Sprzedaż samochodu nabytego w spadku może wiązać się z koniecznością odprowadzenia podatku dochodowego PIT. Obowiązek ten zależy jednak od kilku czynników, a przepisy przewidują szczególne zasady, gdy zbycia dokonuje owdowiały małżonek. Wyjaśniamy, jak prawidłowo ustalić datę nabycia pojazdu i uniknąć obciążenia podatkowego.
Sprzedaż rzeczy ruchomych nabytych w spadku
Samo nabycie spadku to czynność prawna podlegająca opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. Należy jednak wskazać, że gdy dochodzi do sprzedaży – odpłatnego zbycia – to w takim przypadku stosujemy przepisy ustawy PIT.
Otóż w myśl art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. d ww. ustawy źródłem przychodów jest odpłatne zbycie innych rzeczy, jeżeli odpłatne zbycie nie następuje w wykonaniu działalności gospodarczej i zostało dokonane przed upływem pół roku, licząc od końca miesiąca, w którym nastąpiło nabycie.
Z powołanego przepisu wynika, że w przypadku osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej źródłem przychodów jest odpłatne zbycie rzeczy, do których zaliczyć należy również samochód osobowy. Jednakże podlegający opodatkowaniu przychód powstaje wyłącznie, jeśli zbycie następuje w okresie krótszym niż pół roku, licząc od końca miesiąca, w którym nastąpił zakup. Wobec tego, jeżeli sprzedaż następuje po upływie półrocznego okresu, wówczas przychód osiągnięty z tej sprzedaży nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym, czynność ta bowiem nie stanowi źródła przychodu dla celów tego podatku.
W tym miejscu warto też zwrócić uwagę, że zgodnie z art. 10 ust. 5 ustawy PIT w przypadku odpłatnego zbycia nabytych w drodze spadku nieruchomości lub praw majątkowych, określonych w ust. 1 pkt 8 lit. a–c, okres, o którym mowa w tym przepisie, liczy się od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie lub wybudowanie tej nieruchomości bądź nabycie prawa majątkowego przez spadkodawcę.
Warto podkreślić, że ww. przepis nie obejmuje swoim zakresem sprzedaży rzeczy ruchomych (ust. 1 pkt 8 lit. d). To powoduje, że w przypadku sprzedaży rzeczy ruchomych nabytych w spadku 6-miesięczny termin opodatkowania należy obliczać od dnia nabycia spadku.
Następnie należy przejść na grunt przepisów Kodeksu cywilnego, gdzie czytamy, że spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy. Spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku (art. 924–925 kc). Natomiast w myśl art. 1025 kc sąd na wniosek osoby mającej w tym interes stwierdza nabycie spadku przez spadkobiercę. Notariusz na zasadach określonych w przepisach odrębnych sporządza akt poświadczenia dziedziczenia.
Specyficzne zasady nabycia w przypadku dziedziczenia małżonków
Jak wynika z treści art. 31 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.
Z ww. przepisu wynika, że wspólność małżeńska została ukształtowana jako wspólność łączna. Charakteryzuje się ona tym, że w czasie jej trwania małżonkowie nie mają określonych udziałów w majątku wspólnym, nie mogą więc rozporządzać udziałami, a także nie mogą żądać podziału majątku objętego wspólnością ustawową. Obojgu małżonkom przysługuje pełne prawo do całości majątku wspólnego.
Wskazać należy, że w podjętej przez Naczelny Sąd Administracyjny uchwale w składzie siedmiu sędziów z 15 maja 2017 roku (sygn. akt II FPS 2/17), w której sąd stwierdził, że dla celów opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych, odpłatnego zbycia rzeczy nabytych przez współmałżonka w wyniku dziedziczenia, datą ich nabycia lub wybudowania w rozumieniu tego przepisu jest dzień nabycia do majątku wspólnego małżonków.
W uzasadnieniu uchwały Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że w przypadku nabycia przez małżonków pozostających w majątkowej wspólności małżeńskiej nie ma możliwości określenia tego, w jakich częściach ono nastąpiło. Nie jest możliwe nabycie nieruchomości w określonym udziale przez małżonków pozostających we wspólności majątkowej małżeńskiej i działających jednocześnie, co wynika z istoty wspólności małżeńskiej. Wspólność małżeńska (łączna) to wspólność bezudziałowa, a w czasie jej trwania małżonkowie nie mogą rozporządzać swoimi prawami do majątku wspólnego jako całości. Nie mogą także rozporządzać udziałem w żadnym przedmiocie należącym do tego majątku.
Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego skoro z uwagi na wspólność majątkową nie można wyodrębnić udziałów, które małżonkowie posiadali w chwili nabycia w małżeństwie, to nie można też przyjąć, że termin opodatkowania biegnie od daty nabycia w drodze spadku. Dla oceny skutków podatkowych odpłatnego zbycia kluczowy jest moment poniesienia wydatku na nabycie tego składnika do majątku wspólnego i to, że tego wydatku – w momencie jego poniesienia – nie można przypisać jednemu bądź drugiemu małżonkowi w udziałach o określonej wielkości.
Chociaż ww. uchwała NSA w swojej treści dotyczyła nieruchomości, to jednak organy podatkowe uznają, że zawarte tam wnioski należy stosować również do przypadków nabycia rzeczy ruchomych. Tak przykładowo czytamy w interpretacji indywidualnej Dyrektora KIS z 31 grudnia 2020 roku (nr 0113-KDIPT2-2.4011.810.2020.2.KR).
Sprzedaż samochodu nabytego w spadku a podatek PIT
Należy zauważyć, że wskazane powyżej szczególne zasady opodatkowania sprzedaży obejmują sytuacje, gdy spadkobiercą jest małżonek pozostający do dnia śmierci w ustroju wspólności małżeńskiej (również samo nabycie samochodu w trakcie trwania małżeństwa musi nastąpić do majątku wspólnego).
Przykład 1.
Pan Adam i pani Ola w 2024 roku zakupili samochód osobowy. Pani Ola zmarła 20 marca 2025 roku, a pan Adam sprzedał samochód 20 kwietnia 2025 roku. Małżonkowie byli o objęci ustrojem wspólności małżeńskiej. Czy pan Adam zapłaci podatek PIT z tytułu sprzedaży?
W opisanym przykładzie datą nabycia samochodu jest rok 2024. To oznacza, że dokonując sprzedaży w 2025 roku, pan Adam nie zapłaci podatku PIT, ponieważ upłynął termin określony w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. d ustawy PIT.
Natomiast w inny sposób moment nabycia będzie określany w przypadku pozostałych spadkobierców.
Przykład 2.
Pan Artur nabył w spadku po zmarłej 20 marca 2025 roku matce samochód osobowy. Sprzedał go 20 kwietnia 2025 roku. Czy zapłaci podatek PIT z tytułu sprzedaży?
W tym przypadku datę nabycia wyznacza data śmierci spadkodawczyni. To oznacza, że pan Artur będzie zobowiązany do zapłaty podatku PIT, ponieważ zbycie miało miejsce w terminie 6-miesięcznym określonym w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. d ustawy PIT.
Na zakończenie dodajmy, że odpłatne zbycie rzeczy ruchomych podlega opodatkowaniu według skali podatkowej i jest wykazywane w deklaracji PIT-36 (część E deklaracji „Odpłatne zbycie rzeczy określonych w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. d ustawy”) składanej w terminie do 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym sprzedaży.
