Unieważnienie małżeństwa, orzeczenie separacji, a tym bardziej rozwód nie powodują, że odpowiedzialność jednego z małżonków za zaległości podatkowe drugiego z nich ustaje.
Solidarnie odpowiedzialni
Odpowiedzialność rozwiedzionego małżonka ma charakter osobisty oraz solidarny. Oznacza to, że odpowiada on całym swoim majątkiem za zaległości podatkowe, które powstały w czasie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej.
Takie obciążenie jest wynikiem powstania zaległości w związku małżeńskim przy jednoczesnym trwaniu wspólności majątkowej (nawet ograniczonej).
W przypadku wszczęcia postępowania podatkowego, organ w pierwszej kolejności będzie ustalał istnienie oraz moment ustania wspólności majątkowej. Zniesienie małżeńskiego ustroju może mieć miejsce z datą wcześniejszą niż data rozwodu.
Przykład
Majątkowa wspólność małżeńska została zniesiona 3 lata przed rozwodem. Zaległości małżonka (podatnika) obejmują 5 lat przed dokonaniem rozwodu. Zatem odpowiedzialność rozwiedzionego współmałżonka obejmuje jedynie 2 lata przed orzeczeniem zniesienia ustroju majątkowego.
Zakres odpowiedzialności
Zgodnie z dyspozycją art. 110 Ordynacji podatkowej (dalej: o.p.) rozwiedziony małżonek podatnika odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie z byłym małżonkiem za zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań podatkowych powstałych w czasie trwania wspólności majątkowej.
Odpowiedzialność ta nie obejmuje podatków niepobranych oraz pobranych, a niewpłaconych przez współmałżonka działającego w charakterze płatnika lub inkasenta. Ponadto nie odpowiada za odsetki za zwłokę oraz koszty egzekucyjne powstałe po dniu uprawomocnienia się orzeczenia o rozwodzie (art. 110 § 2 pkt o.p.).
Ograniczenie odpowiedzialności
Rozwiedziony małżonek osobiście odpowiada za długi podatkowe tego drugiego, jednakże tylko do kwoty wartości przypadającego mu udziału w majątku wspólnym. Nie ma tutaj znaczenia cena zakupu przedmiotów, które wchodzą w skład majątku wspólnego, ale rzeczywista wartość tego udziału.
W praktyce problemem jest ustalenie zarówno wartości wspólnego, jak i przypadającego rozwiedzionemu małżonkowi udziału we wspólności majątkowej. Małżonkowie co do zasady mają równe udziały, ale każdy z nich może żądać ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym.
Trudności nie występują, gdy podział majątku został dokonany na drodze sądowej. Wówczas ustalana jest wartość nie tylko całego majątku, ale także wysokość udziałów poszczególnych małżonków.
Należy dodać, że organy skarbowe nie są upoważnione do wystąpienia na drogę sądową z wnioskiem o taki podział. Również sądy nie mogą z urzędu takiego postępowania przeprowadzać.
Śmierć byłego małżonka
Przepisy podatkowe mówią o tym, że dla istnienia odpowiedzialności współmałżonka za długi podatkowe tego drugiego, potrzebne jest istnienie obu małżonków w chwili powstania zaległości podatkowej jednego z nich.
Odpowiedzialność solidarna zostanie wyłączona wraz ze śmiercią małżonka-dłużnika. W takiej sytuacji podstawa prawna o odpowiedzialności rozwiedzonego małżonka jako osoby trzeciej nie występuje. Wówczas uciążliwość za zapłatę podatku poniosą spadkobiercy podatnika.
