Wydanie wspólnikom akcji innej spółki w celu zwolnienia się z obowiązku wypłaty dywidendy lub dokonania częściowego zwrotu wkładów to zagadnienie rozpatrywane przez Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 11 lutego 2025 roku. Czy kwalifikacja przychodu z tytułu wydania akcji w miejsce dywidendy podlega zakwalifikowaniu jako przychód z zysków kapitałowych?
Uregulowanie zobowiązania poprzez świadczenie niepieniężne
Na mocy art. 14a ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, w przypadku gdy podatnik przez wykonanie świadczenia niepieniężnego reguluje w całości albo w części zobowiązanie, w tym z tytułu zaciągniętej pożyczki (kredytu), dywidendy, umorzenia albo zbycia w celu umorzenia udziałów (akcji), podziału pomiędzy wspólników (akcjonariuszy) majątku likwidowanej spółki albo spółdzielni, przychodem takiego podatnika jest wysokość zobowiązania uregulowanego w następstwie takiego świadczenia.
Jeżeli jednak wartość rynkowa świadczenia niepieniężnego jest wyższa niż wysokość zobowiązania uregulowanego tym świadczeniem, przychód ten określa się w wysokości wartości rynkowej świadczenia niepieniężnego. Przepisy art. 14 ust. 1–3 stosuje się odpowiednio. W konsekwencji oznacza to, że w sytuacji, gdy podatnik poprzez świadczenie niepieniężne reguluje w całości albo w części zobowiązanie, to przychodem podatnika jest wówczas co do zasady wysokość uregulowanego w ten sposób zobowiązania. Należy jednak mieć na uwadze, że w razie, gdy wartość rynkowa świadczenia niepieniężnego przewyższa wysokość regulowanego nim zobowiązania (np. dywidendy), to przychód podatnika ustala się w wysokości tej wartości rynkowej świadczenia niepieniężnego, a nie w wysokości samego zobowiązania. Innymi słowy, jeśli zobowiązanie wynosi 1 200 000 zł, a świadczenie niepieniężne, poprzez które podatnik reguluje to zobowiązanie, jest warte 1 500 000 zł, to przychód z art. 14a CIT wyniesie 1 500 000 zł. Przepis wymienia przykładowy katalog świadczeń podlegających opodatkowaniu (jest to katalog otwarty), m.in. dywidendę, pożyczkę/kredyt, a także zbycie udziałów/akcji w celu ich umorzenia.
Cywilnoprawnym odpowiednikiem tej operacji jest świadczenie w miejsce wykonania (datio in solutum) z art. 453 ustawy – Kodeks cywilny. Zgodnie z tym przepisem, jeżeli dłużnik w celu zwolnienia się ze zobowiązania spełnia za zgodą wierzyciela inne świadczenie, zobowiązanie wygasa. Jednakże, gdy przedmiot świadczenia ma wady, dłużnik obowiązany jest do rękojmi według przepisów o rękojmi przy sprzedaży. Przekładając to na wydanie akcji w miejsce dywidendy, w sytuacji, gdy za zgodą wierzyciela (wspólnika) dłużnik (spółka) spełnia inne świadczenie niż pierwotnie należne, zobowiązanie wygasa.
Orzecznictwo sądów administracyjnych (np. Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 31 stycznia 2019 roku o sygn. II FSK 370/17) wyjaśnia, że w art. 14a ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych chodzi o spełnienie świadczenia niepieniężnego w miejsce świadczenia pieniężnego, do którego podatnik był zobowiązany, o czym świadczy po pierwsze użycie sformułowania o „wysokości zobowiązania”, a po wtóre – przykładowe wymienienie wyłącznie zobowiązań o charakterze pieniężnym (pożyczka, kredyt, dywidenda itd.). Innymi słowy, do zastosowania omawianego przepisu dochodzi w sytuacji kumulatywnego spełnienia dwóch przesłanek, tj.:
- pomiędzy stronami musi istnieć stosunek zobowiązaniowy, na podstawie którego dłużnik obowiązany jest do zapłaty na rzecz wierzyciela określonej kwoty oraz
- zobowiązanie musi być uregulowane przez wykonanie świadczenia niepieniężnego (gdy podatnik przez wykonanie świadczenia niepieniężnego reguluje w całości lub w części zobowiązanie).
Wydanie akcji w miejsce dywidendy jako przychód a kwalifikacja przychodu do zysków kapitałowych
W analizowanym przypadku następuje wydanie wspólnikom akcji innej spółki w celu zwolnienia się z obowiązku wypłaty dywidendy. Zatem spółka, zamiast wypłacić środki pieniężne tytułem dywidendy i uregulować w ten sposób zobowiązanie, reguluje to zobowiązanie poprzez wykonanie świadczenia niepieniężnego, czyli wydaje wspólnikom posiadane akcje innej spółki. Zobowiązanie wobec wspólników wygasa, a po stronie spółki powstaje przychód w wysokości kwoty dywidendy, która została uregulowana poprzez wydanie akcji. Tego typu działanie wydania akcji w miejsce dywidendy jako świadczenie w miejsce wykonania (datio in solutum) w trybie art. 453 ustawy – Kodeks cywilny, mieści się w dyspozycji art. 14a ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, co oznacza powstanie przychodu po stronie spółki wydającej wspólnikom akcje innej spółki, który podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych.
Kwalifikacja przychodu z tytułu wydania akcji w miejsce dywidendy
Zatem wydanie wspólnikom akcji innej spółki w celu zwolnienia się z obowiązku wypłaty dywidendy powoduje powstanie przychodu po stronie spółki na podstawie art. 14a ustawy o CIT, a przychód ten kwalifikuje się do zysków kapitałowych (art. 7b ust. 1 ustawy o CIT). Takie stanowisko potwierdzone zostało w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 11 lutego 2025 roku (sygn. II FSK 627/22).
Spór dotyczył spółki komandytowej, która – zależnie od decyzji dwóch wspólników co do podziału zysku – wypłacała im dywidendy lub dokonywała częściowego zwrotu wniesionych wkładów. Spółka dysponowała pakietem akcji innej spółki i podjęto decyzję, aby przekazać te akcje wspólnikom (komplementariuszowi i komandytariuszowi) zamiast wypłaty dywidendy lub częściowego zwrotu wkładów. Planowano zawarcie umowy datio in solutum, w której określone zostanie, jaka kwota należnej dywidendy lub zwrotu wkładu zostanie zaspokojona poprzez wydanie akcji, a zobowiązania spółki wygasną w całości albo w części. Spółka stała na stanowisku, że przychód powstały na podstawie art. 14a ustawy o podatku dochodowego od osób prawnych, podlega zakwalifikowaniu jako przychód z innych źródeł, co pozwoliłoby zastosować obniżoną 9-procentową stawkę CIT. Odmienne stanowisko zajął Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej. W interpretacji z 5 sierpnia 2021 roku (sygn. 0114-KDIP2-2.4010.173.2021.1.AG) uznał, że wydanie wspólnikom akcji innej spółki w ramach zawartej umowy datio in solutum powoduje, że po stronie spółki powstaje przychód z zysków kapitałowych.
Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego Sąd pierwszej instancji słusznie uznał, że przychód uzyskany w związku z wykonaniem świadczenia niepieniężnego poprzez przeniesienie na rzecz wspólnika składników majątku w postaci akcji innej spółki należy zakwalifikować do źródła przychodów „zyski kapitałowe” zgodnie z literalnym brzmieniem art. 7b ust. 1 pkt 3 lit. a ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Zgodnie z art. 7b ust. 1 pkt 3 lit. a tej ustawy za przychody z zysków kapitałowych uważa się inne niż określone w pkt 1 i 2 przychody z udziału (akcji) w osobie prawnej lub spółce, o której mowa w art. 1 ust. 3, w tym przychody ze zbycia udziału (akcji), w tym ze zbycia dokonanego celem ich umorzenia. Zatem, jak wynika z tej regulacji, przychód uzyskany ze zbycia akcji powinien być kwalifikowany do przychodów z zysków kapitałowych.
Tym samym Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną jako pozbawioną usprawiedliwionych podstaw, orzekając w wyroku z 11 lutego 2025 roku (sygn. II FSK 627/22), że jeżeli spółka uwalnia się od obowiązku wypłaty dywidendy lub częściowego zwrotu wkładów poprzez przeniesienie na rzecz wspólników składników majątku w postaci akcji innej spółki, to uzyskuje przychód, który należy zakwalifikować do źródła przychodów „zyski kapitałowe”.
Przykład 1.
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Alfa jest akcjonariuszem spółki Beta. Podjęto decyzję, że zamiast wypłacać wspólnikom należną dywidendę, spółka ureguluje to zobowiązanie poprzez przeniesienie na nich akcji spółki Beta. W tym celu zawarto umowy datio in solutum, w których wskazano kwotę dywidendy podlegającą zaspokojeniu i stwierdzono wygaśnięcie zobowiązania wobec każdego wspólnika. Do jakiego źródła przychodów należy zakwalifikować przychód powstały po stronie spółki Alfa w związku z przeniesieniem na wspólników akcji spółki Beta w miejsce wypłaty dywidendy?
Spółka z o.o. jest podatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych (CIT). W wyniku wydania akcji w miejsce dywidendy po stronie spółki Alfa powstaje przychód na podstawie art. 14a ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Przychód ten kwalifikuje się do zysków kapitałowych w rozumieniu art. 7b ust. 1 pkt 3 lit. a ustawy o CIT. Taki sposób kwalifikacji przychodu z tytułu wydania akcji w miejsce dywidendy został potwierdzony w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 11 lutego 2025 roku (sygn. II FSK 627/22).
Zatem wydanie akcji innej spółki w celu uregulowania zobowiązania wobec wspólników z tytułu należnej dywidendy jest uznawane za przychód dla spółki na gruncie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Przychód ten jest kwalifikowany do źródła przychodów z zysków kapitałowych.
Polecamy:
