Budowa domu to inwestycja na lata. Warto zatem mieć pewność, że budynek, który będziemy wznosić, nie ulegnie awarii lub zniszczeniu zaraz po oddaniu go do użytku. Osobą odpowiedzialną za trzymanie ręki na pulsie w czasie procesu budowlanego jest kierownik budowy. To on zarządza pracami na placu budowy oraz odpowiada za niezawodność posadowionego budynku. Sprawuje również kontrolę tego, czy wszystkie prace są wykonywane zgodnie z projektem. Aby pełnić funkcję kierownika, niezbędne są odpowiednie uprawnienia budowlane będące gwarantem właściwego wykształcenia i doświadczenia w branży. Uprawnienia do kierowania robotami budowlanymi wydawane są osobom, które ukończyły kierunkowe studia wyższe oraz odbyły co najmniej 2-letnią praktykę na budowie. Jakie są zatem obowiązki kierownika budowy? Za co jest odpowiedzialny i czego może żądać od niego inwestor? O tym poniżej.
Kierownik budowy – kto może nim zostać?
Niemal na każdej budowie przeprowadzanej w zgodzie z przepisami Prawa budowlanego wymagane jest uczestnictwo kierownika budowy. Obowiązek ten został nałożony przez art. 42 Prawa budowlanego. Kierownikiem budowy nie może jednak zostać każdy, nawet jeśli ma odpowiednie doświadczenie. Wymagane jest do tego spełnienie szeregu formalności, wliczając w to zdanie egzaminu państwowego.
Przede wszystkim osoba pragnąca zostać kierownikiem budowy musi mieć wykształcenie wyższe (magister inżynier) na kierunku budownictwo lub architektura. Kolejnym krokiem jest uzyskanie pozytywnego wyniku na egzaminie na uprawnienia budowlane w Polskiej Izbie Inżynierów Budownictwa. Aby jednak zostać do niego dopuszczonym, potrzebne jest odbycie co najmniej 2-letniej praktyki pod opieką osoby posiadającej uprawnienia budowlane.
Po złożeniu egzaminu pozostaje już tylko dokonać wpisu do Centralnego Rejestru Osób Posiadających Uprawnienia Budowlane. Pokonanie tej ścieżki pozwala pełnić samodzielne funkcje techniczne jako kierownik budowy.
Obowiązki kierownika budowy – przejęcie terenu budowy
Kierownik budowy reprezentuje na budowie wykonawcę. Jest jego przedstawicielem mającym za zadanie zadbać, aby każdy etap prac został wykonany zgodnie ze sztuką. Koniec końców to od niego zależy bezpieczeństwo osób mających zajmować stawianą nieruchomość.
Pierwszą czynnością, do jakiej zobowiązany jest kierownik, jest przejęcie od inwestora terenu przeznaczonego pod budowę i jego zabezpieczenie. Odbywa się to wraz ze znajdującymi się na nieruchomości gruntowej obiektami budowlanymi, urządzeniami technicznymi i stałymi punktami osnowy geodezyjnej oraz podlegającymi ochronie elementami środowiska przyrodniczego i kulturowego. Jak wyjaśnia przepis art. 3 pkt 10 Prawa budowlanego, teren budowy należy rozumieć jako przestrzeń, w której prowadzone są roboty budowlane wraz z przestrzenią zajmowaną przez urządzenia zaplecza budowy.
Przekazanie terenu budowy musi nastąpić z jednoczesnym sporządzeniem i podpisaniem przez strony protokołu. Z dokumentu tego powinno wynikać w szczególności kto, gdzie i kiedy dokonał czynności przekazania terenu oraz jakie ewentualne uwagi zgłaszają uczestnicy tej czynności. Protokół powinien zostać podpisany z jednej strony przez inwestora lub jego pełnomocnika, z drugiej osobiście przez kierownika budowy (nie może on posługiwać się reprezentantem).
Dopiero protokolarne przejęcie terenu pozwala wykonawcy przystąpić do prac budowlanych. Bez tej czynności niemożliwa byłaby również realizacja pozostałych ściśle związanych z prowadzeniem robót budowlanych obowiązków kierownika budowy jak np.:
- realizacja zaleceń wpisanych do dziennika budowy,
- prowadzenie dokumentacji budowy,
- koordynowanie realizacji zadań zapobiegających zagrożeniom bezpieczeństwa i ochrony zdrowia.
Prowadzenie dokumentacji budowy – najważniejszy z obowiązków
Po przejęciu terenu budowy do najważniejszych obowiązków kierownika z całą pewnością należy prowadzenie dokumentacji budowlanej. Do tej dokumentacji zaliczamy:
- pozwolenie na budowę,
- projekt budowlany,
- dziennik budowy,
- protokoły odbiorów częściowych i końcowych,
- rysunki i opisy służące realizacji obiektu,
- operaty geodezyjne i książkę obmiarów,
- dziennik montażu (w przypadku realizacji obiektów metodą montażu).
Poza właściwym prowadzeniem powyższej dokumentacji kierownik budowy jest obowiązany również do przechowywania dokumentów stanowiących podstawę wykonywania robót budowlanych oraz udostępniania ich na żądanie uprawnionych organów.
Geodezyjne wytyczenie obiektu
Kierownik budowy jest odpowiedzialny także za prawidłowe wytyczenie obiektu na nieruchomości. Wytyczenie geodezyjne obiektów w terenie stanowi element prac przygotowawczych na terenie budowy, a wykonawca tych prac stwierdza ich wykonanie poprzez dodanie odpowiedniego wpisu w dzienniku budowy.
Prócz powyższego kierownik zapewnia zorganizowanie budowy i kierowanie budową obiektu budowlanego w sposób zgodny z projektem lub pozwoleniem na budowę, przepisami prawa, w szczególności tymi techniczno-budowlanymi, oraz przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy.
Realizacja zadań zapobiegających zagrożeniom bezpieczeństwa i ochrony zdrowia
Bardzo ważnym w katalogu obowiązków kierownika budowy jest ten nakładający na niego zadanie polegające na koordynowaniu realizacji zadań zapobiegających zagrożeniom bezpieczeństwa i ochrony zdrowia. Odpowiedzialność ta obowiązuje zarówno przy opracowywaniu technicznych i organizacyjnych założeń planowanych robót budowlanych, jak i podczas wykonywania owych robót.
Powyższy obowiązek przejawia się również w tym, że w sytuacji stwierdzenia na budowie prawdopodobieństwa powstania zagrożenia dla życia lub zdrowia pracowników powinien on wstrzymać roboty budowlane.
Obowiązki kierownika budowy w czasie wykonywania prac budowlanych
W czasie prac wykonawczych a zakończeniem procesu budowy do kierownika budowy należy wiele obowiązków natury formalnej. Do tych obowiązków należą:
- realizacja zaleceń wpisanych do dziennika budowy – zalecenia wpisane do dziennika budowy nie mają jednak charakteru bezwzględnego, kierownik budowy nie ma obowiązku się do nich stosować, jeśli są one sprzeczne z prawem lub z zasadami wiedzy technicznej;
- zgłaszanie inwestorowi do sprawdzenia lub odbioru wykonanych robót ulegających zakryciu bądź zanikających oraz zapewnienie dokonania wymaganych przepisami lub ustalonych w umowie prób i sprawdzeń instalacji, urządzeń technicznych i przewodów kominowych przed zgłoszeniem obiektu budowlanego do odbioru;
- przygotowanie dokumentacji powykonawczej obiektu budowlanego.
Zgłoszenie obiektu budowlanego do odbioru
Ostatnim z obowiązków kierownika budowy i zarazem tym, który kończy proces budowlany, jest zgłoszenie obiektu budowlanego do odbioru poprzez właściwy wpis w dzienniku budowy. Rolą kierownika jest uczestniczenie w czynnościach odbioru i zapewnienie usunięcia wad, jeżeli takie zostały stwierdzone.
Trzeba pamiętać, że kierownik jest zobligowany do zgłoszenia odbioru przez dokonanie odpowiedniego wpisu w dzienniku budowy, nie przez zawiadomienie właściwego organu administracyjnego. O zakończeniu budowy organ musi poinformować inwestora.
Zakończenie prac budowlanych
Zakończenie prac budowlanych oznacza obowiązek złożenia przez kierownika budowy oświadczenia w przedmiocie zgodności wykonania obiektu budowlanego z projektem budowlanym, warunkami pozwolenia na budowę i przepisami oraz oświadczenia o doprowadzeniu do należytego stanu i porządku terenu budowy oraz drogi, ulicy, sąsiedniej nieruchomości, budynku lub lokalu – jeśli z takowych korzystano.
Powyższe oświadczenia załącza się do zawiadomienia o zakończeniu budowy obiektu budowlanego lub wniosku o udzielenie pozwolenia na użytkowanie.
Odpowiedzialność kierownika budowy
Za niedopełnienie obowiązków nałożonych na kierownika budowy ten może odpowiadać zawodowo (dyscyplinarnie) na podstawie przepisów szczególnych lub karnie na podstawie Kodeksu karnego.
Za popełnienie czynów, za które grozi odpowiedzialność dyscyplinarna, kierownik budowy może otrzymać karę:
- upomnienia;
- upomnienia z jednoczesnym nałożeniem obowiązku złożenia, w wyznaczonym terminie, egzaminu ze znajomości procesu budowlanego oraz umiejętności praktycznego zastosowania wiedzy technicznej;
- zakazu wykonywania samodzielnej funkcji technicznej w budownictwie na okres od roku do 5 lat, połączonym z obowiązkiem złożenia, w wyznaczonym terminie, egzaminu ze znajomości procesu budowlanego oraz umiejętności praktycznego zastosowania wiedzy technicznej.
Jak wskazał Naczelny Sąd Administracyjny, odpowiedzialność kierownika budowy jest bardzo szeroka. Nie można jej uchylić, wskazując, że odpowiedzialnym za ewentualne uchybienia w tym zakresie jest inwestor. Kierownik odpowiada zatem nie tylko za swoje działania, ale również za działania innych uczestników budowy (por. wyrok NSA z 8 lipca 1998 roku, sygn. akt: IV SA 1429/96).
Kierownik budowy może również narazić się na odpowiedzialność karną. Będzie tak w przypadku narażenia pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu z art. 220 kk. Dodatkowo, jeżeli stwierdzone zaniedbanie kierownika budowy będzie skutkowało nastąpieniem śmierci człowieka, będzie on odpowiadał również z art. 155 kk (przestępstwo nieumyślnego spowodowania śmierci).
