Jednym z podstawowych obowiązków pracodawcy jest zapewnienie pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. W gorące dni właścicielom firm przybywa zadań. Jakie są obowiązki pracodawcy w czasie upałów według przepisów obowiązujących w Polsce? Sprawdzamy!
Jaka powinna być temperatura w miejscu pracy?
Optymalna temperatura w miejscu pracy jest kluczowym czynnikiem wpływającym na komfort i wydajność pracowników. Prawo pracy nie określa konkretnej maksymalnej temperatury w miejscu pracy. Jednak ze względu na negatywny wpływ wysokich temperatur na zdrowie i wydajność pracowników (np. ryzyko udaru) zaleca się, aby nie przekraczała ona 30°C w biurach. Minimalna temperatura to natomiast 18°C przy pracy lekkiej i 14°C w innych przypadkach.
Miejsca pracy powinny być odpowiednio wentylowane i chronione przed przegrzaniem oraz nadmierną wilgocią. Chociaż pracodawca nie musi zapewniać klimatyzacji, to w przypadku pomieszczeń, gdzie temperatura przekracza 30°C z powodu procesu technologicznego, powinien zapewnić pracownikom specjalnie przeznaczone pomieszczenia do odpoczynku, wyposażone w stoły i krzesła.
W obecnym stanie prawnym, tak jak wspomniano, nie określono maksymalnej temperatury, w jakiej pracownik może świadczyć pracę, jednak pojawił się projekt rozporządzenia, który będzie tę kwestię precyzował. Projekt nowelizacji zakłada, że w pomieszczeniach pracy temperatura nie powinna przekraczać 35°C, chyba że jest to niemożliwe ze względów technologicznych. Dla prac na otwartej przestrzeni, związanych z dużym wysiłkiem fizycznym (powyżej 1500 kcal dla mężczyzn i 1000 kcal dla kobiet), limit temperatury wyniesie 32°C, z takim samym zastrzeżeniem dotyczącym technologii.
Najnowsza wersja projektu zakłada, że nowe przepisy dotyczące temperatury w miejscu pracy zaczną obowiązywać od 1 stycznia 2026 roku.
Obowiązki pracodawcy w czasie upałów – zimne napoje to podstawa
Wysokie temperatury wpływają nie tylko na efektywność pracownika, ale również na jego samopoczucie. W gorące dni chłodne napoje to podstawa – z jednej strony pozwalają one nawodnić organizm, z drugiej skutecznie orzeźwiają i schładzają. Jakie są obowiązki pracodawcy w czasie upałów? Kiedy pracodawca powinien dostarczyć pracownikom zimne napoje? Odpowiedź znajduje się w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 roku w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów.
Zgodnie z przywołanym rozporządzeniem pracodawca dostarcza napoje, gdy temperatura powietrza przekracza 25°C na zewnątrz i 28°C w pomieszczeniu. W przepisach na próżno szukać informacji o rodzaju napojów. Przyjmuje się, że może to być woda, ale również inne płyny, np. soki owocowe czy napoje gazowane, które preferują pracownicy.
Chłodne napoje powinny być do dyspozycji pracowników przez cały dzień. Pracodawca nie może ograniczać dostępu do nich swoim podwładnym. W przepisach nie znalazła się też informacja o możliwości wypłaty ekwiwalentu pieniężnego zamiast dostarczania napojów. Inaczej mówiąc, od tego obowiązku pracodawca nie może się uwolnić, oferując pracownikowi inne rozwiązania. Z kolei dla pracowników oznacza to przede wszystkim wygodę – w upalne dni nie muszą we własnym zakresie zapewniać sobie dostępu do wody.
Krótszy czas pracy? To dobra wola pracodawcy
Upał – podobnie jak bardzo niska temperatura – może uniemożliwić pracownikowi wykonywanie zadań. Czy obowiązkiem pracodawcy w czasie upałów jest zwolnienie podwładnych z pracy? Nie, to wyłącznie dobra wola właściciela firmy. Jeżeli pracodawca uzna, że efektywność pracowników jest bardzo niska, może zdecydować o przerwaniu pracy i odesłaniu ich do domów. Alternatywą jest zarządzenie przerwy. Takie rozwiązanie jest praktykowane zwłaszcza w firmach, których pracownicy wykonują obowiązki na zewnątrz. Jak wówczas wygląda kwestia wypłaty wynagrodzenia?
Jeżeli pracodawca skraca czas pracy swoich pracowników z powodu upałów, musi pamiętać, że należy się im wynagrodzenie w pełnej wysokości. To efekt tego, że decyzja o skróceniu dnia pracy jest fakultatywna, a nie wymagana przepisami. W przypadku pracy biurowej korzystnym dla obu stron rozwiązaniem może być umożliwienie pracownikom wykonania zadań zdalnie. Jeżeli pracownik jest odpowiedzialny np. za sporządzanie raportów, z powodzeniem może przygotować ten dokument w domowym zaciszu. Nie tylko nie straci czasu na dojazd do zakładu, ale może też samodzielnie zdecydować o godzinach pracy, np. rozpocząć ją późnym popołudniem lub wieczorem, gdy temperatura spada.
Klimatyzacja nie jest obowiązkowa?
Mimo że skrócenie czasu pracy w najgorętsze dni roku nie jest koniecznością, pracodawca powinien podjąć działania, dzięki którym obniży temperaturę w pomieszczeniach. W tym celu w biurach często montuje się klimatyzację. Czy to wymóg? Również nie – to dobra wola pracodawcy i jeden z wielu sposobów, by polepszyć warunki pracy w zakładzie.
Inne działania, które może podjąć pracodawca, by zapewnić pracownikom optymalne warunki do pracy, to np. montaż żaluzji w oknach czy wstawienie do pomieszczeń wentylatorów. Z drugiego rozwiązania bardzo chętnie korzystają firmy, które nie mogą pozwolić sobie na montaż klimatyzacji, a następnie utrzymanie jej w należytym stanie.
Minimalizując niedogodności związane z wysokimi temperaturami w miejscu pracy, pracodawca działa również w swoim interesie. Wykonywanie pracy w optymalnej temperaturze sprzyja wysokiej efektywności, a to jeden z czynników, na których firmom powinno zależeć najbardziej.
Czy sam pracownik może odmówić pracy podczas upału?
Zasady dotyczące odmowy pracy są dość elastyczne i każdą sytuację trzeba rozpatrywać indywidualnie. Pracownik może odmówić pracy, jeśli warunki są niebezpieczne i zagrażają jego życiu lub zdrowiu albo jeśli jego praca może zaszkodzić innym. To znaczy, że pracownik ma prawo przerwać pracę, gdy czuje, że nie jest w stanie jej bezpiecznie wykonać z powodu swojego stanu psychicznego lub fizycznego, i jeśli może to zagrażać innym. Powinien on jednak uzasadnić swoją decyzję i poinformować o niej przełożonego.
Przykład 1.
Pani Anna pracuje na hali produkcyjnej, gdzie panuje bardzo wysoka temperatura, a wentylacja jest niewystarczająca. Kobieta odczuwa duszności i ma problemy z koncentracją. W takiej sytuacji może odmówić dalszej pracy, ponieważ warunki pracy zagrażają jej zdrowiu. W takiej sytuacji musi niezwłocznie przerwać pracę i powiadomić przełożonego, ponieważ istnieje bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia nie tylko jej, ale i innych pracowników.
Przykład 2
Pan Tomasz pracuje w biurze, w którym nie ma klimatyzacji, temperatura wynosi 25 stopni. Mężczyzna zgłosił pracodawcy, że wraca do domu, bo jest mu za gorąco. Czy postąpił słusznie? Nie, pan Tomasz powinien kontynuować rozmowy z przełożonym, domagając się podjęcia działań zmierzających do poprawy warunków pracy. Za samodzielne opuszczenie stanowiska pracy pracownikowi mogą grozić przykre konsekwencje.
Wysoka temperatura w pracy a odpowiedzialność pracodawcy
Odpowiedzialność pracodawcy za zapewnienie bezpiecznych warunków pracy w wysokich temperaturach jest kluczowa. Przestrzeganie przepisów prawa, monitorowanie warunków termicznych, dostarczanie napojów, organizowanie przerw oraz edukacja pracowników to podstawowe działania, które powinny być wdrożone w każdym zakładzie pracy.
Naruszenie regulacji dotyczących pracy w wysokich temperaturach może skutkować dla pracodawcy grzywną w wysokości od 1000 do 30 000 zł, zgodnie z Kodeksem pracy. W sytuacji, gdy takie naruszenie stworzy bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia pracownika, Kodeks karny przewiduje nawet karę pozbawienia wolności do 3 lat.
Podsumowanie
Podczas upałów pracodawca ma obowiązek zapewnić swoim pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Choć nie ma jednoznacznych przepisów określających maksymalną temperaturę w pomieszczeniach biurowych, pracodawca powinien podjąć wszelkie możliwe działania, aby zapewnić pracownikom komfort termiczny.
W przypadku gdy temperatura w pomieszczeniach jest zbyt wysoka, a pracodawca nie podejmuje odpowiednich działań, pracownicy mają prawo zgłosić ten fakt przełożonemu lub inspektorowi pracy. W skrajnych przypadkach, gdy warunki pracy zagrażają zdrowiu lub życiu, pracownik może nawet odmówić wykonywania pracy.
