Stosunek pracy cechuje przewaga pracodawcy jako silniejszej strony tego stosunku, dlatego też wprowadzane są regulacje prawne mające zapewnić ochronę pracownikowi. Pracownik, którego prawa zostały naruszone, może wystąpić do sądu pracy z powództwem przeciwko pracodawcy. Czy kumulacja roszczeń pracownika niesie za sobą większe konsekwencje dla firmy? O tym poniżej.
Pojęcie sprawy z zakresu prawa pracy
Ustawodawca zdecydował się na wprowadzenie do przepisów Kodeksu postępowania cywilnego odrębne od ogólnych zasad regulacje dotyczące rozpoznawania spraw pracowniczych.
Sprawami z zakresu prawa pracy są według przepisów kpc następujące rodzaje spraw:
- sprawy o roszczenia ze stosunku pracy lub z nim związane;
- sprawy o ustalenie istnienia stosunku pracy, jeżeli łączący strony stosunek prawny, wbrew zawartej między nimi umowie, ma cechy stosunku pracy;
- sprawy o roszczenia z innych stosunków prawnych, do których z mocy odrębnych przepisów stosuje się przepisy prawa pracy;
- sprawy o odszkodowania dochodzone od pracodawcy na podstawie przepisów o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.
Kumulacja roszczeń pracownika i jej dopuszczalność
Przepisy kpc nie zawierają szczególnej regulacji dotyczącej przedmiotowej kumulacji roszczeń w tym postępowaniu, więc w związku z tym odpowiednio stosowane będą tutaj regulacje ogólne określone w art. 191 i art. 193 kpc.
- nadają się one do tego samego trybu postępowania;
- sąd jest właściwy ze względu na ogólną wartość roszczeń;
- gdy roszczenia są różnego rodzaju, to tylko jeśli dla każdego z nich nie jest przewidziane postępowanie odrębne ani nie zachodzi niewłaściwość sądu według przepisów o właściwości bez względu na wartość przedmiotu sporu.
Powództwo w sprawie z zakresu prawa pracy można wytoczyć:
- przed sąd ogólnie właściwy dla pozwanego, lub
- przed sąd, w którego obszarze właściwości praca jest, była lub miała być wykonywana.
Do właściwości sądów rejonowych w sprawach zakresu prawa pracy, bez względu na wartość przedmiotu sporu, należą następujące kategorie spraw:
- sprawy o ustalenie istnienia stosunku pracy,
- sprawy o uznanie bezskuteczności wypowiedzenia stosunku pracy,
- sprawy o przywrócenie do pracy,
- sprawy o przywrócenie poprzednich warunków pracy lub płacy,
- sprawy dotyczące roszczeń pracowników o odszkodowanie w przypadku nieuzasadnionego lub naruszającego przepisy wypowiedzenia umowy o pracę,
- sprawy dotyczące roszczeń pracowników o odszkodowanie w przypadku nieuzasadnionego lub naruszającego przepisy rozwiązania stosunku pracy,
- sprawy dotyczące kar porządkowych oraz roszczenia z tym związane,
- sprawy dotyczące świadectw pracy i roszczenia z tym związane.
Należy wskazać, że zgodnie z przepisami kpc w postępowaniu nieprocesowym sąd pracy będzie rozpoznawać sprawy:
- o ustalenie uprawnienia do otrzymania świadectwa pracy, gdy wytoczenie powództwa o zobowiązanie pracodawcy do wydania świadectwa pracy jest niemożliwe;
- żądania sprostowania świadectwa pracy.
Skład sądu pracy a kumulacja roszczeń pracowniczych
Co do zasady w pierwszej instancji sąd pracy rozpoznaje sprawy w składzie 1 sędziego.
W pierwszej instancji sąd pracy w składzie 1 sędziego jako przewodniczącego i 2 ławników rozpoznaje następujące sprawy:
- o ustalenie istnienia stosunku pracy,
- o nawiązanie stosunku pracy,
- o wygaśnięcie stosunku pracy,
- o uznanie bezskuteczności wypowiedzenia stosunku pracy oraz łącznie z nim dochodzone roszczenia,
- o przywrócenie do pracy oraz łącznie z nim dochodzone roszczenia,
- o odszkodowanie w przypadku nieuzasadnionego lub naruszającego przepisy wypowiedzenia bądź rozwiązania stosunku pracy,
- o przywrócenie poprzednich warunków pracy lub płacy oraz łącznie z nimi dochodzone roszczenia,
- o naruszenia zasady równego traktowania w zatrudnieniu i roszczenia z tym związane,
- o odszkodowanie lub zadośćuczynienie w wyniku stosowania mobbingu.
Sprawy pracownicze a postępowanie uproszczone
Jednocześnie trzeba pamiętać, że sąd pracy, mimo że rozpoznaje sprawy na podstawie przepisów odrębnie regulujących postępowanie przed nim, może rozpoznawać sprawy w postępowaniu uproszczonym.
Należy pamiętać, że sąd pracy nie rozpoznaje w postępowaniu uproszczonym spraw z zakresu prawa pracy rozpoznawanych z udziałem ławników, czyli spraw o ustalenie istnienia, nawiązanie lub wygaśnięcie stosunku pracy, o uznanie bezskuteczności wypowiedzenia stosunku pracy, o przywrócenie do pracy i przywrócenie poprzednich warunków pracy lub płacy oraz łącznie z nimi dochodzone roszczenia i o odszkodowanie w przypadku nieuzasadnionego bądź naruszającego przepisy wypowiedzenia, a także rozwiązania stosunku pracy, naruszenia zasady równego traktowania w zatrudnieniu i o roszczenia z tym związane, odszkodowanie lub zadośćuczynienie w wyniku stosowania mobbingu.
Sąd pracy może rozpoznać sprawę, która kwalifikuje się do postępowania uproszczonego, z pominięciem przepisów o postępowaniu uproszczonym, jeżeli może się to przyczynić do sprawniejszego rozwiązania sporu.
W postępowaniu upominawczym w przeciwieństwie do ogólnych zasad postępowania 1 pozwem można dochodzić tylko 1 roszczenia.
Jednakże przepisy dopuszczają połączenie kilku roszczeń w 1 pozwie, gdy wynikają z tego samego stosunku prawnego lub kilku stosunków prawnych tego samego rodzaju.
W przypadku niedopuszczalnego połączenia w 1 pozwie kilku roszczeń przewodniczący zarządza zwrot pozwu bez wezwania do usunięcia tego braku. Jeżeli w terminie tygodnia od dnia doręczenia zarządzenia o zwrocie powód cofnie pozew w zakresie żądań niepodlegających łączeniu, pozew w pozostałej części wywołuje skutek od daty jego pierwotnego wniesienia.
Gdy w postępowaniu uproszczonym strona powodowa dochodzi części roszczenia, sprawa podlegać będzie rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym, gdy to postępowanie byłoby właściwe dla całego roszczenia wynikającego z faktów przytoczonych przez powoda. W przeciwnym wypadku sprawa rozpoznawana jest z pominięciem przepisów o postępowaniu uproszczonym.
Zmiana powództwa w postępowaniu uproszczonym jest niedopuszczalna. Powództwo wzajemne oraz zarzut potrącenia w postępowaniu uproszczonym są dopuszczalne w sytuacji, kiedy roszczenia nadają się do rozpoznania w postępowaniu uproszczonym.
W postępowaniu uproszczonym w sprawach pracowniczych wyłączona jest możliwość wzywania przez sąd z urzędu właściwego podmiotu do udziału sprawie, jak też wyłączone jest pouczanie przez sąd pracownika o roszczeniach wynikających z przytoczonych przez niego faktów.
Ponadto w postępowaniu uproszczonym w sprawie z zakresu prawa pracy nie ma zastosowania zasada uwzględnienia przez sąd z urzędu roszczenia alternatywnego, jeżeli zgłoszone przez pracownika roszczenie okaże się nieuzasadnione.
Konsekwencje kumulacji roszczeń pracowniczych
Kumulacja roszczeń pracowniczych jest w każdym postępowaniu, uzasadniona, ponieważ zasady koncentracji materiału dowodowego i ekonomiki procesowej wskazują, że sąd powinien dążyć do wyjaśnienia i rozstrzygnięcia sprawy w możliwie najkrótszym terminie.
Wyłączenie części ze zgłoszonych przez pracownika roszczeń do odrębnego postępowania wymuszałoby również wyłączenie materiału dowodowego, skutkiem czego byłoby przesłuchanie przez sąd świadków na te same okoliczności kilkukrotnie w różnych terminach, co wiązałoby się z uciążliwością nie tylko dla świadków, ale i stron postępowania.
Ponadto prowadziłoby to do wzrostu kosztów postępowania, jak też mogłoby to skutkować rozbieżnością orzecznictwa wynikającą z prowadzenia odrębnych spraw przez różne składy sądu.
Należy podkreślić, że właśnie w przypadku spraw pracowniczych kumulacja roszczeń występuje bardzo często w porównaniu do innego rodzaju postępowań cywilnych.
Badanie przez sąd dopuszczalności kumulacji roszczeń pracownika
Sąd pracy obowiązany jest zbadać, czy roszczenia, z którymi wystąpił powód, mogą być dochodzone w 1 postępowaniu.
Wątpliwość budziła sytuacja, kiedy na skutek kumulacji roszczeń pracowniczych do rozpoznania sprawy właściwe są różne składy sędziowskie, jednak zagadnienie to zostało rozstrzygnięte przez Sąd Najwyższy.
Należy wskazać, że w sytuacji, kiedy sąd pracy stwierdzi swą niewłaściwość dla rozpoznania skumulowanych roszczeń obejmujących sytuacje, kiedy będzie niewłaściwy dla łącznego ich rozpoznania, jak też będzie niewłaściwy dla rozpoznania każdego ze skumulowanych roszczeń z osobna, wówczas przekaże sprawę sądowi właściwemu do ich rozpoznania lub przekaże do właściwego trybu postępowania.
Gdy sąd pracy jest właściwy do rozpoznania tylko 1 lub tylko kilku ze skumulowanych roszczeń, wówczas podejmie stosowne czynności do ich rozpoznania, a w pozostałym zakresie powództwo po wyłączeniu do odrębnego rozpoznania, przekaże właściwemu lub właściwym sądom.
W świetle powyższego należy uznać, że obowiązujące w Polsce prawo procesowe w sprawach z zakresu prawa pracy dopuszcza szeroką możliwość przedmiotowej kumulacji roszczeń.
