarskim i nie zatrudnia żadnych pracowników, jego działalność powinna zostać zawieszona na czas choroby. Przedsiębiorca może powrócić do swojej pracy tylko po upływie okresu zwolnienia lekarskiego. Jeśli jednak właściciel firmy zatrudnia kogoś do pracy, wówczas taka działalność nie musi być zawieszana. W razie ewentualnej kontroli można bowiem wykazać, że firma była prowadzona przez zatrudnionych pracowników, a przedsiębiorca nie wykonywał w czasie swojej choroby żadnych czynności zawodowych.
Przykład 6.
Pan Kamil prowadzi działalność gospodarczą i zatrudnia 3 osoby. Od 12 do 18 lipca 2024 roku przebywał na zwolnieniu lekarskim i pobierał z tego tytułu zasiłek chorobowy. W czasie zwolnienia nie pracował i nie był aktywny zawodowo, firma zaś działała bez przerwy. Wszystkie obowiązki zawodowe na czas choroby pana Kamila przejął jeden z wyznaczonych przez niego pracowników. Czy w razie ewentualnej kontroli ZUS może postanowić o zwrocie wypłaconego zasiłku z racji tego, że działalność nie została zawieszona na czas choroby przedsiębiorcy? Nie, ponieważ przedsiębiorstwo było prowadzone przez zatrudnionych pracowników, właściciel nie podejmował żadnych działań zarobkowych i jest w stanie to udowodnić.
Przykład 7.
Pan Michał prowadzi firmę, w której zatrudnia 2 osoby. W okresie od 10 do 14 stycznia przebywał na zwolnieniu lekarskim i pobierał zasiłek chorobowy. Na czas choroby szefa większość zadań w firmie przejął wyznaczony pracownik, jednak pan Michał ze względu na prowadzoną kontrolę w przedsiębiorstwie musiał pojawiać się w nim na 2-3 godziny dziennie. W tym czasie podpisywał także umowy z nowymi kontrahentami i wysyłał zamówiony towar do swoich klientów. ZUS zakwestionował pobierany zasiłek chorobowy i żąda jego zwrotu – czy słusznie? Tak, ponieważ w okresie zwolnienia lekarskiego pan Michał wykonywał czynności o charakterze zarobkowym, choć w ograniczonym zakresie. Zasiłek chorobowy należy więc zwrócić.
Podsumowanie
Przedsiębiorca ma prawo do przebywania na zwolnieniu lekarskim. Jednocześnie może z tego tytułu pobierać zasiłek chorobowy pod warunkiem, że opłacał składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe w okresie co najmniej 90 dni przed przejściem na zwolnienie lekarskie. W czasie zwolnienia przedsiębiorca ma obowiązek powstrzymywania się od jakiejkolwiek działalności zawodowej o charakterze zarobkowym. Jeśli nie dostosuje się do tego wymogu, ZUS ma prawo zażądać zwrotu wypłaconego zasiłku chorobowego. W przypadku jednoosobowej działalności gospodarczej, w której nie występuje zatrudnienie kogokolwiek w firmie, przedsiębiorca powinien zawiesić swoją działalność na cały okres udzielonego zwolnienia lekarskiego.
Wprowadzenie zwolnienia chorobowego przedsiębiorcy w systemie wFirma
W chwili wypłaty zasiłku chorobowego użytkownik ma możliwość wprowadzenia do systemu wFirma.pl zwolnienie chorobowe w zakładce START » ZUS. W części ZASIŁKI PRZEDSIĘBIORCY należy wybrać opcję DODAJ ZASIŁEK. W oknie dodawania zasiłku należy wybrać osobę, która przebywała na zwolnieniu chorobowym oraz rodzaj zasiłku. W rubrykach Początek i Koniec należy wprowadzić okres zwolnienia chorobowego przedsiębiorcy.
Po wprowadzeniu zasiłku należy wygenerować deklarację rozliczeniową (START » ZUS » DEKLARACJE ROZLICZENIOWE » DODAJ DEKLARACJĘ) za okres, w którym wystąpiła choroba. Wtedy system automatycznie obliczy składki społeczne przedsiębiorcy uwzględniając dni choroby. Szczegóły w tym temacie znajdują się w artykule: Zwolnienie chorobowe przedsiębiorcy oraz osoby współpracującej
