Przed zainicjowaniem przeciwko bankowi sprawy o tzw. unieważnienie kredytu frankowego warto zorientować się, jak dokładnie wygląda proces frankowy, z jakich etapów się składa i ile średnio trawa. Poniżej opisane zostały poszczególne etapy przebiegu tego typu sprawy.
Analiza umowy i innych aspektów sprawy
Pierwszą i najważniejszą sprawą jest analiza umowy i pozostałej dokumentacji kredytowej. Przede wszystkim należy ustalić, czy w umowie znajdują się tzw. klauzule abuzywne (niedozwolone postanowienia umowne). Oprócz dokumentacji, istotnym jest również ustalenie statusu konsumenta po stronie kredytobiorcy, gdyż ma to istotne znaczenie dla dalszego przebiegu sprawy.
Na tym etapie należy także ustalić krąg osób, którym przysługuje roszczenie do banku. Zdarza się, że w trakcie trwania umowy kredytu dochodzi do cesji praw i obowiązków na inną osobę, lub też w miejsce zmarłego kredytobiorcy wstępują jego spadkobiercy. Takie sytuacje nie wykluczają dochodzenia roszczeń od banku, jednakże wymagają dostarczenia dodatkowej dokumentacji, np. umowy cesji lub postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku.
W przypadku pozytywnego zaopiniowania sprawy, należy złożyć do banku wniosek (w formie papierowej lub elektronicznej) o sporządzenie i wydanie zaświadczenia dotyczącego historii spłat rat kredytu. Dobrze byłoby, aby zaświadczenie to obejmowało także opłaty poboczne poniesione przez kredytobiorcę (np. prowizja za udzielenie kredytu, opłaty za ubezpieczenie niskiego wkładu własnego). Bank na przygotowanie takiego dokumentu ma 30 dni od momentu otrzymania wniosku.
Reklamacja do banku
Niektórzy kredytobiorcy przed złożeniem pozwu składają do banku reklamację. Nie jest to działanie konieczne, a niestety opóźnia ono złożenie pozwu. Banki co do zasady nie uznają takich reklamacji.
Zaletą takiego działania może być jednak to, że bank w odpowiedzi na reklamację może złożyć kredytobiorcy jakąś propozycję ugodową. Z doświadczenia wynika jednak, że propozycja ugodowa na tym etapie w zdecydowanej większości przypadków nie jest korzystna dla kredytobiorcy. Pozycja negocjacyjna kredytobiorcy jest dużo silniejsza po złożeniu pozwu. Wówczas banki są gotowe na dużo dalej idące ustępstwa.
Pozew
Po otrzymaniu zaświadczenia z banku, można przystąpić do sporządzenia pozwu. W pozwie warto zawrzeć dwa roszczenia kredytobiorcy - o ustalenie nieważności umowy oraz o zapłatę. Dzięki roszczeniu o ustalenie sąd będzie mógł w sentencji wyroku w sposób jednoznaczny rozstrzygnąć, że umowa kredytowa jest nieważna. Dzięki roszczeniu o zapłatę sąd będzie mógł zasądzić na rzecz kredytobiorcy zwrot wszelkich należności zapłaconych na rzecz banku. Roszczenie o zapłatę powinno odzwierciedlać ogół uiszczonych wpłat, w tym z tytułu rat kapitałowo-odsetkowych, prowizji za udzielenie kredytu, składek na ubezpieczenie niskiego wkładu własnego itp.
Do pozwu załącza się dowody, które mają uzasadniać roszczenie kredytobiorcy (w szczególności umowa, regulamin i zaświadczenie z banku), a także potwierdzenie uiszczenia opłaty od pozwu w kwocie 1.000 zł. Pozew i załączniki należy złożyć z odpisem dla strony przeciwnej, a zatem w dwóch egzemplarzach.
Powództwo przeciwko bankowi wytacza się przed sądem właściwym
dla miejsca zamieszkania kredytobiorcy (lub jednego z nich w przypadku większej ich ilości po stronie powodowej). Pozew można zarówno wysłać pocztą, jak i złożyć na biurze podawczym sądu.
Wniosek o zabezpieczenie
W przypadku gdy kredytobiorca nie spłacił jeszcze swojego kredytu, warto złożyć wniosek o wstrzymanie spłaty kredytu. Złożenie takiego wniosku w pozwie nie wymaga uiszczenia dodatkowej opłaty. Taki wniosek rozpatrywany jest przed sąd w pierwszej kolejności po zarejestrowaniu sprawy.
Postępowanie przed sądem I instancji
Po złożeniu pozwu sprawie nadawana jest sygnatura oraz przydzielany jest sędzia prowadzący postępowanie. Sąd sprawdza, czy pozew spełnia wszystkie warunki formalno-prawne, a następnie rozpoznaje wniosek o udzielenie zabezpieczenia, jeżeli został o zawarty w pozwie.
Następnie sąd przesyła do banku odpis pozwu, zobowiązując bank do ustosunkowania się do treści pozwu i złożenia swojej odpowiedzi. Najczęściej sąd wyznacza bankowi termin 30 dni na złożenie takiego pisma. Sąd, po zapoznaniu się z odpowiedzią banku (która nierzadko liczy powyżej stu stron + załączniki), może zobowiązać kredytobiorcę do ustosunkowania się do pisma banku. Jeśli sąd nie zobowiąże kredytobiorcy do złożenia takiego pisma, powinien wyznaczyć termin rozprawy.
Rozprawa
Na wyznaczenie terminu rozprawy ma wpływ wiele czynników, przede wszystkim ilość spraw zarejestrowanych w danym wydziale sądu oraz ilość spraw w referacie sędziego prowadzącego sprawę. W praktyce termin rozprawy często jest wyznaczany po upływie roku od momentu złożenia pozwu. Rozprawa odbywa się w budynku sądu, w którym toczy się sprawa. Obecnie jednak rozprawy najczęściej przeprowadzane są w formie zdalnej (telekonferencja online), co pozwala zaoszczędzić czas i pieniądze na dojazd do sądu.
Na rozprawę wzywany jest przede wszystkim kredytobiorca (kredytobiorcy, jeżeli jest ich kilku), celem jego przesłuchania. Pytania kierowane do kredytobiorcy najczęściej koncentrują się wokół procedury zawarcia umowy kredytu, statusu konsumenta kredytobiorcy, świadomości kredytobiorcy co do potencjalnych konsekwencji zawarcia i unieważniania umowy. Pytania mogą być zadawane przez sąd, pełnomocnika kredytobiorcy oraz pełnomocnika banku.
Liczba rozpraw zależna jest od decyzji sądu. W praktyce najczęściej w postępowaniu przed sądem I instancji wyznaczona jest jedna rozprawa.
Wyrok sądu I instancji
Po wyczerpaniu postępowania dowodowego sąd zamyka przewód i ogłasza wyrok w sprawie. Po ogłoszeniu wyroku sąd krótko przedstawia ustne motywy rozstrzygnięcia. Od momentu ogłoszenia wyroku strony w ciągu 7 mogą złożyć wnioski o sporządzenie pisemnego uzasadnienia wyroku. Koszt takiego wniosku wynosi 100 zł. Sąd w uzasadnieniu wyroku wskazuje przede wszystkim jakie fakty, dowody oraz argumenty wpłynęły na rozstrzygnięcie sprawy. Przygotowanie uzasadnienia wyroku trwa zazwyczaj około 2-3 miesięcy. Co szczególnie ważne, uzyskanie pisemnego uzasadnienia wyroku jest konieczne, jeżeli kredytobiorca chce zaskarżyć wyrok. Od dnia doręczenia stronie wyroku wraz z uzasadnieniem rozpoczyna się bieg czternastodniowego terminu na złożenie apelacji. Jeżeli żadna ze stron nie złoży apelacji, wyrok staje się prawomocny.
Postępowanie przed sądem II instancji
Postępowania sądowe w Polsce są dwuinstancyjne. Każda ze stron procesu może złożyć apelację od wyroku sądu I instancji. W przypadku pełnej wygranej kredytobiorcy apelacja banku jest niemal pewna. W przypadku niepełnej wygranej, to kredytobiorca powinien rozważyć złożenie apelacji.
W apelacji należy wskazać na uchybienia sądu I instancji. Mogą to być uchybienia proceduralne (np. bark dopuszczenia ważnego dowodu) lub prawne (np. nieprawidłowe zastosowanie przepisów). Co istotne, w apelacji co do zasady nie powołuje się nowych dowodów i twierdzeń. Sąd II instancji będzie oceniał ponownie jeszcze raz ten sam materiał dowodowy i twierdzenia złożone już w sprawie.
Jeśli apelacja spełnia wszystkie wymogi formalne, zostaje ona przesłane drugiej stronie. Druga strona ma 14 dni na ustosunkowanie się do treści apelacji.
Rozprawa w II instancji
W aktualnym stanie prawnym jeżeli żadna ze stron nie wniesie o przeprowadzenie rozprawy, sąd odwoławczy nie musi w ogóle przeprowadzać rozprawy. Nie mniej w postępowaniu apelacyjnym zazwyczaj ma miejsce jedna rozprawa. Co do zasady sąd nie przesłuchuje na niej już stron ani świadków. Najczęściej sąd wysłuchuje jedynie stanowisk końcowych stron. Stąd na rozprawie apelacyjnej obecność kredytobiorcy nie jest wymagana. Na rozprawę w postępowaniu apelacyjnym najczęściej oczekuje się ok. 1 roku.
Wyrok sądu II instancji
Po zamknięciu rozprawy apelacyjnej (chyba że nie była przeprowadzana) sąd II instancji wydaje wyrok. Taki wyrok jest wyrokiem prawomocnym i podlega natychmiastowemu wykonaniu.
Należy jednak zaznaczyć, że stronie przegrywającej teoretycznie przysługuje możliwość wniesienia skargi kasacyjnej do Sądu Najwyższego. Jest to szczególny środek zaskarżenia, który obwarowany jest wieloma wymogami. Dodatkowo, Sąd Najwyższy sam decyduje o tym, czy w ogólne przyjmie daną skargę do rozpoznania. W praktyce zdecydowana większość skarg w sprawach frankowych nie jest przyjmowana do rozpoznania.
Po wyroku sądu II instancji
Po wygranym procesie następuje rozliczenie z bankiem. W sytuacji unieważnienia umowy kredytu kredytobiorca ma roszczenie o zwrot wszystkich uiszczonych rat kapitałowo-odsetkowych (oraz ewentualnych opłat okołokredytowych), zaś bank o zwrot wypłaconego kapitału kredytu. W praktyce wzajemne rozliczenie roszczeń stron najczęściej odbywa się poprzez potrącenie, czyli wzajemne skonsumowanie się roszczeń do wartości niższej z nich.
Jeżeli kredytobiorca nadpłacił na rzecz banku kapitał kredytu, bank powinien zwrócić mu kwotę nadwyżki. Jeżeli kredytobiorca nie zapłacił na rzecz banku łącznie kwoty, jaką pierwotnie mu wypłacono, powinien uzupełnić bankowi różnicę.
Proces frankowy - uwagi końcowe
Całe postępowanie sądowe trwa zazwyczaj ok. 3 lat. Może się to wydawać się długim okresem, jednakże z pewnością go wyczekać, aby całkowicie uwolnić się od dużego (często swojego największego) zobowiązania finansowego.
Pocieszający dla kredytobiorcy jest także fakt, że w trakcie trwania procesu do dochodzonej przez kredytobiorcę kwoty doliczane są odsetki. Dodatkowo, na rzecz strony wygrywającej sprawę zasądzany jest zwrot kosztów procesu.
Po korzystnych dla frankowiczów wyrokach TSUE oraz serii korzystnych wyroków Sądu Najwyższego zarysował się w Polsce bardzo dobry dla frankowiczów trend orzeczniczy. Z pewnością warto wykorzystać tę sytuację, aby raz na zawsze uwolnić się od swojego kredytu frankowego.
