Niejednokrotnie można spotkać się ze stwierdzeniem pracowników, którzy narzekają na swój stan zdrowia, że te komplikacje zdrowotne to choroba zawodowa. Ale czy rzeczywiście tak jest? Kiedy mamy do czynienia z chorobą zawodowa, z czym jej stwierdzenie się wiąże i czy pracownik który odszedł z pracy ma szanse na dochodzenie swoich praw w związku z tego rodzaju chorobą?
Na wstępie należy zaznaczyć, że nie każda choroba, nawet jeśli podejrzewamy, że ma swoje początki w związku z wykonywaną pracą, ma charakter choroby zawodowej.
Zgodnie z przyjętą definicją w kodeksie pracy, za chorobę zawodową uważa się chorobę, wymienioną w wykazie chorób zawodowych, jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy, zwanych „narażeniem zawodowym”.
Postępowanie w celu ustalenia czy choroba ma charakter zawodowy
Stwierdzenie, że choroba ma charakter zawodowy następuje po weryfikacji okoliczności sprawy i stanu zdrowia pracownika (lub byłego pracownika) na podstawie decyzji Inspektora Sanitarnego. Organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej dokonują jedynie oceny, co do wszechstronnego uzasadnienia orzeczenia o rozpoznaniu lub braku rozpoznania choroby zawodowej, bowiem nie mają wiedzy specjalistycznej na temat choroby i nie mogą wkraczać w ocenę sposobu prowadzonych badań lekarskich.
Zasadniczo to pracodawca jest obowiązany systematycznie analizować przyczyny wypadków przy pracy, chorób zawodowych i innych chorób związanych z warunkami środowiska pracy i na podstawie wyników tych analiz stosować właściwe środki zapobiegawcze. To na barkach pracodawcy spoczywa obowiązek niezwłocznego zgłoszenia właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu i właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy każdego przypadku podejrzenia choroby zawodowej. Podejrzenie jest zatem wystarczające do wszczęcia adekwatnego toku procesowego, które będzie zmierzało do ustalenia czy mamy do czynienia z chorobą zawodową. W każdym przypadku podejrzenia choroby zawodowej lekarz czy lekarz dentysta, który podczas wykonywania zawodu powziął takie podejrzenie u pacjenta kieruje pracownika na badania w celu wydania orzeczenia o rozpoznaniu choroby zawodowej albo o braku podstaw do jej rozpoznania.
Wszczęcia procedury może także dokonać pracownik lub były pracownik, nawet po rozwiązaniu umowy o pracę, jeśli osoba taka podejrzewa, że występujące u niego objawy mogą wskazywać na chorobę zawodową. Rozpoznanie choroby zawodowej u pracownika lub byłego pracownika, jak już wskazano, może nastąpić w okresie jego zatrudnienia w narażeniu zawodowym albo po zakończeniu pracy w takim narażeniu, pod warunkiem wystąpienia udokumentowanych objawów chorobowych w okresie ustalonym w wykazie chorób zawodowych.
Zgłoszenia, dotyczącego podejrzenia wystąpienia choroby zawodowej dokonuje się niezwłocznie na formularzu, a w przypadku choroby zawodowej o ostrym przebiegu lub podejrzenia, że choroba zawodowa była przyczyną śmierci pracownika - dodatkowo w formie telefonicznej.
Właściwy państwowy inspektor sanitarny, który otrzymał zgłoszenie podejrzenia choroby zawodowej, wszczyna postępowanie, a w szczególności kieruje pracownika lub byłego pracownika, którego dotyczy podejrzenie, na badanie w celu wydania orzeczenia o rozpoznaniu choroby zawodowej albo o braku podstaw do jej rozpoznania.
Na potrzeby identyfikacji i całego procesu stwierdzenia czy doszło do choroby zawodowej ustawodawca sporządził wykaz chorób zawodowych wraz z okresem, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby zawodowej pomimo wcześniejszego zakończenia pracy w narażeniu zawodowym.
Przykład 1.
Choroba zawodowa: choroby układu ruchu wywołane sposobem wykonywania pracy:
- przewlekłe zapalenie ścięgna i jego pochewki- 1 rok
- przewlekłe zapalenie kaletki maziowej- 1 rok
- przewlekłe uszkodzenie łąkotki u osób wykonujących pracę w pozycji klęczącej lub kucznej - 1 rok
- przewlekłe zapalenie okołostawowe barku - 1 rok
- przewlekłe zapalenie nadkłykcia kości ramiennej - 1 rok
- zmęczeniowe złamanie kości - 1 rok
Wydane orzeczenie lekarskie przesyła się między innymi właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu, zainteresowanemu pracownikowi lub byłemu pracownikowi oraz lekarzowi kierującemu na badania. W sytuacji negowania wydanego orzeczenia, pracownik lub były pracownik, może wystąpić z wnioskiem o przeprowadzenie ponownego badania. Wniosek o przeprowadzenie ponownego badania składa się w terminie 14 dni od dnia otrzymania orzeczenia lekarskiego, za pośrednictwem jednostki orzeczniczej I stopnia zatrudniającej lekarza, który wydał to orzeczenie.
Zakończenie stosunku pracy a choroba zawodowa
Jak już wskazano, pracownik po zakończeniu zatrudnienia jest uprawniony do wszczęcia postępowania, jednak warunkiem rozpoznania choroby jest, aby zgłoszenia o podejrzeniu dokonać po zakończeniu zatrudnienia pracy w warunkach wystąpienia narażenia na ryzyko zawodowe, a nadto pracownik musi posiadać udokumentowane objawy chorobowe w okresie ustalonym w wykazanie chorób zawodowych.
Dlatego należy pamiętać, że po upływie konkretnych dat od zakończenia pracy w narażeniu zawodowym, brak jest możliwości stwierdzenia choroby zawodowej. Wynika to z tego, że zgodnie z art. 2352 k.p. rozpoznanie choroby zawodowej u pracownika lub byłego pracownika może nastąpić w okresie jego zatrudnienia w narażeniu zawodowym albo po zakończeniu pracy w takim narażeniu, pod warunkiem wystąpienia udokumentowanych objawów chorobowych w okresie ustalonym w wykazie chorób zawodowych.
Jednak należy mieć na względzie, że rozpoznanie choroby zawodowej może nastąpić w późniejszym okresie od zakończenia pracy narażeniu zawodowym, niż okres ustalony w wykazie chorób zawodowych stanowiącym załącznik do rozporządzenia pod warunkiem, że w okresie ustalonym w wykazie chorób zawodowych wystąpiły objawy chorobowe i objawy te są udokumentowane, chodzi tutaj o posiadanie adekwatnej kartoteki od lekarza specjalisty, lekarza rodzinnego, czy badań lekarskich (prześwietlenie, usg, itp.) Jeśli podczas jeszcze świadczenia pracy pracownik, z uwagi na swój stan zdrowia musiał korzystać ze zwolnienia lekarskiego, którego przyczyną były objawy chorobowe, które po upływie rozwiązania umowy o pracę, rzucają podejrzenie o wystąpieniu choroby zawodowej, jak najbardziej można uznać, że są to udokumentowane objawy chorobowe.
Skutki stwierdzenia choroby zawodowej
Na podstawie ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych o ubezpieczonemu, który wskutek choroby zawodowej doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, przysługuje jednorazowe odszkodowanie.
Zasadniczo, jednorazowe odszkodowanie przysługuje w wysokości 20% przeciętnego wynagrodzenia za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu. Jednorazowe odszkodowanie ulega zwiększeniu o kwotę stanowiącą 3,5-krotność przeciętnego wynagrodzenia, jeżeli w stosunku do ubezpieczonego została orzeczona całkowita niezdolność do pracy oraz niezdolność do samodzielnej egzystencji wskutek choroby zawodowej. Z kolei, jeżeli na skutek pogorszenia się stanu zdrowia stały lub długotrwały uszczerbek na zdrowiu będący następstwem choroby zawodowej, który był podstawą przyznania jednorazowego odszkodowania, ulegnie zwiększeniu co najmniej o 10 punktów procentowych, jednorazowe odszkodowanie zwiększa się o 20% przeciętnego wynagrodzenia za każdy procent uszczerbku na zdrowiu przewyższający procent, według którego ustalone było to odszkodowanie.
Ponadto pracownik, który zachorował na chorobę zawodową określoną w wykazie, przysługują świadczenia z ubezpieczenia społecznego, określone w odrębnych przepisach. Przykładem takiego świadczenia może być zasiłek chorobowy – dla ubezpieczonego, którego niezdolność do pracy spowodowana chorobą zawodową, albo renta z tytułu niezdolności do pracy – dla ubezpieczonego, który stał się niezdolny do pracy wskutek choroby zawodowej.
Podstawa prawna
- Ustawa o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, Dz.U.2019.1205 t.j.
- Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy, Dz.U.2020.1320 t.j.
- Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych, Dz.U.2013.1367 t.j.
Materiał opracowany przez zespół „Tak Prawnik”.
Właścicielem marki „Tak Prawnik” jest BZ Group Sp. z o.o.
