Wypowiedzenie umowy o pracę jest uprawnieniem przysługującym zarówno pracodawcy, jak i samemu pracownikowi. W zdecydowanej większości przypadków wypowiedzenie pojawia się już po zawarciu umowy – wtedy, gdy zatrudniony dał się już poznać swojemu przełożonemu. Czy możliwe jest jednak wypowiedzenie umowy przed rozpoczęciem pracy?
Wypowiedzenie umowy o pracę
Wypowiedzenie umowy jest czynnością jednostronną, która dla swej skuteczności nie wymaga uzyskania aprobaty drugiej strony danego stosunku prawnego. Konieczne jest jednak skuteczne doręczenie wypowiedzenia drugiej stronie, tak aby mogła ona zapoznać się z jego treścią. Innymi słowy, jeśli pracownik zamierza złożyć wypowiedzenie swojej umowy, to nie musi uzyskać zgody szefa, aby takie działanie było skuteczne. Oczywiście zasada ta znajduje zastosowanie także w odwrotnej sytuacji – gdy przełożony zechce zwolnić swojego pracownika, to nie musi prosić go o wyrażenie zgody.
Wypowiedzenie umowy o pracę zawsze wiąże się z tzw. okresem wypowiedzenia, a więc czasem, w którym pracownik pozostaje nadal do dyspozycji pracodawcy, choć formalnie za jakiś czas nie będzie już zatrudniony w danej firmie. Okres wypowiedzenia jest uzależniony od rodzaju danej umowy o pracę oraz stażu w danym zakładzie pracy. Zgodnie z treścią art. 36 Kodeksu pracy okres wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony i umowy o pracę zawartej na czas określony jest uzależniony od okresu zatrudnienia u danego pracodawcy i wynosi:
- 2 tygodnie, jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 6 miesięcy;
- 1 miesiąc, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 6 miesięcy;
- 3 miesiące, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 3 lata.
Do okresu zatrudnienia, o którym mowa powyżej, wlicza się pracownikowi okres zatrudnienia u poprzedniego pracodawcy, jeżeli zmiana pracodawcy nastąpiła na zasadach określonych w art. 231 kp, a także w innych przypadkach, gdy z mocy odrębnych przepisów nowy pracodawca jest następcą prawnym w stosunkach pracy nawiązanych przez pracodawcę poprzednio zatrudniającego tego pracownika.
Z kolei czas wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na okres próbny wynosi:
- 3 dni robocze, jeżeli okres próbny nie przekracza 2 tygodni;
- 1 tydzień, jeżeli okres próbny jest dłuższy niż 2 tygodnie;
- 2 tygodnie, jeżeli okres próbny wynosi 3 miesiące.
Umowa o pracę a czas rozpoczęcia pracy
Dosyć często zdarza się, że data zawarcia umowy o pracę nie pokrywa się z faktycznym rozpoczęciem wykonywania powierzonych obowiązków firmie. Taka sytuacja jest oczywiście prawnie dopuszczalna, więc nowy pracownik ma możliwość świadczenia swojej pracy w późniejszym terminie. Taką informację warto jednak umieścić w treści umowy o pracę, aby w przyszłości pracownik nie był posądzany o celową nieobecność w firmie i aby nie stanowiło to podstawy do jego zwolnienia.
Okres pomiędzy podpisaniem umowy o pracę a faktycznym rozpoczęciem pracy zależy od woli stron stosunku pracy. W praktyce oznacza to, że może on wynosić kilka dni, tygodni, a niekiedy nawet i miesięcy. Teoretycznie dopuszczalna jest sytuacja, w której pracownik przychodzi do firmy dopiero po upływie 6 miesięcy od dnia podpisania stosownej umowy – wiele w tym zakresie zależy jednak od okoliczności danej sprawy.
Przykład 1.
Pani Ewelina zamierza rozpocząć nową pracę w firmie X – swoją umowę podpisała z nowym szefem na początku stycznia 2022 roku. Ze względu na toczący się rozwód, przeprowadzkę oraz konieczność wypowiedzenia umowy w poprzedniej firmie kobieta poprosiła nowego przełożonego o to, by mogła pojawić się w pracy dopiero w okolicach marca 2022 roku. Szef wyraził na to zgodę i strony umieściły stosowny zapis w umowie o pracę pani Eweliny.
Wypowiedzenie umowy przed rozpoczęciem pracy
Moment faktycznego rozpoczęcia pracy w firmie nigdy nie może być utożsamiany z chwilą powstania stosunku pracy. Kluczową chwilą jest tutaj bowiem podpisanie umowy o pracę (forma ustna jest także dopuszczalna, ale ze względu na późniejsze trudności dowodowe nie powinna być stosowana). Powyższe oznacza, że już po podpisaniu jakiejkolwiek umowy o pracę może zostać ona wypowiedziana przez każdą ze stron stosunku pracy. Fakt rozpoczęcia czynności pracowniczych lub wypłaty pensji nie ma tutaj żadnego znaczenia – wypowiedzenie może zostać dokonane w każdym momencie trwania stosunku pracy (nawet gdyby trwał on tylko 1 dzień).
Przyczyny wypowiedzenia mogą być bardzo zróżnicowane. Jeśli chodzi o wypowiadanie umów w stosunku do osób, które faktycznie nigdy nie wykonywały żadnych czynności w firmie, najczęściej wiąże się to ze zmianą okoliczności i potrzeb pracownika lub pracodawcy. Możliwa jest np. sytuacja, w której tuż po podpisaniu umowy o pracę pracodawca musi dokonać zwolnień pracowniczych albo zatrudniony znajduje lepsza dla siebie ofertę pracy.
Przepis art. 26 kp nie uzależnia powstania stosunku pracy od jej faktycznego rozpoczęcia przez pracownika. Możliwość wypowiedzenia umowy o pracę nie jest uzależniona od nawiązania się między stronami stosunku pracy (rozpoczęcia się okresu zatrudnienia). Okresem wypowiedzenia dokonanego przed nawiązaniem się stosunku pracy jest okres przewidziany w art. 36 § 1 pkt 1 kp, chyba że pracownik wcześniej pozostawał z tym samym pracodawcą w stosunku pracy lub strony w umowie o pracę przedłużyły ustawowy okres wypowiedzenia tej umowy. Przepis art. 49 kp w zakresie, w jakim stanowi o rozwiązaniu umowy o pracę z upływem wymaganego okresu wypowiedzenia, dotyczy wypowiedzenia dokonanego, zarówno przez pracodawcę, jak i pracownika.
Obliczanie okresu zatrudnienia przy wypowiedzeniu
Wypowiedzenie umowy przed rozpoczęciem pracy jest zatem prawnie dopuszczalne – z takiego rozwiązania może skorzystać zarówno pracownik, jak i pracodawca. W jaki sposób ustalić jednak okres zatrudnienia i wdrożyć odpowiedni okres wypowiedzenia? Zdaniem Sądu Najwyższego okresem zatrudnienia będzie w takim przypadku okres przewidziany dla pracownika zatrudnionego w danej firmie krócej niż 6 miesięcy – zgodnie z art. 36 § 1 pkt 1 kp będzie on wynosił dokładnie 2 tygodnie.
Wypowiedzenie umowy o pracę nie jest uzależnione od faktycznego rozpoczęcia czynności pracowniczych czy nawet od pojawienia się zatrudnionego w zakładzie pracy. Jeśli okres wypowiedzenia kończy się przed dniem, w którym pracownik miał pojawić się w firmie, to nie mamy z taką sytuacją żadnego problemu. Jeżeli jednak wypowiedzenie zakończy się po dniu, w którym pracownik musiał stawić się w firmie, to dana osoba bezwzględnie musi przybyć do zakładu pracy i pozostawać do dyspozycji przełożonego, nawet jeśli oznaczałoby to tylko pracę przez jeden dzień.
Przykład 1.
Pani Monika podpisała 12 marca 2022 roku umowę o pracę na czas określony z firmą X. W umowie znalazł się jednak zapis, który pozwala kobiecie na faktyczne rozpoczęcie pracy od 21 marca 2022 roku. 15 marca 2022 roku pani Monika postanowiła jednak dokonać wypowiedzenia zawartej umowy, ponieważ jej koleżanka znalazła dla niej o wiele lepszą ofertę pracy. W tym przypadku panią Monikę obowiązuje 2-tygodniowy okres wypowiedzenia, który skończy się 29 marca 2022 roku. W praktyce oznacza to, że kobieta musi stawić się do firmy X 21 marca 2022 roku i pozostawać do dyspozycji pracodawcy aż do ostatniego dnia okresu wypowiedzenia.
Wypowiedzenie umowy przed rozpoczęciem pracy – podsumowanie
Wypowiedzenie umowy przed rozpoczęciem pracy jest prawnie dopuszczalne. Ustawodawca nie uzależnia bowiem prawa do wypowiedzenia od faktycznego rozpoczęcia pracy w danej firmie. Prawo do wypowiedzenia przysługuje w tym przypadku zarówno pracownikowi, jak i pracodawcy. Pamiętajmy jednak, że wypowiedzenie zawsze będzie wiązało się z okresem, w którym pracownik musi pozostawać do dyspozycji pracodawcy, nawet jeśli wcześniej faktycznie nie rozpoczął jeszcze wykonywania swoich obowiązków zawodowych.
