Jeżeli chodzi o wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy, to w przypadku pracowników etatowych rzecz jest bardzo prosta – 80% wynagrodzenia za każdy dzień spędzony na L4. Kodeks pracy chroni pracowników i gwarantuje im dochód, nawet jeżeli ci nie są w stanie pracować. Zupełnie inaczej sprawa wygląda w przypadku osób prowadzących własną działalność gospodarczą. Chorobowe przedsiębiorcy, jego istnienie oraz wysokość są zależne od tego, czy przedsiębiorca zdecydował się odprowadzać do ZUS-u składki na ubezpieczenie chorobowe, a jeżeli tak, to w jakiej wysokości. Nie bez powodu mówi się, że na własnej działalności nie ma czasu na chorowanie. Mimo wysokich obciążeń przedsiębiorców na rzecz państwa, kwoty zasiłku chorobowego zapewniane ubezpieczonemu są marginalne. Stąd też wiele osób prowadzących własny biznes rezygnuje z tej formy pomocy socjalnej.
Chorobowe przedsiębiorcy, jak zostało wskazane powyżej, jest niewielką pomocą, stąd też coraz popularniejszym rozwiązaniem w Polsce staje się ubezpieczenie od utraty dochodu. Jest to instytucja działająca na rynku ubezpieczeniowym, zupełnie niezależna od ZUS-u i Skarbu Państwa. Tak jak w przypadku zasiłku chorobowego, wysokość wypłacanych świadczeń w czasie niezdolności do pracy zależy od wielkości opłacanych składek. Jednakże z racji tego, że środki z ubezpieczenia od utraty dochodu wypłacane są przez jednostki działające w sferze prywatnej, w warunkach konkurencyjności (nie monopolu, jak to jest w przypadku ZUS-u), świadczenia, na jakie może liczyć przedsiębiorca, mogą okazać się naprawdę satysfakcjonujące. Czy decydować się na ubezpieczenie chorobowe? A jeżeli tak, to na jakie? O tym poniżej.
Pobierz darmowa broszurę Zwolnienie lekarskie przedsiębiorcy - rozliczenie w praktyce
Chorobowe przedsiębiorcy - dla kogo zasiłek z ZUS-u?
Zasiłek chorobowy przysługuje osobie prowadzącej działalność gospodarczą oraz osobie współpracującej z przedsiębiorcą przy prowadzeniu takiej działalności, która jest czasowo niezdolna do pracy z powodu choroby. Warunkiem uzyskania zasiłku jest terminowe opłacanie składki chorobowej. Składka ta jest dobrowolna, co oznacza, że w pierwszej kolejności przedsiębiorca musi się zdecydować na jej opłacanie.
Składka chorobowa wynosi 2,45% podstawy wymiaru. Podstawą wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne w 2024 roku jest kwota zadeklarowana przez przedsiębiorcę.
W przypadku tzw. dużego ZUS nie może jednak być ona niższa niż 4 694,40 zł. Minimalną podstawę wylicza się jako 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego – w roku 2024 wynosi ono 7 824,00 zł. Z powyższych wyliczeń wynika, iż minimalna kwota dobrowolnej składki chorobowej wynosi 115,01 zł.
W przypadku tzw. preferencji nie może jednak być ona niższa niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia. W 2024 roku od stycznia do czerwca - 1 272,60 zł i wówczas kładka wynosi 31,18 zł. O lipca do grudnia - 1 290,00 zł i składka to 31,61 zł.
Istotnym jest również fakt, że prawa do zasiłku chorobowego przedsiębiorca nie uzyskuje wraz z rozpoczęciem opłacania składek. Pierwsze 90 dni stanowi tzw. okres wyczekiwania. Oznacza to, że przedsiębiorca może opłacać nawet najwyższe możliwe składki do ZUS-u, ale jeżeli zachoruje w okresie pierwszych 3 miesięcy, nie dostanie nic. Ustawodawca tę konstrukcję prawną uzasadnił tym, iż karencja jest potrzebna, aby ubezpieczeni już w pierwszym miesiącu opłacania składek nie odchodzili na wielomiesięczne urlopy chorobowe. W efekcie wyszło tak, że nawet ubezpieczając się od choroby, w razie pojawienia się niezdolności do pracy przedsiębiorca nie może liczyć na żadną pomoc od państwa. Wyjątkiem od powyższego jest sytuacja, kiedy osoba rozpoczynająca prowadzenie działalności była już wcześniej ubezpieczona z innego tytułu i kontynuuje owe ubezpieczenie w ramach prowadzonej działalności. Przerwa między ubezpieczeniem nie może być jednak dłuższa aniżeli 30 dni.
Ile może wynieść chorobowe przedsiębiorcy?
Tak jak zostało wskazane na wstępie, to ile wyniesie chorobowe przedsiębiorcy jest całkowicie zależne od podstawy wymiaru składek.
Podstawę wymiaru dla zasiłku chorobowego stanowi średnia podstawa wymiaru składek z ostatnich 12 miesięcy, pomniejszona o wskaźnik w wysokości 13,71%. Należy pamiętać, że minimalna podstawa jest inna w każdym roku, gdyż zależy od prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia za pracę na dany rok.
Znając podstawę, można następnie wyliczyć miesięczną kwotę zasiłku chorobowego. Stanowi ona 80% podstawy, natomiast w przypadku gdy urlop chorobowy przypada w okresie ciąży, wynosi 100%. Za każdy dzień choroby przedsiębiorcy przysługuje 1/30 miesięcznej kwoty zasiłku, bez względu na to, czy dany miesiąc ma 28, 30 czy 31 dni. Należy pamiętać, że od kwoty zasiłku ubezpieczony podatnik ma obowiązek opłacić zaliczkę na podatek dochodowy.
Przykład 1.
Pan Jan prowadzi działalność gospodarczą od stycznia 2022 roku. Od dnia rozpoczęcia działalności opłaca duży ZUS (nie korzystał z preferencyjnych stawek), w tym składki chorobowe liczone od najniższej możliwej podstawy. We wrześniu 2024 roku przebywał na tygodniowym zwolnieniu chorobowym (5 dni pracujących). Jak wyliczyć wysokość należnego mu zasiłku? Ile wyniesie chorobowe przedsiębiorcy?
Podstawę wymiaru zasiłku stanowi przeciętny miesięczny przychód z 12 ostatnich miesięcy kalendarzowych. W przypadku pana Jana będzie to okres od września 2023 roku do sierpnia 2024 roku. W roku 2024 podstawa wynosi 4 694,40 zł, a w roku 2023 – 4 161,00 zł.
Chorobowe przedsiębiorcy, czyli zasiłek chorobowy brutto zostanie wyliczony w następujący sposób:
- 4 161,00 zł – (4 161,00 zł x 13,71%) = 3 590,53 zł
- 4 694,40 zł - (4 694,40 zł x 13,71%) = 4 050,80 zł
- 3 590,53 zł x 4 mies. + 4 050,80 zł x 8 mies. = 14 362,12 zł + 32 406,40 zł = 46 768,52 zł
- 46 768,52 zł / 12 mies. = 3 897,38 zł
- 3 897,38 zł /30 = 129,91 zł
- 129,91 zł x 80% = 103,93 zł – zasiłek dzienny
- 103,93 zł x 5 dni zwolnienia lekarskiego = 519,65 zł.
Powyżej wyliczona suma stanowi kwotę zasiłku brutto. Oznacza to, że ZUS przed jej wypłacaniem pomniejszy ją o zaliczkę na podatek dochodowy.
Ubezpieczenie od utraty dochodu
Jak widać, kwoty uzyskiwane z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych nie są wysokie. Za tygodniowe zwolnienie chorobowe zasiłek wyniesie ok. 380 zł netto (po odliczeniu zaliczki na podatek dochodowy). Pokazuje to, iż przedsiębiorcom w Polsce nie opłaca się chorować, a już na pewno nie opłaca się iść na urlop chorobowy. Powyższe może zmienić jednak przedmiotowe ubezpieczenie od utraty dochodu.
Ubezpieczenie od utraty dochodu to produkt oferowany przez towarzystwa ubezpieczeniowe, stąd też ich cena oraz suma gwarancyjna mogą się od siebie różnić. Mimo to wszystkie działają na podobnych warunkach (przed wykupem ubezpieczenia należy dokładnie zapoznać się z umową oraz OWU, w szczególności z zapisem dotyczącym wyłączeń).
Omawiane ubezpieczenie zapewnia wypłatę świadczeń w razie czasowej niezdolności do pracy spowodowanej chorobą lub wypadkiem. W większości ubezpieczalni świadczenia są wypłacane już po 30 dniach trwania ochrony. Przy ubezpieczeniu chorobowym w ZUS-ie działa 90-dniowa karencja. Ubezpieczenie to nie tylko pokrywa utracone wskutek choroby dochody, ale również koszty prowadzenia działalności oraz koszty leczenia. Co więcej, w przypadku zaistnienia stałej niezdolności do pracy ubezpieczyciel wypłaca (co do zasady) pełną sumę gwarancyjną oscylującą między kilkadziesiąt a kilkaset tysięcy złotych.
Chorobowe przedsiębiorcy a ubezpieczenie prywatne
W kwestii ubezpieczenia chorobowego opłacanego w ZUS-ie – w mojej ocenie – przy minimalnych składkach po prostu się ono nie opłaca. Oczywiście przedsiębiorca może zdecydować się na wyższe składki – wówczas kwoty zasiłku wzrastają i po przekroczeniu pewnej granicy stają się akceptowalne.
Nie inaczej jest przy ubezpieczeniach od utraty dochodu – im wyższe składki, tym wyższa suma gwarancyjna. Z tym że przy porównywalnej minimalnej kwocie rocznej około 900 zł ubezpieczalnia wypłaci od dwóch do trzech razy wyższe świadczenia aniżeli ZUS. Co więcej, w większości polis suma gwarancyjna wzrasta szybciej przy podnoszeniu wielkości składek, niż ma to miejsce przy ubezpieczeniu chorobowym. Porównując najniższe możliwe kwoty świadczeń, przy 60 zł za dzień od ZUS-u, towarzystwo ubezpieczeniowe wypłaci 179 zł (PZU).
Chorobowe przedsiębiorcy – podsumowanie
Osoby prowadzące działalność gospodarczą starają się ograniczać koszty, w tym również te związane ze składkami na ubezpieczenia społeczne. Większość przedsiębiorców opłaca składki ZUS, wyliczając je od minimalnej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne. To samo tyczy się składki chorobowej – przedsiębiorcy decydują się albo na najniższy poziom ubezpieczenia, albo rezygnują z niego całkowicie. Stąd też kwoty uzyskiwane jako chorobowe przedsiębiorcy są tak śmiesznie niskie. Nie ma się co zresztą dziwić przedsiębiorcom – ZUS jest postrzegany jako instytucja nierentowna i mało kto chce inwestować w nią swoje pieniądze.
Po drugiej stronie od monopolistycznego ZUS-u są prywatne (w większości) instytucje finansowe, zachęcające klientów konkurencyjnymi produktami. Mimo że produkty te są różne, droższe lub tańsze, oferujące węższy lub szerszy zakres ochrony, to w jednym są do siebie na pewno podobne – za te same pieniądze co w ZUS-ie dają o wiele lepszą ochronę finansową.
