Ustawa o fundacji rodzinnej z dnia 26 stycznia 2023 roku wprowadziła do polskiego porządku prawnego nową instytucję prawną – możliwość utworzenia fundacji rodzinnej. Przeczytaj poniższy artykuł i sprawdź, jak tworzona jest fundacja rodzinna, kto może zostać jej fundatorem, a kto beneficjentem, oraz jakie są zasady jej założenia!
Fundacja rodzinna – najważniejsze cechy
Fundacja rodzinna jest osobą prawną utworzoną w celu gromadzenia mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełniania świadczeń na rzecz beneficjentów. Fundator określa w statucie szczegółowy cel fundacji rodzinnej.
Przykład 1.
Jakie świadczenia na rzecz beneficjentów mogą być spełniane przez fundację rodzinną?
Przez świadczenia na rzecz beneficjentów rozumie się składniki majątkowe, w tym środki pieniężne, rzeczy lub prawa, przeniesione na beneficjenta albo oddane beneficjentowi do korzystania przez fundację rodzinną albo fundację rodzinną w organizacji, zgodnie ze statutem i listą beneficjentów. Fundacja rodzinna w przypadku beneficjenta będącego osobą fizyczną może w szczególności pokrywać koszty jego utrzymania lub kształcenia, a w przypadku beneficjenta będącego organizacją pozarządową prowadzącą działalność pożytku publicznego – wspierać działalność pożytku publicznego.
Fundacja rodzinna nabywa osobowość prawną z chwilą wpisu do rejestru fundacji rodzinnych. Może posiadać jednostkę terenową albo jednostki terenowe.
Może wykonywać działalność gospodarczą, ale wyłącznie w ograniczonym zakresie wskazanym w przepisach prawa.
W przypadku, gdy stroną płatności związanej z wykonywaną działalnością fundacji rodzinnej jest beneficjent, jej dokonywanie lub przyjmowanie następuje za pośrednictwem rachunku płatniczego.
Odpowiada ona także za wykonanie powstałego po jej ustanowieniu obowiązku alimentacyjnego obciążającego fundatora. W przypadku, gdy egzekucja z majątku fundatora obowiązku alimentacyjnego powstałego po ustanowieniu fundacji rodzinnej okaże się bezskuteczna, uprawniony może prowadzić egzekucję z majątku fundacji rodzinnej.
Powyższa odpowiedzialność fundacji rodzinnej ogranicza się do wartości mienia wniesionego przez fundatora według stanu z chwili wniesienia, a według cen z chwili zaspokojenia wierzyciela.
Fundator i fundusz założycielski
Fundatorem fundacji rodzinnej może być wyłącznie osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych, która złożyła oświadczenie o ustanowieniu fundacji rodzinnej w akcie założycielskim albo w testamencie.
Fundacja rodzinna może być ustanowiona przez więcej niż jednego fundatora, przy czym ustanawiana w testamencie może mieć tylko jednego fundatora.
Jeżeli fundacja rodzinna ma więcej niż jednego fundatora, wykonują oni jego prawa i obowiązki wspólnie, chyba że statut stanowi inaczej.
Fundator może kierować do organów fundacji rodzinnej uwagi, opinie lub zalecenia dotyczące jej działalności.
Wnosi on do fundacji rodzinnej mienie na pokrycie funduszu założycielskiego o wartości określonej w statucie, nie niższej niż 100 000 zł.
Jeżeli wynikająca z zatwierdzonego sprawozdania finansowego za dany rok obrotowy wartość aktywów fundacji rodzinnej jest niższa niż wartość jej zobowiązań, zysk za ten rok obrotowy przeznacza się na pokrycie przyszłych strat fundacji rodzinnej. Ilekroć w ustawie jest mowa o wartości mienia wniesionego do fundacji rodzinnej albo mienia fundacji rodzinnej, rozumie się przez to wartość rynkową składników wniesionego mienia w innej postaci niż środki pieniężne, ustaloną na dzień wniesienia mienia.
Fundacja rodzinna nie może zwracać fundatorowi mienia wniesionego na pokrycie funduszu założycielskiego ani w całości, ani w części, chyba że ustawa stanowi inaczej.
Beneficjent fundacji rodzinnej
Beneficjentem może być:
- osoba fizyczna,
- organizacja pozarządowa prowadząca działalność pożytku publicznego, która zgodnie ze statutem może otrzymać świadczenie od fundacji rodzinnej lub mienie w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej,
- fundator.
Beneficjenta umieszcza się na liście beneficjentów.
Fundator może zastrzec, że przedmioty przypadające małoletniemu beneficjentowi z tytułu świadczeń spełnionych przez fundację rodzinną nie będą objęte zarządem sprawowanym przez rodziców. W przypadku, gdy fundator nie wyznaczył zarządcy, zarząd sprawuje kurator ustanowiony przez sąd opiekuńczy.
W pierwszej kolejności fundacja rodzinna zaspokaja roszczenia osób, wobec których fundatora obciąża obowiązek alimentacyjny. Nie może to prowadzić do pokrzywdzenia beneficjenta, wobec którego na fundatorze ciąży obowiązek alimentacyjny.
Zrzeczenie się uprawnień przez beneficjenta wymaga zachowania formy pisemnej z podpisem notarialnie poświadczonym. Zrzeczenie się wszystkich uprawnień przez beneficjenta jest równoznaczne ze zrzeczeniem się statusu beneficjenta.
Założenie fundacji rodzinnej
Do powstania fundacji rodzinnej jest wymagane:
- złożenie oświadczenia o ustanowieniu fundacji rodzinnej w akcie założycielskim albo w testamencie,
- ustalenie statutu,
- sporządzenie spisu mienia,
- ustanowienie organów fundacji rodzinnej wymaganych przez ustawę lub statut,
- wniesienie funduszu założycielskiego przed wpisaniem do rejestru fundacji rodzinnych w przypadku ustanowienia fundacji rodzinnej w akcie założycielskim albo wniesienie funduszu założycielskiego w terminie 2 lat od dnia wpisania fundacji rodzinnej do rejestru fundacji rodzinnych w przypadku ustanowienia fundacji rodzinnej w testamencie,
- wpisanie do rejestru fundacji rodzinnych.
Fundacja rodzinna w organizacji zarządza we własnym imieniu posiadanym majątkiem i zapewnia jego ochronę, w szczególności nabywa prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciąga zobowiązania, pozywa i jest pozywana.
Fundacja rodzinna w organizacji jest reprezentowana przez fundatora lub pełnomocnika powołanego przez fundatora, lub w przypadkach wskazanych w ustawie – przez zarząd.
Fundator zgłasza fundację rodzinną do rejestru fundacji rodzinnych. W przypadku ustanowienia fundacji rodzinnej w testamencie, zgłoszenia jej do rejestru fundacji rodzinnych dokonuje zarząd. Zgłoszenie to podpisują wszyscy członkowie zarządu. Wniosek o wpis w rejestrze fundacji rodzinnych składa się na urzędowym formularzu.
Fundacja rodzinna a podatki
Dla celów podatku dochodowego od osób fizycznych określa się proporcję wartości mienia wniesionego do fundacji rodzinnej przez każdego z fundatorów lub przez fundację rodzinną.
Mienie wniesione do fundacji rodzinnej w drodze darowizny albo spadku przez:
- fundatora lub jego małżonka, zstępnych, wstępnych lub rodzeństwo ‒ uważa się za wniesione przez fundatora,
- inne osoby – uważa się za wniesione przez fundację rodzinną.
W przypadku, gdy do fundacji rodzinnej mienie wnosi wspólny zstępny, wstępny albo rodzeństwo więcej niż jednego fundatora, mienie uważa się za wniesione przez wszystkich tych fundatorów w równych częściach.
Proporcję wartości mienia określa się w części, w jakiej pozostaje suma wartości składników mienia wniesionego do fundacji rodzinnej przypadająca na tego fundatora lub fundację rodzinną do wartości sumy mienia wniesionego przez wszystkich fundatorów i fundację rodzinną.
Nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych będących przedmiotem świadczenia na rzecz beneficjenta oraz stanowiących mienie otrzymane w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej albo fundacji rodzinnej w organizacji nie podlega podatkowi od spadków i darowizn.
Świadczenia uzyskiwane przez beneficjentów będą natomiast co do zasady podlegały opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych w wysokości 15%. W określonych przypadkach wolne od podatku będą jednak świadczenia pobrane przez fundatora i osoby najbliższe fundatorowi.
Ze zwolnienia skorzysta także osoba uprawniona do świadczeń alimentacyjnych, gdy uzyskuje świadczenia jako beneficjent fundacji.
