Opodatkowanie VAT kary umownej to zagadnienie, z którym mierzy się wielu przedsiębiorców. Ustalenie, czy nałożona sankcja finansowa powinna być powiększona o podatek od towarów i usług, nie jest proste i wymaga indywidualnej analizy każdego przypadku w świetle obowiązujących przepisów oraz aktualnych interpretacji podatkowych.
Kara umowna w świetle przepisów – kluczowe definicje
Zgodnie z art. 483 Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku – Kodeks cywilny można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna).
Kara umowna może być naliczona z tytułu m.in.:
- nieterminowego dostarczenia towarów,
- wad dostarczanych towarów,
- niewykonania warunków umowy,
- naruszenia tajemnicy handlowej,
- wielu innych przyczyn.
W razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej na ten wypadek wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody.
Jeżeli zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane, dłużnik może żądać zmniejszenia kary umownej; to samo dotyczy wypadku, gdy kara umowna jest rażąco wygórowana.
Opodatkowanie VAT kary umownej a VAT
Zgodnie z art. 5 Ustawy z dnia 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług (zwanej dalej ustawą o VAT) opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają:
- odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju,
- eksport towarów,
- import towarów na terytorium kraju,
- wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju,
- wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów.
Opodatkowaniu podatkiem VAT podlega także nieodpłatna dostawa towarów oraz nieodpłatne świadczenie usług.
Przez dostawę towarów, o której mowa powyżej, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel. Z kolei przez świadczenie usług rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów.
Charakterystyczne cechy świadczenia usług to bez wątpienia:
- stosunek prawny między dostawcą a odbiorcą polegający na zawarciu transakcji;
- określenie rodzaju i typu (istoty) świadczonej usługi;
- ustalenie korzyści, a więc wynagrodzenia za wyświadczoną usługę;
- otrzymanie korzyści u nabywcy usługi wynikającej z cech świadczonej usługi;
- wzajemność świadczenia – sprzedawca świadczy usługę i otrzymuje wynagrodzenie, nabywca płaci i otrzymuje usługę,
Warto w tym miejscu powołać się jeszcze na art. 8 ust. 2 pkt 1, 2, 3 ustawy o VAT, który mówi, że świadczenie usług to także:
- przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;
- zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;
- świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.
Zatem nie tylko świadczenie usługi na rzecz podmiotu za wynagrodzeniem, lecz także zaniechanie realizacji określonych czynności w określonych okolicznościach. Jak to wszystko wygląda na gruncie opodatkowania VAT kary umownej?
Opodatkowanie VAT kary umownej - interpretacje
Kwestia opodatkowania podatkiem VAT kary umownej nie jest sprawą jednoznaczną. Od czego ona zależy? Przede wszystkim od tego, czy nałożona kara umowna będzie spełniać ww. cechy świadczonej usługi. Jeżeli tak się zdarzy, wówczas będzie ona opodatkowana podatkiem VAT. Nie ma znaczenia w tym wypadku, że zostanie ona nazwana karą umowną. W świetle ustawy o VAT będzie zidentyfikowana jako usługa.
Opodatkowanie podatkiem VAT kary umownej jest rzeczą bardzo indywidualną. Niektóre kary umowne będą podlegały opodatkowaniu VAT, inne nie będą. Warto w tej kwestii przeanalizować konkretne problemy podatników.
W interpretacji indywidualnej z 9 lutego 2024 roku (sygn. 0114-KDIP1-1.4012.685.2023.3.ESZ) Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej uznał, że:
Należna Sprzedającemu kwota związana jest z zaistnieniem okoliczności przewidzianych w Umowie Przedwstępnej, w której zapisano, że »w przypadku, gdy Kupujący nie przystąpi do zawarcia Umowy Przyrzeczonej mimo gotowości Sprzedającego, Przedwstępna Umowa Sprzedaży wygaśnie, a Kupujący zapłaci Sprzedającemu Karę Umowną«. Zatem otrzymana przez Sprzedającego Kara Umowna ma charakter czynności jednostronnej i nie wiąże się z otrzymaniem przez Kupującego świadczenia wzajemnego w postaci dostawy towarów czy świadczenia usługi. W przedmiotowej sprawie uznać należy, że wypłacona kwota pełni rolę rekompensaty i sprowadza się do naprawienia szkody powstałej u Sprzedającego w związku z nie zawarciem Przyrzeczonej Umowy Sprzedaży z przyczyn leżących wyłącznie po stronie Kupującego. Tym samym należy stwierdzić, że Kara Umowna należna Sprzedającemu spełnia funkcję odszkodowawczą i nie mieści się w katalogu czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług wymienionych w art. 5 ust. 1 ustawy. […]”.
W innej interpretacji indywidualnej z 8 lutego 2021 roku (sygn. 0113-KDIPT1-3.4012.828.2020.3.MK) Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej uznał, że:
Rozstrzygając, czy kary umowne stanowią wynagrodzenie Wnioskodawcy od Dostawców z tytułu świadczenia przez Wnioskodawcę na rzecz Dostawców usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy, należy wskazać, że w niniejszej sprawie przedmiotowe kary umowne dotyczą dwóch grup błędów logistycznych. Pierwsza grupa to błędy logistyczne, co, do których Wnioskodawca podejmować będzie czynności w celu ich wyeliminowania/naprawy. Natomiast druga grupa błędów logistyczny to błędy logistyczne w związku, z którymi Wnioskodawca powstrzymuje się od dokonania czynności oraz toleruje wystąpienie danego błędu logistycznego w zamian za otrzymane kwoty kar umownych”.
W kolejnej interpretacji indywidualnej z 26 września 2019 roku (sygn. 0114-KDIP1-1.4012.418.2019.1.KBR) Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej uznał, że:
W efekcie należy uznać, że płatności dokonywane przez Operatora na rzecz Wnioskodawcy mają charakter odszkodowawczy i nie mają bezpośredniego związku z żadną czynnością mającą charakter świadczenia ze strony podmiotu zobowiązanego. W konsekwencji kwoty przysługujące Spółce z tytułu nienależytego wykonania Umowy mają charakter czynności jednostronnej i nie wiążą się z otrzymaniem świadczenia wzajemnego. Dokonywane na rzecz Wnioskodawcy płatności nie będą stanowić dostawy towarów zdefiniowanej w art. 7 ust. 1 ani też świadczenia usług wskazanego w art. 8 ust. 1 ustawy. A zatem wypłata kar umownych opisana w złożonym wniosku nie będzie mieścić się w katalogu czynności wymienionych w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług i jako taka nie będzie podlegała opodatkowaniu tym podatkiem”.
Na koniec warto zwrócić uwagę na to, że fiskus analizuje kwestię nałożonej kary umownej przede wszystkim przez pryzmat:
- czynności jednostronnej;
- charakteru wynagrodzenia;
- właściwości odszkodowawczej;
- ustaleń w umowie odnośnie do tego, w jakich okolicznościach i z jakiego tytułu ma być nałożona kara umowna.
Zatem gdy zapłata kary umownej o charakterze odszkodowawczym nie będzie powiązana z żadną czynnością w postaci świadczenia ze strony podmiotu zobowiązanego, to kwota otrzymanych odszkodowań i kar umownych nie będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem VAT.
