Gwarancja i rękojmia w umowie IT a prawa z nich wynikające

Umowy z zakresu IT mogą dotyczyć różnych kwestii związanych z oprogramowaniami czy też wdrożeniem konkretnych rozwiązań. Zasadniczo każda z zawieranych umów powinna określać elementy obligatoryjne oraz fakultatywne. Uprawnienia z zakresu gwarancji są uprawnieniami z zakresu elementów fakultatywnych. Inna kwestia związana jest z rękojmią. Na czym polegają różnice w kontekście gwarancja i rękojmia w umowie IT? Odpowiedź poniżej.

Gwarancja i rękojmia w umowie IT - elementy umowy 

Poniżej wskazujemy najważniejsze elementy, jakie powinna zawierać umowa z zakresu IT:

1. określenie stron umowy;
2. przedmiot umowy wraz ze szczegółową specyfikacją systemu, który ma zostać opracowany;
3. termin wykonania;
4. wynagrodzenie;
5. sposób przeprowadzenia odbioru przedmiotu umowy;
6. postanowienia dotyczące odstąpienia od umowy, jej rozwiązania;
7. postanowienia dotyczące własności intelektualnej i praw autorskich, np. przeniesienie autorskich praw majątkowych;
8. postanowienia dotyczące wzajemnych obowiązków stron;
9. postanowienia dotyczące gwarancji i rękojmi;
10. kary umowne;
11. postanowienia końcowe: właściwość sądu, postanowienia dotyczące stosowania przepisów prawa, postanowienia dotyczące polubownego rozwiązania sporu.

W przypadku wykonania przedmiotu umowy z zakresu IT sprzecznie z umową zamawiającemu/zleceniodawcy przysługują roszczenia wynikające z przepisów ogólnych wynikających z Kodeksu cywilnego – art. 471 kc. Zgodnie z ww. przepisem dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

W świetle art. 471 kc w związku z art. 361 § 2 kc szkoda obejmuje zatem zarówno rzeczywistą stratę (damnum emergens), jak i utracone korzyści (lucrum cessans). Strata wyraża się w zmianie stanu majątkowego poszkodowanego polegającej albo na zmniejszeniu się jego aktywów, albo na zwiększeniu się pasywów. Utrata korzyści (lucrum cessans) polega zaś na niepowiększeniu się czynnych pozycji w majątku poszkodowanego, które pojawiłyby się w tym majątku, gdyby nie zdarzenie wyrządzające szkodę. Takie ujęcie szkody odwołuje się do metody dyferencyjnej polegającej na porównaniu aktualnego stanu majątkowego poszkodowanego z hipotetycznym stanem jego majątku, jaki by istniał, gdyby nie nastąpiło zdarzenie szkodzące.

Oczywiście w przypadku, gdy umowa zawiera postanowienia dotyczące kar umownych, konieczne jest zastrzeżenie, że zamawiający/zleceniodawca może dochodzić odszkodowania przewyższającego wysokość zastrzeżonych kar umownych.

Gwarancja i rękojmia w umowie IT - kwestie rękojmi

Zgodnie z art. 556 kc sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego, jeżeli rzecz sprzedana ma wadę (rękojmia).

Wada polega na niezgodności rzeczy sprzedanej z umową. W szczególności rzecz sprzedana jest niezgodna z umową, jeżeli:

• nie ma właściwości, które rzecz tego rodzaju powinna mieć ze względu na cel w umowie oznaczony albo wynikający z okoliczności lub przeznaczenia;
• nie ma właściwości, o których istnieniu sprzedawca zapewnił kupującego, w tym przedstawiając próbkę lub wzór;
• nie nadaje się do celu, o którym kupujący poinformował sprzedawcę przy zawarciu umowy, a sprzedawca nie zgłosił zastrzeżenia co do takiego jej przeznaczenia;
• została kupującemu wydana w stanie niezupełnym.

Odpowiedzialność z tytułu rękojmi za wady rzeczy została oparta na zasadzie ryzyka. Jest to odpowiedzialność bezwzględna (absolutna), której wystarczającą przesłanką faktyczną jest ustalenie, że rzecz wykazuje cechy kwalifikujące ją w danym stosunku prawnym jako rzecz wadliwą.

Co istotne, zgodnie ze stanowiskiem Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu (I AGa 257/18), przepisy o rękojmi za wady są instrumentem ochrony interesu kupującego (choć oczywiście nie są jedynym takim instrumentem). Przepisy te składają się na szczególny reżim prawny zabezpieczający interes kupującego na wypadek wykrycia wadliwości rzeczy. Reżim ten jest niezależny zarówno od ogólnych przepisów dotyczących odpowiedzialności odszkodowawczej (kontraktowej z art. 471 i nast. kc oraz deliktowej z art. 415 i nast. kc), jak i od przepisów dotyczących gwarancji jakości (art. 577 i nast. kc, szczególnie art. 579 kc). Oznacza to, że kupujący ma możliwość względnie swobodnego wyboru reguł dochodzenia odpowiedzialności sprzedawcy w zależności od okoliczności danego przypadku oraz w zależności od wyników kalkulacji wad i zalet każdego z powyższych reżimów odpowiedzialności sprzedawcy.

Zgodnie z art. 558 § 1 kc strony mogą odpowiedzialność z tytułu rękojmi rozszerzyć, ograniczyć lub wyłączyć. Jeżeli kupującym jest konsument, ograniczenie lub wyłączenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi jest dopuszczalne tylko w przypadkach określonych w przepisach szczególnych.

Zatem, jeżeli chodzi o umowy z zakresu IT, strony (o ile są przedsiębiorcami) mogą wyłączyć w umowie odpowiedzialność z tytułu rękojmi.

Gwarancja i rękojmia w umowie IT - kwestie gwarancji 

Pojęcie wady fizycznej w rozumieniu przepisów o gwarancji z jednej oraz o rękojmi z drugiej strony nie musi być tożsame. Wynika to w szczególności z traktowania wady fizycznej w ujęciu gwarancji jako właściwości, co do której istnienia umówiły się strony, co subiektywizowało to pojęcie przynajmniej do pewnego stopnia w stanie prawnym sprzed wejścia w życie przepisów o niezgodności towaru z umową na gruncie przepisów o gwarancji i w odróżnieniu od ogólnych zasad dotyczących rękojmi (art. 566 i nast. kc).

Zgodnie z art. 577 kc udzielenie gwarancji następuje przez złożenie oświadczenia gwarancyjnego, które określa obowiązki gwaranta i uprawnienia kupującego w przypadku, gdy rzecz sprzedana nie ma właściwości określonych w tym oświadczeniu. Oświadczenie gwarancyjne może zostać złożone w reklamie.

Obowiązki gwaranta mogą w szczególności polegać na zwrocie zapłaconej ceny, wymianie rzeczy bądź jej naprawie oraz zapewnieniu innych usług.

Jeżeli została udzielona gwarancja co do jakości rzeczy sprzedanej, poczytuje się w razie wątpliwości, że gwarant jest obowiązany do usunięcia wady fizycznej rzeczy lub do dostarczenia rzeczy wolnej od wad, o ile wady te ujawnią się w ciągu terminu określonego w oświadczeniu gwarancyjnym.

Jeżeli nie zastrzeżono innego terminu, termin gwarancji wynosi dwa lata, licząc od dnia, kiedy rzecz została kupującemu wydana.

Przy gwarancji pojęcie wady odnosi się do zdolności rzeczy sprzedanej do normalnego, oczekiwanego użytkowania. W art. 577 § 1 kc chodzi o taką wadę, powstałą z przyczyn tkwiących w rzeczy w momencie jej wydania, która zmniejsza użyteczność rzeczy nie ze względu na cel wynikający z umowy sprzedaży, ale wynikający ze zwyczajnego jej przeznaczenia. Jednocześnie jednak nie można zapominać o tym, że zakres gwarancji odnosi się do treści umowy sprzedaży, a w szczególności musi uwzględniać akceptowane przez strony cechy przedmiotu tej umowy, które zakres takiego przeznaczenia determinują. Ma to istotne znaczenie w przypadku dóbr materialnych, które stanowią zorganizowaną całość nabywaną dla realizacji określonych celów determinowanych ich szczególnymi cechami. Zobowiązanie gwaranta obejmuje zapewnienie o istnieniu określonych właściwości przedmiotu umowy sprzedaży (dicta et promissa, także jego części, jeżeli te są objęte gwarancją) i to one wpływają na ocenę tego, czy w odniesieniu do rzeczy sprzedanej można mówić o istnieniu wady fizycznej, której dotyczy gwarancja.