Zapłata z tytułu rękojmi na gruncie podatku VAT

Odpowiedzialność sprzedawcy za towar w ramach rękojmi została uregulowana w Kodeksie cywilnym. Jednym z dostępnych rozwiązań jest zapłata z tytułu rękojmi. Wyjaśniamy, jakie skutki na gruncie podatku od towarów i usług wywołuje zwrot kosztów naprawy w ramach rękojmi.

Co to jest rękojmia?

Rękojmia i gwarancja stanowią podstawę reklamowania towaru niezgodnego z umową, różnią się między sobą przede wszystkim inną odpowiedzialnością za towar. Rękojmia odnosi się do odpowiedzialności sprzedawcy, natomiast gwarancja do odpowiedzialności producenta.

Rękojmia to ustawowa odpowiedzialność sprzedawcy za wady fizyczne oraz prawne sprzedanego towaru.

Wada fizyczna polega na niezgodności rzeczy sprzedanej z umową. O niezgodności towaru z umową mówimy w szczególności wtedy, gdy sprzedana rzecz:

• nie ma właściwości, które rzecz tego rodzaju powinna mieć ze względu na cel w umowie oznaczony albo wynikający z okoliczności lub przeznaczenia,
• nie ma właściwości, o których istnieniu sprzedawca zapewnił kupującego, w tym przedstawiając próbkę lub wzór,
• nie nadaje się do celu, o którym kupujący poinformował sprzedawcę przy zawarciu umowy, a sprzedawca nie zgłosił zastrzeżenia co do takiego jej przeznaczenia,
• została kupującemu wydana w stanie niezupełnym.

Z wadą prawną mamy natomiast do czynienia, gdy sprzedana rzecz:

• stanowi własność osoby trzeciej,
• jest obciążona prawem osoby trzeciej,
• ograniczenie w korzystaniu lub rozporządzaniu rzeczą wynika z decyzji lub orzeczenia właściwego organu.

Zapłata z tytułu rękojmi a podatek VAT

Jednym z możliwych rozwiązań w razie, gdy dana rzecz ma wady i kupujący skorzysta z rękojmi, jest postanowienie stron, że kupujący usunie wady rzeczy na koszt sprzedającego. Zwrot kosztów naprawy w ramach rękojmi należy rozważyć pod kątem opodatkowania podatkiem od towarów i usług.

Na podstawie art. 5 ust. 1 ustawy o VAT opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają:

1. odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju,
2. eksport towarów,
3. import towarów na terytorium kraju,
4. wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju,
5. wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów.

Przez dostawę towarów rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel, natomiast świadczeniem usług jest każde świadczenie, które nie stanowi dostawy towarów (art. 7 ust. 1 i art. 8 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług).

Dane świadczenie stanowi usługę podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, gdy łącznie spełnione są następujące warunki:

1. w następstwie zobowiązania, w którego wykonaniu usługa jest świadczona, druga strona (nabywca, wierzyciel) jest bezpośrednim beneficjentem świadczenia,
2. świadczonej usłudze odpowiada świadczenie wzajemne ze strony nabywcy (wynagrodzenie).

Jeżeli którakolwiek z tych przesłanek nie jest spełniona, określona czynność nie może być traktowana jako świadczenie usług w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług i w rezultacie nie może podlegać opodatkowaniu podatkiem VAT. Dopóki nie istnieje podmiot, który odnosiłby lub powinien odnosić konkretne korzyści o charakterze majątkowym związanym z danym świadczeniem, dopóty świadczenie to nie będzie usługą podlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT.

Zwrotu kosztów naprawy w ramach rękojmi nie można uznać ani za odpłatną dostawę towarów, ani za odpłatne świadczenie usług w rozumieniu przepisów art. 7 ust. 1 i art. 8 ust. 1 ustawy o VAT. Nie mamy bowiem do czynienia z wzajemnością świadczeń, a nie można mówić o odpłatnej dostawie towarów lub odpłatnym świadczeniu usług czynności, w których ramach jedna ze stron nie uzyskuje świadczenia wzajemnego. Zapłaty z tytułu rękojmi nie można zatem uznać za wynagrodzenie z tytułu jakichkolwiek czynności opodatkowanych podatkiem VAT, wymienionych w art. 5 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług. Rozliczenie pomiędzy sprzedającym a kupującym z tytułu rękojmi nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT.

Przykład 1.

Przedsiębiorca nabył maszynę wykorzystywaną do produkcji w prowadzonej działalności gospodarczej. Maszyna okazała się wadliwa i nabywca ustalił ze sprzedawcą, że w ramach rękojmi sprzedawca zostanie obciążony kwotą kosztów naprawy wady. Czy zapłata z tytułu rękojmi jest opodatkowana podatkiem od towarów i usług?

Zwrot kosztów naprawy w ramach rękojmi nie stanowi ani odpłatnego świadczenia usług, ani dostawy towarów w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług, ponieważ nie występuje wzajemność świadczeń. Zapłaty z tytułu rękojmi nie można zatem uznać za wynagrodzenie z tytułu jakichkolwiek czynności opodatkowanych podatkiem VAT. Zwrot kosztów naprawy w ramach rękojmi nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. 

Obciążenie sprzedawcy kwotą kosztów naprawy – interpretacja indywidualna

Przedmiotem interpretacji indywidualnej (sygn. IPTPP4/443-128/11-5/BM) z 22 marca 2012 roku wydanej przez Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi jest dokumentowanie zwrotu kosztów przez dostawców z tytułu napraw gwarancyjnych ponoszonych w związku z rękojmią oraz w związku z odrębnymi ustaleniami.

Wnioskodawcą jest spółka będąca czynnym podatnikiem VAT i produkująca naczepy, przyczepy i zabudowy na samochody ciężarowe. Nabywcom produktów spółki przysługuje gwarancja. W przypadku wystąpienia usterki, która mieści się w zakresie udzielonej gwarancji, spółka naprawia ją w ramach gwarancji przy pomocy własnych punktów serwisowych lub za pomocą firm zewnętrznych. Spółka weryfikuje przyczyny usterki będącej przedmiotem naprawy gwarancyjnej. W przypadku, gdy usterka wystąpi w podzespołach dostarczonych przez zewnętrznych dostawców spółki, na podstawie udzielonej jej gwarancji, rękojmi bądź odrębnych ustaleń, ubiega się ona o zwrot od przedmiotowego dostawcy kosztów poniesionych na naprawę usterki. Spółka świadczy zatem usługi gwarancyjne we własnym imieniu jako producent oraz gwarant dla nabywcy, a następnie jedynie odzyskuje, w formie rekompensaty, koszty poniesione na naprawę wykorzystanych na etapie produkcji podzespołów, których usterka nie jest zawiniona przez spółkę, lecz dostawcę tego podzespołu. Niezależnie od tego, czy spółka dokonuje naprawy podzespołu we własnym zakresie, czy też zleca wykonanie niniejszych napraw podmiotom trzecim, obciąża dostawcę, który ponosi odpowiedzialność za wadliwy podzespół, rzeczywistym kosztem naprawy.

„Odrębne ustalenia" oznaczają sytuacje, gdy dostawca nie chce uznać poniesionych przez wnioskodawcę kosztów, które powstały na skutek wadliwości części dostarczanej przez dostawcę. Wnioskodawca i dostawca ustalają wówczas warunki zwrotu poniesionych przez wnioskodawcę kosztów tak, aby uniknąć sporu sądowego. Na podstawie „odrębnych ustaleń”, w przypadku zwrotu przez dostawców kosztów poniesionych na naprawę przez wnioskodawcę usterki, nie występuje wzajemność świadczeń. Wnioskodawca nie jest zobowiązany do żadnego świadczenia na rzecz dostawcy. Jedynie podejmuje kroki w celu wyegzekwowania od dostawcy zwrotu kosztów napraw, które był zmuszony ponieść, a które były efektem wadliwości dostarczonej przez dostawcę części zamontowanej w produkcie wnioskodawcy.

Wnioskodawca zadał pytanie, czy w związku ze zwrotem kosztów mającym charakter rekompensaty, dokonanym przez dostawców wnioskodawcy z tytułu napraw gwarancyjnych, których koszt poniósł – dotyczących podzespołów, na które gwarancji udzielił mu dostawca, bądź był odpowiedzialny wobec wnioskodawcy z tytułu rękojmi, bądź odrębnych ustaleń – wnioskodawca będzie prawidłowo postępował, wystawiając na potrzeby dokumentacji noty księgowe.

Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi podkreślił, że dana czynność podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług wówczas, gdy istnieje bezpośredni związek o charakterze przyczynowym pomiędzy wykonaną czynnością (dostawą towarów lub świadczeniem usług) a otrzymanym świadczeniem wzajemnym, w ten sposób, że zapłacone kwoty stanowią rzeczywiste wynagrodzenie za dostawę towarów lub świadczenie usług w ramach stosunku prawnego, na podstawie którego wykonywana jest dostawa towarów lub świadczona jest usługa (musi wynikać wyraźna, bezpośrednia korzyść na rzecz dostawcy towarów lub świadczącego usługę). Nie można uznać za odpłatną dostawę towarów lub odpłatne świadczenie usług, czynności, w których ramach jedna ze stron nie uzyskuje świadczenia wzajemnego.

Następnie Dyrektor KIS uznał, że w związku z otrzymanymi zwrotami kosztów z tytułu napraw gwarancyjnych, z tytułu rękojmi czy w związku z odrębnymi ustaleniami z dostawcą, wnioskodawca nie dokonuje odpłatnej dostawy towarów ani odpłatnego świadczenia usług, w rozumieniu przepisów art. 7 ust. 1 i art. 8 ust. 1 ustawy o VAT. Nie występuje więc w tych przypadkach wzajemność świadczeń. Zatem płatności tych nie można uznać za wynagrodzenie z tytułu jakichkolwiek czynności opodatkowanych podatkiem VAT, wymienionych w art. 5 ust. 1 tej ustawy. W związku z powyższym wnioskodawca nie jest zobowiązany do dokumentowania fakturami VAT zwrotu kosztów z powyższych tytułów. Otrzymywane kwoty może więc dokumentować innymi dokumentami księgowymi, np. notami księgowymi.

W jaki sposób należy dokumentować obciążenie sprzedawcy kwotą kosztów naprawy z tytułu rękojmi?

Zapłaty z tytułu rękojmi nie można uznać za wynagrodzenie z tytułu jakichkolwiek czynności opodatkowanych podatkiem od towarów i usług wymienionych w art. 5 ust. 1 ustawy o VAT. Zwrot kosztów naprawy ponoszonych w związku z rękojmią nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT, zatem nie powinien być dokumentowany na fakturę VAT.

Otrzymywane kwoty można dokumentować innymi dokumentami księgowymi, np. notami księgowymi.