Umowa z programistą - co w niej zawrzeć?

Umowa z programistą może przybierać różnorodne formy prawne w zależności od potrzeb stron tej umowy. Mimo że nie została ona wprost uregulowana w przepisach prawa, to przy jej tworzeniu należy wziąć pod uwagę przepisy Kodeksu cywilnego, w tym w szczególności te dotyczące umowy o dzieło (art. 627-646 kc) oraz umowy zlecenia (art. 734-751 kc), Kodeksu pracy oraz ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych z uwagi na fakt, że z powstaniem programu zwykle wiąże się powstanie praw autorskich. W artykule ukazujemy co powinna zawierać umowa z programistą!

Najczęściej w przypadku umowy o stworzenie konkretnego programu, umowa z programistą przybiera formę umowy o dzieło. Z kolei w sytuacjach, gdy strony podejmują regularną i stałą współpracę w zakresie tworzenia programów komputerowych. Umowa z programistą może przybrać formę:

• umowy o pracę,

• umowy zlecenia,

• umowy nienazwanej o współpracę zawierającej elementy charakterystyczne dla innych umów, a więc głównie umowy o dzieło i zlecenia,

• w przypadku gdy współpraca stron nie ma charakteru regularnego i stałego, strony mogą zawrzeć umowę ramową, w której określą rodzaj i treść zamówień wykonawczych.  

Pobierz darmowy wzór umowy z programistą w formacie pdf i doc! 

Umowa z programistą - elementy

Umowa z programistą powinna zawierać elementy typowe dla tego typu dokumentów, a więc określenie stron umowy, datę zawarcia, czas jej trwania, sposób i terminy płatności, termin wykonania umowy, a także ewentualnie kary umowne za opóźnienie oraz sposób rozwiązania umowy, wypowiedzenia lub odstąpienia od niej.

Z uwagi na specyfikę umowy, jakim jest program komputerowy, umowa z programistą powinna  zwrócić szczególną uwagę na wyczerpujące opisanie funkcjonalności programu, a także - jeśli to konieczne - zawrzeć postanowienia o obowiązku zapewnienia kompatybilności z oprogramowaniem, które nabywca już posiada.

W praktyce często spotykanym rozwiązaniem jest uregulowanie w umowie prawa zleceniodawcy do kontroli postępu prac. Bywa i tak, że program po kilku miesiącach po wdrożeniu mimo weryfikacji kodu przy jego dostarczeniu okazuje się nie spełniać wymagań zleceniodawcy. W celu zabezpieczenia interesów zleceniodawcy strony mogą w umowie postanowić, że programista udzieli okresowej gwarancji na dostarczone oprogramowanie i w pewnych okolicznościach wprowadzi niezbędne poprawki dla jego prawidłowego działania.

Prawa autorskie do programu a umowa z programistą

Niezależnie od formy jaka zostanie zawarta umowa z programistą, strony powinny przesądzić, komu i na jakich zasadach przysługiwać będą prawa autorskie do programu. Należy pamiętać, że uregulowanie tej kwestii jest niezbędne dla legalnego wykorzystywania zamówionego oprogramowania przez nabywcę.

Zwykle program komputerowy – a więc „sekwencja instrukcji zmieniających stan programu, z których każda wyraża żądanie czynności do wykonania” (Z. Okoń, Komentarz do art. 74 (w:) D. Flisak, Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz, LEX 2015.) – spełnia przesłanki utworu, więc jest przejawem działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalonym w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (art. 1 ust. 1 prawa autorskiego). Ochronie prawnoautorskiej podlega przede wszystkim forma programu, a więc zapis poleceń adresowanych do komputera (kod źródłowy) czy też zestawienie danych.

Z powyższej definicji utworu wynika, że warunkiem uznania programu za utwór jest zidentyfikowanie w nim przejawu działalności twórczej. Z tego względu nie wszystkie elementy programu komputerowego są chronione prawem autorskim. Ochroną nie będą więc objęte takie elementy jak algorytmy, posługiwanie się językiem oprogramowania, sposoby rozwiązywania problemów czy też zasady tworzenia kodu źródłowego, a więc także powielanie gotowych schematów, jako że nie mają one twórczego i indywidualnego charakteru i mogą stanowić powtarzalne elementy wielu programów komputerowych.

Mówiąc o prawach autorskich, należy wziąć pod uwagę nie tylko prawa majątkowe, lecz także osobiste, które polegają przykładowo na prawie autora do oznaczania utworu swoim nazwiskiem bądź nienaruszania formy bądź treści utworu. Praw osobistych autora nie da się przenieść. Mimo że są one nieprzenoszalne, to strony mogą w umowie z programistą określić sposób ich wykonywania, a więc przykładowo określić, że „Autor wyraża zgodę, aby Zamawiający modyfikował program w zakresie (…) oraz nie oznaczał programu nazwiskiem Autora”.

W związku z powyższymi uwagami dotyczącymi programu komputerowego i kwestii praw autorskich nasuwa się następujące pytanie: jak należy uregulować prawa i obowiązki stron umowy, aby uzyskać skuteczne prawo do programu komputerowego?  

Konsekwencje wyboru formy prawnej umowy

Konkretne elementy, jakie należy uregulować w umowie z programistą, w dużej mierze będą uzależnione od wyboru jej formy prawnej. Wybór ten wywoła również doniosłe skutki z punktu widzenia majątkowych praw autorskich do programu.

Umowa cywilnoprawna: umowa o dzieło, zlecenie albo umowa o współpracę

Umowa cywilnoprawna niesie za sobą większe ryzyka zarówno dla programisty, jak i nabywcy oprogramowania aniżeli umowa o pracę, w ramach której pracownik tworzy program komputerowy. Wynika to z faktu, że stworzenie programu komputerowego przez programistę współpracującego z przedsiębiorcą na podstawie umowy cywilnoprawnej, w przypadku braku odpowiednich postanowień umownych spowoduje, że autorskie prawa majątkowe pozostaną przy programiście. Stąd też niezwykle ważne jest uregulowanie w takiej umowie, komu i na jakich zasadach będą przysługiwały prawa autorskiego do stworzonego programu.

Uregulowanie w umowie praw autorskich do programu wymaga przede wszystkim przesądzenia, czy: prawa autorskie mają zostać przeniesione, czy jego autor udzieli na jego korzystanie jedynie licencji? (1) na jakich polach eksploatacji nabywca będzie mógł program wykorzystywać? (2) oraz jak uregulowana będzie kwestia odpłatności za przeniesienie praw do programu (które jest niezależne od wynagrodzenia za samo wykonanie programu)? (3).

W pierwszej kolejności należy zaznaczyć, że umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych lub umowa o korzystanie z utworu obejmuje jedynie pola eksploatacji wyraźnie w niej wymienione, a więc tylko wskazane sposoby korzystania z programu. Ustawodawca określił sposoby eksploatacji programu komputerowego w art. 74 ust. 4 prawa autorskiego. Z przepisu tego wynika, że autorskie prawa majątkowe do programu komputerowego obejmują w szczególności prawo do:

1. trwałego lub czasowego zwielokrotnienia programu komputerowego;

2. tłumaczenia, przystosowywania, zmiany układu lub jakichkolwiek innych zmian w programie komputerowym, z zachowaniem praw osoby, która tych zmian dokonała;

3. rozpowszechniania, w tym użyczenia lub najmu, programu komputerowego lub jego kopii.

Wyraźne wskazanie pól eksploatacji w umowie z programistą jest niezbędne np. dla ustalenia, czy nabywca może wykorzystywać program w celach zarobkowych i go rozpowszechniać, a także dokonywać jego modyfikacji stosownie do swoich potrzeb.

Ponadto poza wyraźnym określeniem wynagrodzenia programisty za wykonanie programu należy odrębnie w umowie zastrzec, że ww. wynagrodzenie obejmuje przeniesienie autorskich praw majątkowych. Przy braku zawarcia w umowie takiej klauzuli programista będzie mógł się domagać od zleceniodawcy dodatkowego wynagrodzenia za przeniesienie praw autorskich, niezależnie od wynagrodzenia za wykonanie dzieła bądź zlecenia, co może okazać się wydatkiem, którego zleceniodawca nie przewidywał.

Umowa o pracę

Inna sytuacja będzie mieć co do zasady miejsce, gdy programista w firmie programistycznej nie będzie związany umową cywilnoprawną, a umową o pracę. Zatrudnienie w formie umowy o pracę jest o tyle mniej skomplikowane, że wiele z praw i obowiązków tej umowy regulowane jest przez przepisy Kodeksu pracy, co w konsekwencji pozwala stronom pominąć te kwestie w zawieranej umowie. Ponadto, przepisami prawa wprost uregulowano kwestię praw autorskich do utworu stworzonego przez pracownika. Zgodnie z art. 74 ust. 3 prawa autorskiego „Prawa majątkowe do programu komputerowego stworzonego przez pracownika w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy przysługują pracodawcy, o ile umowa nie stanowi inaczej”. W konsekwencji z mocy ustawy, w chwili utworzenia programu komputerowego w ramach stosunku pracy, prawa autorskie, w tym prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu, przysługują pracodawcy. Strony mogą jednak w umowie o pracę określić inne zasady przysługiwania praw autorskich.

Jeśli programista stworzył program, który nie był objęty jego obowiązkami pracowniczymi, to nabędzie on autorskie prawa majątkowe. Należy więc mieć na uwadze, że przygotowywanie programów komputerowych powinno być objęte zakresem obowiązków pracowniczych programisty. Aby uniknąć jakichkolwiek wątpliwości co do tego, kto w chwili stworzenia programu nabywa prawa autorskie do niego, należy w umowie o pracę precyzyjnie określić kwestie prawnoautorskie.