Artykuł skierowany jest do sprzedawców oraz nabywców rzeczy używanych. Gdy dokonujemy zakupu rzeczy nowych, ze sklepu, oczywiste jest, że możemy je „zareklamować”, jeśli są uszkodzone, zepsute. Jednak czy takie zasady istnieją też w obrocie rzeczami używanymi? Na to pytanie zostanie udzielona odpowiedź w dalszej części artykułu. Zostanie wskazane, czym jest rękojmia i jakie są rodzaje wad rzeczy oraz jakie uprawnienia mają kupujący, a także jakie są obowiązki sprzedającego w tym zakresie. W treści opracowania pojawią się przykłady, które w praktyczny sposób przedstawią zagadnienie jakim jest rękojmia przy sprzedaży rzeczy używanych .
Co to jest rękojmia?
Instytucja rękojmi jest uregulowana w Ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 roku – Kodeks cywilny. Art. 556 tej ustawy wskazuje, że sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego, jeżeli sprzedana rzecz ma wadę fizyczną lub prawną.
Odpowiedzialność wywiązuje się zatem z samej ustawy, a nie z zawartej umowy sprzedaży.
Z treści tego przepisu wynika, że nie różnicuje on tego, czy sprzedana rzecz jest fabrycznie nowa, czy używana.
Odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu rękojmi ma prowadzić do szerszego niż na zasadach ogólnych zabezpieczenia interesów kupującego, który działa na podstawie wyobrażenia, że wartość rzeczy sprzedanej odpowiada wartości ceny tej rzeczy.
Rękojmia przy sprzedaży rzeczy używanych a rodzaje wad rzeczy
Jak wskazano powyżej, mogą istnieć 2 rodzaje wad rzeczy:
fizyczne,
prawne.
Wady fizyczne to niezgodność rzeczy sprzedanej z umową. Mogą one polegać na tym, że:
brak jest właściwości, które rzecz tego rodzaju powinna mieć ze względu na cel oznaczony w umowie albo wynikający z okoliczności lub przeznaczenia;
Pan Paweł sprzedał pani Marcie telefon komórkowy, który był używany przez niego przez 8 miesięcy. Sprzedawane urządzenie miało być wodoodporne – takie informacje są powszechnie znane, udostępniane są bowiem na stronie internetowej producenta, a także wskazywał na to sam sprzedający. Po kilku miesiącach od zakupu telefon uległ zalaniu podczas ulewnego deszczu, kiedy wypadł na chwilę z torebki kobiety. Jest to wada, za którą będzie odpowiadał sprzedawca na zasadzie rękojmi – telefon miał być wodoodporny.
brak jest właściwości, o których istnieniu sprzedawca zapewnił kupującego, w tym przedstawiając próbkę lub wzór;
rzecz nie nadaje się do celu, o którym kupujący poinformował sprzedawcę przy zawarciu umowy, a sprzedawca nie zgłosił zastrzeżenia co do takiego jej przeznaczenia;
rzecz została kupującemu wydana w stanie niezupełnym;
Przykład 2.
Pan Jan kupił od pana Mariana samochód osobowy. Strony w toku zawierania umowy postanowiły, że do pojazdu zostanie także przekazany komplet opon zimowych, dodatkowe felgi i pokrowce na przednie siedzenia oraz kanapę z tyłu. Pojazd został dostarczony panu Janowi w dniu, w którym nie było go w domu, odebrał go jego syn. Po powrocie kupującego i zbadaniu rzeczy okazało się, że nie zostały wydane felgi, komplet opon zimowych oraz pokrowce. Stanowi to wadę polegającą na wydaniu rzeczy w stanie niezupełnym – bez elementów, które stanowiły element sprzedaży i odpowiedzialność za to ponosi sprzedający.
rzecz została nieprawidłowo zamontowana i uruchomiona, jeśli tych czynności dokonał sprzedający albo osoba trzecia, za którą ponosi on odpowiedzialność, albo jeżeli dokonał ich kupujący, działając według otrzymanej od sprzedającego instrukcji.
Wada prawna polega na tym, że sprzedana rzecz:
stanowi własność innej osoby;
Przykład 3.
Pan Paweł sprzedał samochód osobowy marki Volvo pani Katarzynie. Przekazał jej dokumenty, z których wynikało, że jest właścicielem pojazdu i że wszystko odbywa się legalnie. Kilka tygodni po zakupie pani Katarzyna została zatrzymana przez policję celem rutynowej kontroli. Wówczas okazało się, że pojazd jest kradziony – jego właścicielem był bowiem pan Karol. W takiej sytuacji pan Paweł będzie odpowiadał z tytułu rękojmi za wadę prawną, pomijając także postępowania karne, które zostaną wszczęte w związku z kradzieżą pojazdu oraz paserstwem.
jest obciążona prawem osoby trzeciej;
podlega ograniczeniu w korzystaniu z niej na podstawie decyzji lub orzeczenia właściwego organu.
Uprawnienia kupującego a rękojmia przy sprzedaży rzeczy używanych
Jeżeli kupujący odkryje wadę, powinien niezwłocznie zgłosić to sprzedającemu.
Równocześnie może on żądać:
usunięcia wady, czyli naprawy przedmiotu;
wymiany rzeczy na nową, wolną od wad;
odstąpienia od umowy, jeśli wada jest istotna;
Przykład 4.
Pani Marta kupiła używany telefon komórkowy, który okazał się niewodoodporny. W związku z wykryciem tej wady odstąpiła od umowy – odesłała telefon sprzedającemu, który go przyjął i odesłał jej otrzymane tytułem ceny pieniądze. Odstąpienie od umowy sprawia bowiem, że strony wzajemnie zwracają sobie wszystko, co otrzymały w związku z tą umową.
obniżenia ceny z powodu wady.
Przykład 5.
Panu Janowi wydano pojazd w stanie niezupełnym – bez opon zimowych, dodatkowych felg i pokrowców. Wartość tych rzeczy mężczyzna wycenił na kwotę 1500 zł. W związku z tym złożył oświadczenie o obniżeniu ceny sprzedającemu, który uznał je częściowo – wskazał, że wartość tych rzeczy to kwota 700 zł i podał, że taką może zwrócić kupującemu. Pan Jan zgodził się na to i w ten sposób cena sprzedaży została obniżona o 700 zł i została mu zwrócona przez sprzedającego pana Mariana.
Ponadto kupujący może żądać także naprawienia szkody, którą poniósł przez to, że zawarł umowę bez wiedzy o wadzie rzeczy. Dotyczy to, w szczególności: zwrotu kosztów zawarcia umowy, kosztów odebrania, przewozu, przechowania i ubezpieczenia rzeczy, zwrotu dokonanych nakładów w takim zakresie, w jakim nie odniósł z nich korzyści, a nie otrzymał ich zwrotu od osoby trzeciej, oraz zwrotu kosztów procesu, jeśli doszłoby do niego.
Rękojmia przy sprzedaży rzeczy używanych - termin realizacji uprawnień z tytułu rękojmi
Jeśli kupującym jest konsument, czyli osoba fizyczna, która dokonuje z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową, i odkryje wadę fizyczną w rzeczy przed upływem roku od dnia zakupu tej rzeczy, uznaje się, że wada istniała w momencie jej wydania i odpowiada za nią sprzedający.
Sprzedający co do zasady odpowiada za te wady fizyczne, które istniały w chwili wydania rzeczy, albo wynikały z przyczyny tkwiącej w sprzedanej rzeczy w tej chwili.
Terminy do wysuwania żądań przez kupującego to:
2 lata od wydania rzeczy, w przypadku ruchomości, a w przypadku nieruchomości – 5 lat;
w przypadku wykrycia wady, należy to zgłosić w ciągu roku od wykrycia, nie później niż w ciągu 2 lat od wydania ruchomości lub 5 lat od wydania nieruchomości.
Powyższe terminy nie są wiążące, jeśli sprzedający podstępnie zataił wadę.
Jeśli zatem sprzedający zapewnia, że rzecz nie ma żadnych wad, a dodatkowo ukrywa wady, np. w pojeździe – tuszując ślady kolizji, wyłączając ostrzegające kontrolki – nie ma znaczenia 2-letni upływ terminu od wydania rzeczy. Takie wady można wówczas zgłosić niezależnie od daty, gdyż kupujący nie ma ograniczenia czasowego.
Obowiązki sprzedającego a rękojmia przy sprzedaży rzeczy używanych
Sprzedający, w związku z wykryciem przez kupującego wady rzeczy – fizycznej lub prawnej – powinien odnieść się do żądań nabywcy.
W sytuacji wad prawnych nie ma on możliwości żadnej naprawy. Jeśli okaże się, że rzecz nie należy do niego, nie jest w stanie w żaden sposób tego zmienić.
Przy wadach fizycznych – owszem. Może on naprawić rzecz lub wymienić ją na wolną od wad. Ta druga sytuacja dotyczy jednak, w przeważającej części, przedsiębiorców, którzy sprzedają używane rzeczy. Osoba fizyczna, okazjonalnie sprzedająca coś własnego, używanego, nie ma zazwyczaj drugiego egzemplarza tej samej rzeczy, aby ją wymienić.
Najczęściej zatem w przypadku rzeczy używanych sprzedawca będzie mógł albo naprawić rzecz, albo uznać swoją odpowiedzialność i zgodzić się na odstąpienie od umowy – jeżeli wada jest istotna, albo obniżyć cenę.
Jeżeli zaś nie zgadza się z kupującym i wykaże, że rzecz sprzedana nie miała wady, a wyrządził ją nabywca, nie musi uznawać jego roszczeń w tym zakresie i nie musi ani jej naprawiać, ani wymieniać, ani obniżać ceny sprzedaży.
Zwolnienie sprzedające z odpowiedzialności za wady
Sprzedawca jest zwolniony z tej odpowiedzialności, jeżeli kupujący wiedział o wadzie w chwili zawarcia umowy sprzedaży. Aby zwolnić się od odpowiedzialności z tytułu rękojmi, sprzedający będzie musiał udowodnić, że nabywca wiedział o wadzie lub wadach.
Najprostszym rozwiązaniem byłoby przedstawienie umowy sprzedaży, w której zawarte zostaną wady rzeczy. Można to zrobić w momencie jej zawierania, dodając zapis „Wady rzeczy” i wpisując tam, że np. pojazd ma uszkodzone wahacze albo że telefon stracił swoje właściwości wodoodporne i wodoszczelne.
W ten sposób kupujący już w chwili podpisania umowy oraz wydania mu przedmiotu sprzedaży jest poinformowany o tym, że rzecz ma jakieś wady i nie może w późniejszym czasie żądać obniżenia ceny lub usunięcia wady, lub wymiany rzeczy, jeżeli zdawał sobie z nich sprawę i na etapie zawierania umowy mógł wynegocjować niższą cenę z uwagi na te wady.
Sprzedawca nie jest odpowiedzialny względem kupującego będącego konsumentem za to, że sprzedana rzecz nie ma właściwości wynikających z publicznych zapewnień producenta, jeżeli:
zapewnień tych nie znał;
oceniając rozsądnie, nie mógł ich znać;
te zapewnienia nie mogły mieć wpływu na decyzję kupującego o zawarciu umowy sprzedaży;
treść zapewnień została sprostowana przed zawarciem umowy sprzedaży.
Jeśli sprzedający jest osobą fizyczną, okazjonalnie sprzedającą własne, używane rzeczy, najprawdopodobniej nie zna zapewnień producenta, ponieważ ich nie śledzi.
