Przerwa pomiędzy zwolnieniami lekarskimi pracownika (niezdolność do pracy ze względów zdrowotnych) ma znaczenie przy ustalaniu uprawnień ubezpieczonego do zasiłku chorobowego. Choć wydaje się, że czynności w tym zakresie są stosunkowo proste do przeprowadzenia, to w praktyce kadrowej mogą niekiedy powstać wątpliwości w konkretnych sytuacjach.
Regulacje prawne dotyczące zasiłku chorobowego
Za czas niezdolności do pracy spowodowanej chorobą, wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy albo choroby przypadającej w czasie ciąży oraz koniecznością poddania się badaniom i zabiegom przez kandydatów na dawców trwającej łącznie dłużej niż 33 dni w ciągu roku kalendarzowego, a w przypadku pracownika, który ukończył 50. rok życia, trwającej łącznie dłużej niż 14 dni w roku kalendarzowym, pracownikowi przysługuje zasiłek chorobowy na zasadach określonych w odrębnych przepisach.
Tak stanowi art. 92 § 1 ustawy – Kodeks pracy (kp), który odsyła jednocześnie do innego aktu prawnego, czyli do Ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, dalej określanej jako „ustawa zasiłkowa”.
Zasiłek chorobowy jest świadczeniem przysługującym ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego, przy czym na równi z tą niezdolnością traktuje się niemożność wykonywania pracy z przyczyn opisanych w art. 6 ust. 2 ustawy zasiłkowej (będzie o tym mowa w dalszej części tego tekstu). Omawiany zasiłek jest zatem świadczeniem należnym za czas choroby ubezpieczonego, po wyczerpaniu się okresów wypłaty wynagrodzenia chorobowego przysługującego na mocy Kodeksu pracy.
Zasiłek chorobowy przysługuje przez okres trwania niezdolności do pracy z powodu choroby lub niemożności wykonywania pracy z przyczyn określonych w art. 6 ust. 2 ustawy zasiłkowej – nie dłużej jednak niż przez:
- 182 dni,
- 270 dni – jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana gruźlicą lub występuje w trakcie ciąży.
Przyczynami określonymi w art. 6 ust. 2 ustawy zasiłkowej są:
- decyzja nakazująca powstrzymanie się od świadczenia pracy wydana przez właściwy organ albo uprawniony podmiot na podstawie przepisów o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi;
- poddanie się obowiązkowi kwarantanny, izolacji w warunkach domowych albo izolacji, o której mowa w przepisach o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi;
- przebywanie w:
- stacjonarnym zakładzie lecznictwa odwykowego w celu leczenia uzależnienia alkoholowego,
- szpitalu albo innym zakładzie leczniczym podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne w celu leczenia uzależnienia od środków odurzających lub substancji psychotropowych;
poddanie się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów.
Do okresu zasiłkowego nie wlicza się natomiast niezdolności do pracy przypadających w tzw. okresach wyczekiwania na prawo do zasiłku chorobowego. Wspomniane okresy wyczekiwania to:
- 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego – jeżeli ubezpieczony podlega obowiązkowo temu ubezpieczeniu,
- 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego – jeżeli ubezpieczony objęty jest ubezpieczeniem dobrowolnym.
Od pierwszego dnia ubezpieczenia chorobowego prawo do zasiłku przysługuje w przypadkach określonych w art. 4 ust. 3 ustawy zasiłkowej (dotyczy to m.in. absolwentów szkół i uczelni, którzy przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od dnia ukończenia szkoły lub uzyskania dyplomu, ubezpieczonych obowiązkowo, którzy mają wcześniejszy co najmniej 10-letni okres obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego czy poszkodowanych wskutek wypadku w drodze do pracy lub z pracy).
Jak obliczana jest przerwa pomiędzy zwolnieniami lekarskimi?
Od 1 stycznia 2022 roku weszła w życie nowelizacja art.9 ust. 2 ustawy zasiłkowej. Wprowadzona zmiana wskazuje dwie bardzo istotne zmiany. A mianowicie do okresu zasiłkowego:
- nadal uwzględniane są okresy poprzednich niezdolności do pracy, jeżeli przerwa pomiędzy nimi nie przekraczała 60 dni – jednak nie obowiązuje już kryterium tej samej choroby,
- nie należy uwzględniać okresu niezdolności do pracy przypadającej przed przerwą nie dłuższą niż 60 dni, jeżeli po przerwie niezdolność do pracy wystąpiła w trakcie ciąży.
Nowelizacja przepisów zdecydowanie uprościła sposób ustalania okresu zasiłkowego, ponieważ płatnik zasiłków nie musi dochodzić przyczyny choroby pracownika.
Ustanie poprzedniej niezdolności do pracy w ocenie Sądu Najwyższego
Mimo względnie przejrzystego uregulowania zasad na jakich obliczana jest przerwa pomiędzy zwolnieniami lekarskimi, pojawiały się już różnorodne wątpliwości w tym zakresie. Jedną z takich spraw był wniosek jednego z ubezpieczonych dotyczący ustalenia prawa do zasiłku chorobowego. Pomijając już szczegóły postępowania, gdyż jest to temat wykraczający poza ramy tematyczne tego artykułu, należy wspomnieć, że na etapie procedury odwoławczej jeden z sądów okręgowych zwrócił się do Sądu Najwyższego (SN) z trzema pytaniami. Jedno z tych zapytań brzmiało: czy zawarte w art. 9 ust. 2 ustawy zasiłkowej sformułowanie „ustanie poprzedniej niezdolności do pracy” należy rozumieć jako ustanie niezdolności do pracy w znaczeniu medycznym, czy też jako „ustanie prawa do zasiłku chorobowego po wyczerpaniu 182-dniowego okresu zasiłkowego”?
Po dokonaniu analizy przepisów ustawy zasiłkowej SN podjął stosowną uchwałę, która stanowi rozstrzygnięcie zagadnienia prawnego wyrażonego w pytaniu sądu okręgowego.
W uzasadnieniu do przywołanej uchwały skład orzekający SN stwierdził, że z przepisu art. 9 ust. 2 ustawy zasiłkowej wynika, że do okresu zasiłkowego należy doliczyć cały okres niezdolności do pracy wywołanej tą samą chorobą, pomimo że zasiłek był wypłacony jedynie za część tego okresu.
W innym wyroku SN wydanym 6 listopada 2008 roku (II UK 86/08), sędziowie odnieśli się do pojęcia „ta sama choroba”, użytego w art. 9 ust. 1 i 2 ustawy zasiłkowej. SN uznał, że pojęcia tego nie należy odnosić do tych samych numerów statystycznych, zgodnych z Międzynarodową Klasyfikacją Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10, gdyż nie chodzi o identyczne objawy odpowiadające numerom statystycznym, lecz o opis stanu klinicznego konkretnego układu lub narządu, który – choć daje różne objawy, podpadające pod różne numery statystyczne – wciąż stanowi tę samą chorobę, skoro dotyczy tego samego narządu bądź układu.
W świetle tego wyroku SN z art. 9 ust. 2 ustawy zasiłkowej nie wynika, aby zasady wliczania przerw miały mieć zastosowanie tylko do jednej przerwy w niezdolności do pracy, gdyż również taka wątpliwość powstała w praktyce stosowania wspomnianego przepisu ustawy zasiłkowej.
Podsumowując, można przyjąć założenie, że istniejące dotychczas niejasności w odniesieniu do postępowania w zakresie obliczania przerw pomiędzy kolejnymi niezdolnościami ubezpieczonego do wykonywania pracy z powodu choroby zostały w wystarczający sposób zinterpretowane przez składy orzekające SN.
