Mały podatnik – przywileje na gruncie PIT i VAT

W Polsce największą liczbę przedsiębiorców stanowią tzw. mali podatnicy. Przedsiębiorcy prowadzący małe firmy wytwarzają znaczną część krajowego PKB. Podmioty te jednak ze względu na swoją wielkość znajdują się zwykle w nieco gorszej sytuacji względem podmiotów dużych. Powyższe oczywiście uzależnione jest od wielu czynników, ale chyba najważniejszym jest efekt skali działania. W związku z tym ustawodawca uznał, że takie podmioty muszą mieć dodatkowe korzyści (w tym podatkowe), aby móc sprostać konkurencji. Sprawdźmy, jakie przywileje na gruncie podatku dochodowego i podatku VAT może mieć mały podatnik.

Mały podatnik – definicja na gruncie podatku dochodowego i VAT

Mały podatnik PIT lub CIT

Definicję małego podatnika znajdziemy w art. 5a pkt 20 ustawy o PIT i art. 4a pkt 10 ustawy o CIT. Pod pojęciem małego podatnika na gruncie podatku dochodowego należy rozumieć podatnika, u którego wartość przychodu ze sprzedaży (wraz z kwotą należnego podatku od towarów i usług) nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym wyrażonej w złotych kwoty odpowiadającej równowartości 2 000 000 euro, a w przypadku przedsiębiorstwa w spadku – również przychodu ze sprzedaży u zmarłego przedsiębiorcy. Powyższego przeliczenia kwot wyrażonych w euro dokonuje się według średniego kursu euro ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski na pierwszy dzień roboczy października poprzedniego roku podatkowego, w zaokrągleniu do 1 000 zł.

Przykład 1.

Podatnik A prowadzi działalność opodatkowaną podatkiem VAT w wysokości 23%. Przychód netto w 2023 roku to 8 000 000 złotych. Podatnik B osiągnął ten sam przychód, jednak jego sprzedaż jest opodatkowana stawką VAT w wysokości 8%. Limit przychodu wynosi 9 218 00 zł. Który z nich może uzyskać status małego podatnika?

W tej sytuacji tylko podatnik B nie przekroczył limitu. Jego przychód bowiem wyniósł 8 640 000 zł. Podatnik A osiągnął przychód brutto w wysokości 9 840 000 zł (przekroczył limit). Tym samym stawka podatku VAT ma wpływ na wysokość przychodu i możliwość uzyskania statusu małego podatnika na gruncie podatku dochodowego.

Mały podatnik VAT

Na gruncie podatku VAT zgodnie z art. 2 pkt 25 ustawy o VAT małym podatnikiem jest podmiot:

• u którego wartość sprzedaży (wraz z kwotą podatku) nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym wyrażonej w złotych kwoty odpowiadającej równowartości 2 000 000 euro lub
• prowadzący przedsiębiorstwo maklerskie, zarządzający funduszami inwestycyjnymi, zarządzający alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi, będący agentem, zleceniobiorcą lub inną osobą świadczącą usługi o podobnym charakterze, z wyjątkiem komisu – jeżeli kwota prowizji lub innych postaci wynagrodzenia za wykonane usługi (wraz z kwotą podatku) nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym wyrażonej w złotych kwoty odpowiadającej równowartości 45 000 euro

– przy czym przeliczenia kwot wyrażonych w euro dokonuje się według średniego kursu euro ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski na pierwszy dzień roboczy października poprzedniego roku podatkowego, w zaokrągleniu do 1 000 zł.

Podsumowanie limitów małego podatnika

Poniżej znajduje się podsumowanie limitów małych podatników obowiązujących w 2023 i 2024 roku:

Przywileje małych podatników na gruncie podatku dochodowego i VAT

Korzyści na gruncie podatku dochodowego

Podstawową korzyścią posiadania statusu małego podatnika jest możliwość wpłaty zaliczek na podatek dochodowy za okresy kwartalne. W związku z wyborem takiej formy wpłat zaliczek podatnik dokonuje ich w poniższych terminach:

• za pierwszy kwartał w terminie do 20 kwietnia;
• za drugi kwartał w terminie do 20 lipca;
• za trzeci kwartał w terminie do 20 października;
• za czwarty kwartał w terminie do 20 stycznia.

Podatnik o wyborze częstotliwości dokonywania wpłaty zaliczek na podatek musi poinformować organ podatkowy. Obecnie dokonuje się tego w rozliczeniu rocznym.

Kolejną korzyścią, z której mogą skorzystać mali podatnicy, jest tzw. jednorazowa amortyzacja. W świetle uregulowań prawnych podatnicy w roku podatkowym, w którym rozpoczęli prowadzenie działalności gospodarczej, oraz mali podatnicy, mogą dokonywać jednorazowo odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej środków trwałych zaliczonych do grupy 3–8 Klasyfikacji, z wyłączeniem samochodów osobowych, w roku podatkowym, w którym środki te zostały wprowadzone do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym równowartości kwoty 50 000 euro łącznej wartości tych odpisów amortyzacyjnych. Co ważne, do limitu jednorazowej amortyzacji nie wlicza się jednorazowa amortyzacja niskocennych środków trwałych o wartości poniżej 10 000 zł.

Przykład 2.

Pani Mariola założyła działalność w 2023 roku. W 2023 roku uzyskała przychód ze sprzedaży w wysokości 300 000 zł, w związku z czym ma status małego podatnika PIT. W 2023 roku jako podatnik rozpoczynający działalność skorzystała z prawa do amortyzacji jednorazowej w wysokości 50 000 euro i wykorzystała cały limit. Czy w 2024 roku pani Mariola może również skorzystać z amortyzacji jednorazowej do 50 000 euro?

Tak, mając status małego podatnika PIT, pani Mariola może korzystać z limitu jednorazowej amortyzacji w wysokości 50 000 euro co roku. Co ważne, niewykorzystany limit amortyzacji nie przechodzi na kolejny rok, zwiększając limit w następnym roku – niewykorzystany limit przepada.

Mały podatnik a stawka 9% w CIT

Jednym z podstawowych warunków, które pozwalają na zastosowanie stawki 9% dla podatników podatku CIT, jest status małego podatnika.

Przypomnijmy, że ze stawki 9% CIT w 2024 roku może korzystać podatnik, który spełni równolegle dwa wymogi:

• jego przychody ze sprzedaży za 2023 rok nie przekroczyły 2 000 000 euro brutto (tj. wraz z należnym VAT);
• jego bieżące przychody (dochody) inne niż z zysków kapitałowych osiągane w 2024 roku nie przekroczą 2 000 000 euro netto, czyli bez należnego VAT.

W sytuacji przekroczenia tego drugiego limitu podatnik musi, począwszy od następnego miesiąca lub kwartału, płacić już 19-procentowy podatek CIT. Co ważne, pierwszy warunek dotyczący przychodów to warunek uzyskania statusu małego podatnika. Tym samym tylko podatnik będący małym podatnikiem po spełnieniu jeszcze jednego warunku ma możliwość opodatkowania swoich dochodów stawką 9%. 

Podsumowując, w przypadku spółek korzyści podatnika są większe niż w przypadku osób fizycznych. Spółki małe mogą znacząco zmniejszyć swoje obciążenia podatkowe poprzez obniżenie stawki podatku CIT. Z obniżenia stawki podatku natomiast nie mogą korzystać podatnicy podatku dochodowego od osób fizycznych.

Mały podatnik – korzyści w podatku VAT

Jedną z korzyści, jakie ma mały podatnik VAT, jest możliwość rozliczania metodą kasową. W przypadku wyboru tej metody rozliczeń moment powstania obowiązku podatkowego zostaje odroczony. Powstaje on dopiero:

1. z dniem otrzymania całości lub części zapłaty w przypadku dokonania dostawy towarów lub świadczenia usług na rzecz podatnika zarejestrowanego jako podatnik VAT czynny;
2. z dniem otrzymania całości lub części zapłaty, nie później niż 180. dnia, licząc od dnia wydania towaru lub wykonania usługi w przypadku dokonania dostawy towarów lub świadczenia usług na rzecz podmiotu innego niż wymieniony w pkt 1.

Podatnik w praktyce rozpoznaje więc obowiązek podatkowy dopiero w momencie zapłaty za towar lub usługę. W przypadku małych podatników na pewno ta metoda jest korzystna. Należy mieć jednak na uwadze, że mały podatnik, który stosuje metodę kasową rozliczania podatku VAT, ma prawo do odliczenia VAT dopiero z dniem zapłaty za fakturę, jednak nie wcześniej niż z dniem otrzymania faktury, pod warunkiem że wydatek ma związek z działalnością opodatkowaną.

Przykład 3.

Pan Łukasz jest małym podatnikiem VAT i rozlicza VAT metodą kasową. 15 grudnia wystawił fakturę sprzedaży o wartości 12 300 zł brutto (w tym 2 300 zł VAT). Kontrahent uregulował należność 2 marca następnego roku. Kiedy powstał obowiązek podatkowy z tytułu sprzedaży?

W związku z tym, że pan Łukasz rozlicza podatek VAT metodą kasową, obowiązek podatkowy powstaje dopiero w chwili otrzymania zapłaty (w przypadku, gdy drugą stroną transakcji jest inna firma). Oznacza to, że powinien on wykazać transakcję w rejestrze VAT sprzedaży 2 marca zgodnie z chwilą otrzymania zapłaty. Bez znaczenia jest w tym przypadku, że faktyczna sprzedaż miała miejsce w grudniu poprzedniego roku.

Drugim przywilejem jest możliwość rozliczania podatku VAT za okresy kwartalne. Decydując się na kwartalny VAT, wpłaty podatku dokonuje się w poniższych terminach:

• za pierwszy kwartał w terminie do 20 kwietnia;
• za drugi kwartał w terminie do 20 lipca;
• za trzeci kwartał w terminie do 20 października;
• za czwarty kwartał w terminie do 20 stycznia.

Podatnicy rozliczający się kwartalnie przesyłają JPK_V7 z deklaracją w terminie do 25. dnia miesiąca po kwartale. Niezależnie od wyboru kwartalnej formy rozliczania podatku VAT przedsiębiorca składa miesięcznie JPK_V7 zawierający część ewidencyjną. 

Reasumując, ustawodawca pozwolił przedsiębiorcom posiadającym status małego podatnika na korzystanie z szeregu przywilejów zarówno na gruncie podatku dochodowego, jak i podatku VAT. Powyższe udogodnienia mają pozwolić na możliwość konkurowania małym przedsiębiorcom z większymi podmiotami gospodarczymi. Poza tym podatnicy, którzy korzystają z przywilejów przeznaczonych dla małych podatników, mogą efektywniej zarządzać płynnością finansową swojej firmy, ograniczając częstotliwość zapłaty podatku dochodowego oraz podatku VAT, a także planować działania inwestycyjne przez wzgląd na odroczenie momentu powstania obowiązku podatkowego na gruncie VAT lub skorzystania z prawa do amortyzacji jednorazowej na gruncie podatku dochodowego.