Umowa o dzieło z przeniesieniem praw autorskich jest coraz częściej spotykaną umową cywilnoprawną w obrocie gospodarczym. Podpisując ją, przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a potem przeniesienia praw autorskich na zlecającego. Zlecający zaś – do zapłaty określonego wynagrodzenia na rzecz wykonawcy.
Pobierz darmowy wzór umowy o dzieło w formacie PDF lub DOCX!
Umowa o dzieło
Lapidarna definicja umowy o dzieło, w szczególności jej przedmiotu, nastręcza trudności, czym faktycznie owe dzieło jest. W ujęciu słownikowym umowa o dzieło to może być utwór literacki, naukowy, muzyczny, artystyczny, a także pewne rodzaje czynności, takie jak: robienie, wykonanie czegoś, praca, działanie oraz określenia, takie jak: wynik, rezultat pracy lub działania, wytwór. W ujęciu cywilistycznym umowa o dzieło to rezultat starań przyjmującego zamówienie. Rezultat ten może być wytworem o charakterze materialnym (np. obraz, rzeźba) lub niematerialnym (np. opracowanie logotypu, algorytmu).
Umowa o dzieło a prawa autorskie
Zgodnie z dyspozycją art. 52 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, jeżeli umowa nie zastrzega inaczej, przeniesienie własności egzemplarza utworu nie powoduje przejścia autorskich praw majątkowych do utworu. Aby zamawiający mógł swobodnie korzystać z dzieła, dobre dla niego będzie zawarcie w umowie zapisów o przeniesieniu praw autorskich. Warto przy tym podkreślić, że przeniesienie praw autorskich jest bardziej korzystne aniżeli nabycie licencji, która upoważnia jedynie do korzystania z dzieła (np. wzór matrycy, hasła). Zatem niezbędne jest precyzyjne określenie w umowie, że zamawiający nabywa autorskie prawa majątkowe i prawa zależne do utworu (dzieła). Przez prawa zależne należy rozumieć uprawnienie np. do tłumaczenia utworu i jego przerabiania.
Zgodnie z art. 41 ust. 2 ustawy zapisy o przeniesieniu praw autorskich powinny obejmować pola eksploatacji wyraźnie w umowie wymienione.
Na gruncie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych przez pola eksploatacji rozumie się poszczególne sposoby korzystania z utworu (dzieła). Przykładowy katalog pól eksploatacji został zawarty w art. 50 ustawy. Zgodnie z brzmieniem tego przepisu odrębne pola eksploatacji stanowią w szczególności:
- w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu – wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono – wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy;
- w zakresie rozpowszechniania utworu w sposób inny niż określony w pkt 2 – publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym.
Dopełnienie wymogu określenia pól eksploatacji jest niezwykle ważne, ponieważ decyduje o treści zawartej umowy, jej zakresie przedmiotowym oraz o tym, jakie prawa autorskie zostały faktycznie przeniesione.
Odpowiedzialność w umowie o dzieło
Przyjmujący zamówienie ponosi zasadniczo odpowiedzialność w sposób pełny za rezultat swojej pracy. Gdy umowa o dzieło wykonywana jest wadliwie lub w sposób sprzeczny z umową, zamawiający może odstąpić od umowy albo powierzyć poprawienie lub dalsze wykonywanie dzieła innej osobie na koszt i niebezpieczeństwo wykonawcy. By móc skorzystać z tego prawa, zamawiający musi wcześniej wezwać wykonawcę do zmiany sposobu wykonania oraz wyznaczyć mu stosowny termin. Jeżeli upłynie on bezskutecznie – zamawiający może skorzystać z wyżej opisanego uprawnienia. Odpowiedzialność wykonawcy kształtuje się w ten sposób, że ponosi ją z tytułu rękojmi za wady. Oznacza to, że jeżeli dzieło ma wady, zamawiający może żądać ich usunięcia. Stosowny termin jest wyznaczany również wykonawcy – po jego bezskutecznym upływie zamawiający nie przyjmie naprawy.
Z kolei przyjmujący zamówienie może odmówić naprawy, jeżeli ta wymagałaby nadmiernych kosztów. Jeśli wad nie da się usunąć w terminie lub są na tyle poważne, że nie da się ich usunąć w ogóle, zamawiający może odstąpić od umowy o dzieło, lecz tylko wtedy, gdy wady są istotne. W razie wystąpienia wad nieistotnych, zamawiający może żądać obniżenia wynagrodzenia.
W praktyce, dodatkowym zabezpieczeniem interesów dla zamawiającego będzie oświadczenie o posiadanych umiejętnościach przez przyjmującego zamówienie, które umożliwią mu realizację dzieła. Stosowna klauzula może okazać się pomocna przy ewentualnym postępowaniu odszkodowawczym.
Odstąpienie od umowy o dzieło
Generalnie zamawiający może odstąpić od umowy w każdym momencie zanim dzieło zostanie ukończone. Zgodnie z brzmieniem art. 644 Kodeksu cywilnego w takiej sytuacji musi jedynie zapłacić wykonawcy umówione wynagrodzenie, które będzie pomniejszone o to, co wykonawca zaoszczędził z powodu niewykonania dzieła. Ponadto, jeżeli przyjmujący zamówienie spóźnia się z rozpoczęciem lub wykończeniem dzieła tak dalece, że nie jest prawdopodobne, żeby zdołał je ukończyć w umówionym czasie, zamawiający może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić jeszcze przed upływem terminu do wykonania dzieła.
Zamawiający może także odstąpić od umowy w wypadku wykonywania dzieła w sposób wadliwy lub sprzeczny z umową, po bezskutecznym upływie wyznaczonego odpowiedniego terminu do wykonania poprawek.
Zlecający wykonanie dzieła może również odstąpić od umowy przy łącznym spełnieniu następujących przesłanek:
- dzieło ma istotne wady,
- zamawiający wyznaczył przyjmującemu zamówienie odpowiedni termin do naprawy,
- naprawa nie została wykonana w wyznaczonym terminie;
albo
- dzieło ma istotne wady oraz
- wad nie da się usunąć.
Niewystąpienie którejkolwiek przesłanki w obu podanych przypadkach niweluje możliwość rozwiązania umowy w danym trybie.
Wykonawca także może odstąpić od zawartej umowy. Jednakże jego swoboda w tym zakresie została ograniczona. Przede wszystkim może skorzystać z tego uprawnienia, gdy do wykonania dzieła potrzebne jest współdziałanie zamawiającego, a taka kooperacja nie występuje. W takim wypadku wykonawca może wyznaczyć zamawiającemu odpowiedni termin, z tym warunkiem, że po bezskutecznym jego upływie będzie uprawniony do odstąpienia od umowy.
Śmierć wykonawcy i przedawnienie roszczeń a umowa o dzieło
Zasadniczo umowa o dzieło ulega rozwiązaniu wskutek śmierci wykonawcy lub zaistnienia jego niezdolności do pracy.
Roszczenia wynikające z umowy o dzieło przedawniają się z upływem 2 lat od oddania dzieła lub od dnia, w którym dzieło miało być oddane (w przypadku jego nieoddania).
Elementy umowy o dzieło
1. Strony umowy
Stronami umowy są zamawiający oraz przyjmujący zamówienie.
W wypadku osób fizycznych konieczne będzie podanie takich danych, jak: ich imiona, nazwiska, daty urodzenia, adres zamieszkania, numer ewidencyjny dokumentów tożsamości (dowód osobisty, paszport, ważna legitymacja studencka), opcjonalnie PESEL.
W razie prowadzenia działalności gospodarczej może być zawarty NIP strony.
Jeżeli wśród stron umowy występuje osoba prawna, konieczne będzie podanie adresu jej siedziby, numeru wpisu do KRS, NIP oraz osobę uprawnioną do reprezentacji.
W przypadku, gdy wykonawca jest przedsiębiorcą, zamawiającym osoba fizyczna, a dzieło rzeczą ruchomą, która została zamówiona w celu niezwiązanym z działalnością gospodarczą, do umowy stosuje się odpowiednio przepisy o sprzedaży konsumenckiej. Wówczas mamy do czynienia ze stosunkiem obligacyjnym pomiędzy przedsiębiorcą a konsumentem.
2. Przedmiot umowy
Umowa o dzieło powinna być opisana w sposób wyczerpujący. Warto by opis zawierał szczegółowe postanowienia w zakresie jego wykonania.
3. Wynagrodzenie
Wynagrodzenie wykonawcy może być określone na zasadzie ryczałtu (sztywna kwota) lub w postaci kosztorysowej. Wówczas za punkt odniesienia należy przyjąć spis prac, które wykonawca będzie musiał wykonać, by uzyskać pożądany przez zamawiającego rezultat.
Korzystnym dla wykonawcy rozwiązaniem będzie zamieszczenie postanowienia o tym, że wynagrodzenie będzie wypłacane na poszczególnych etapach realizacji dzieła.
Brak umieszczenia terminu płatności w umowie nie pozbawia wykonawcy prawa do wynagrodzenia. Powinno być ono wówczas wypłacone w momencie oddania wykonanego dzieła.
4. Termin wykonania dzieła
Przepisy Kodeksu cywilnego nie regulują kwestii tej materii w sposób konkretny. W obrocie gospodarczym umowy o dzieło są zazwyczaj zawierane na pewien określony czas.
5. Moment przejścia praw autorskich oraz pola ich eksploatacji
Momentem przeniesienia praw autorskich w praktyce jest zwykle:
- dzień otrzymania wynagrodzenia,
- dzień dostarczenia dzieła,
- dzień przyjęcia dzieła przez zamawiającego,
- dzień powstania dzieła.
Podane powyżej sytuacje mają charakter przykładowy. W umowie powinien zostać zawarty konkretny zapis, w którym momencie dojdzie do przeniesienia praw autorskich.
Natomiast przy określaniu pola eksploatacji należy wskazać rzeczowy zakres wykorzystania dzieła. Decyduje to o przeniesieniu prawa autorskiego w ogóle oraz jest ważne z uwagi na to, że za korzystanie z utworu na każdym z odrębnych pól eksploatacji twórcy przysługuje odrębne wynagrodzenie.
6. Inne postanowienia
Strony w zasadzie mogą swobodnie kształtować umowę o dzieło poprzez dodanie odpowiednich postanowień związanych z wykonaniem dzieła, np. odnośnie do dostarczenia materiałów, odpowiedzialności za ich transport, ewentualnych zaliczek, kary umowne, zlecanie wykonania dzieła osobom trzecim, odszkodowania.
7. Podpisy stron umowy
Umowa o dzieło powinna obowiązkowo zawierać podpisy obu stron - poświadczające, że strony zapoznały się z umową i potwierdzające jej zawarcie.
