Obowiązujące od 1 czerwca br. przepisy ustawy o rynku pracy i służbach zatrudnienia oznaczają zmianę o charakterze kompleksowym. Polega to na tym, że nowe regulacje odnoszą się do wielu rozwiązań systemu prawnego – dotyczy to również prawa podatkowego. W tym kontekście jedną z ważniejszych kwestii jest aktualnie obowiązujący zakres zwolnień z podatku dochodowego należności uzyskanych na podstawie wymienionej na wstępie ustawy. Więcej informacji na ten temat kiedy obowiązuje zwolnienie z podatku dochodowego świadczeń dla bezrobotnych.
Zwolnienie z podatku dochodowego świadczeń dla bezrobotnych – obowiązujące regulacje prawne
Zmiany w zakresie zwolnień przedmiotowych z podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT) w odniesieniu do niektórych należności uzyskanych przez bezrobotnych i poszukujących pracy wynikają z przepisów Ustawy z dnia 20 marca 2025 roku o rynku pracy i służbach zatrudnienia, zwanej dalej ustawą.
Wspomniane modyfikacje legislacyjne dotyczą unormowań zawartych w Ustawie z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych, określanej dalej jako ustawa o PIT.
Zwrot kosztów oraz dochody z różnych tytułów uzyskane przez bezrobotnego lub poszukującego pracy
W ramach ustawy wprowadzono zmiany w zakresie katalogu zwolnień przedmiotowych z opodatkowania w odniesieniu do różnych należności otrzymanych albo uzyskanych przez bezrobotnego lub poszukującego pracy.
Zgodnie z aktualnym brzmieniem art. 21 w ust. 1 pkt 102 ustawy o PIT – zwolnieniu podatkowemu podlega zwrot kosztów otrzymany przez bezrobotnego lub poszukującego pracy na podstawie ustawy z tytułu:
przejazdu do miejsca pracy;
przejazdu na badania lekarskie lub psychologiczne;
przejazdu do miejsca odbywania stażu, szkolenia, zajęć z zakresu poradnictwa zawodowego lub pomocy w aktywnym poszukiwaniu pracy;
przejazdu do miejsca wykonywania prac społecznie użytecznych;
zakwaterowania w miejscu pracy lub miejscu odbywania stażu lub szkolenia;
przejazdu w celu potwierdzenia nabycia wiedzy i umiejętności lub uzyskania dokumentu potwierdzającego nabycie wiedzy i umiejętności;
przejazdu do miejsca działań w zakresie reintegracji społecznej.
Wolne od podatku dochodowego są ponadto dochody (przychody) wskazane w art. 21 ust. 1 pkt 102a ustawy o PIT.
Dotyczy to zatem dochodów (przychodów) uzyskanych z tytułu:
świadczeń otrzymanych przez bezrobotnych i poszukujących pracy w ramach realizacji działań, o których mowa w art. 197 ustawy (starosta może zawrzeć z agencją zatrudnienia umowę na doprowadzenie skierowanego bezrobotnego do zatrudnienia, z którego tytułu osoba będzie osiągała miesięcznie wynagrodzenie w wysokości co najmniej połowy minimalnego wynagrodzenia za pracę, trwającego przez okres 180 dni w okresie 240 dni od dnia skierowania bezrobotnego do agencji zatrudnienia), oraz przez uczestników projektów pilotażowych, o których mowa w art. 2 pkt 33 ustawy (projekt pilotażowy to przedsięwzięcie polegające na wdrażaniu nowych metod, narzędzi i sposobów aktywności zawodowej i wsparcia zatrudnienia w celu przygotowywania nowych rozwiązań o charakterze systemowym, finansowane z rezerwy Funduszu Pracy pozostającej w dyspozycji ministra właściwego do spraw pracy) i art. 211 tej ustawy;
specyficznych elementów wspierających zatrudnienie w rozumieniu w art. 2 pkt 41 ustawy (oznacza to finansowanie z Funduszu Pracy racjonalnych wydatków innych niż formy pomocy określone w ustawie, niezbędnych do realizacji działań dostosowanych do indywidualnych potrzeb uczestników programu specjalnego, adekwatnych do uwarunkowań lokalnego rynku pracy) otrzymanych przez bezrobotnych i poszukujących pracy w ramach programów specjalnych w rozumieniu art. 2 pkt 31 tej ustawy (program specjalny – oznacza działania mające na celu wspieranie aktywności zawodowej, podjęcia i utrzymania zatrudnienia przez wykorzystanie specyficznych elementów wspierających zatrudnienie, samodzielnie lub w połączeniu z formami pomocy określonymi w ustawie);
świadczeń otrzymanych w ramach bonu na kształcenie ustawiczne lub bonu na zasiedlenie, o których mowa w art. 107 ust. 3 oraz art. 208 ustawy;
stypendiów otrzymanych na podstawie ustawy oraz dodatków do stypendiów, o których mowa w art. 121 tej ustawy (osobie, która odbyła staż na zasadach przewidzianych w ustawie, przysługuje dodatek do stypendium po uzyskaniu dokumentu potwierdzającego nabycie wiedzy i umiejętności, w terminie 12 miesięcy od ukończenia stażu).
Wartość nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych oraz wartość świadczeń rzeczowych
Kolejne zmiany w katalogu zwolnień przedmiotowych z podatku dochodowego wprowadzone na mocy ustawy odnoszą się do treści art. 21 ust. 1 pkt 118 ustawy o PIT.
Oznacza to, że zwolniona z opodatkowania jest wartość nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych oraz wartość świadczeń rzeczowych, otrzymanych na podstawie ustawy – z tytułu:
opłat, o których mowa w art. 103 i art. 104 ustawy (opłata pobierana za postępowanie nostryfikacyjne albo postępowanie w sprawie potwierdzenia ukończenia studiów na określonym poziomie w przypadku cudzoziemców wskazanych w art. 327 ust. 3 ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce oraz opłata za postępowanie i wydanie decyzji w sprawie uznania kwalifikacji zawodowych do wykonywania zawodu regulowanego albo do podejmowania lub wykonywania działalności regulowanej – sfinansowane przez starostę na wniosek bezrobotnego i poszukującego pracy);
szkoleń;
potwierdzenia nabycia wiedzy i umiejętności lub uzyskania dokumentu potwierdzającego nabycie wiedzy i umiejętności;
badań lekarskich lub psychologicznych;
ubezpieczenia od następstw nieszczęśliwych wypadków;
umorzenia pożyczek edukacyjnych, o których mowa w art. 111 ustawy (chodzi o pożyczki udzielane przez starostę, na wniosek bezrobotnego lub poszukującego pracy, na sfinansowanie kosztów należnych instytucji prowadzącej kształcenie lub instytucji szkoleniowej, instytucji potwierdzającej nabycie wiedzy i umiejętności lub instytucji wydającej dokumenty potwierdzające nabycie wiedzy i umiejętności).
Środki na założenie lub przystąpienie do spółdzielni socjalnej oraz dofinansowanie podjęcia działalności gospodarczej
Wolne od podatku dochodowego są również:
środki na założenie lub przystąpienie do spółdzielni socjalnej, o których mowa w art. 161 ustawy (starosta może przyznać z Funduszu Pracy bezrobotnemu, absolwentowi centrum integracji społecznej lub klubu integracji społecznej i poszukującemu pracy niezatrudnionemu i niewykonującemu innej pracy zarobkowej, w tym poszukującemu pracy niezatrudnionemu i niewykonującemu innej pracy zarobkowej opiekunowi osoby niepełnosprawnej – jednorazowo środki na założenie lub przystąpienie do spółdzielni socjalnej);
dofinansowanie podjęcia działalności gospodarczej, o którym mowa w art. 147 ust. 1 ustawy (starosta może przyznać osobom wymienionym powyżej w pkt 1 środki na podjęcie działalności gospodarczej).
Przychody pracownika z tytułu nielegalnego zatrudnienia
Jak stanowi art. 21 ust. 1 pkt 151 ustawy o PIT, zwolnione z opodatkowania są przychody pracownika z tytułu nielegalnego zatrudnienia w rozumieniu art. 2 pkt 14 lit. a ustawy oraz przychody pracownika w części, w jakiej pracodawca nie ujawnił ich właściwym organom państwowym.
Warto również dodać, że wypłaconych, dokonanych lub postawionych do dyspozycji wypłat, świadczeń oraz innych należności z tytułu nielegalnego zatrudnienia w rozumieniu art. 2 pkt 14 lit. a ustawy oraz wypłaconego pracownikowi wynagrodzenia w części, w jakiej pracodawca nie ujawnił ich właściwym organom państwowym – nie uważa się za koszt uzyskania przychodów.
Wymaga ponadto podkreślenia, że przychodem z działalności gospodarczej jest wartość pracy osoby nielegalnie zatrudnionej w rozumieniu art. 2 pkt 14 lit. a ustawy ustalona za każdy miesiąc, w którym zostało stwierdzone nielegalne zatrudnienie, w wysokości równowartości minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w danym miesiącu na podstawie przepisów Ustawy z dnia 10 października 2002 roku o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, przy czym przychód powstaje na dzień stwierdzenia nielegalnego zatrudnienia.
Składki na ubezpieczenia społeczne oraz Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy
Wolne od podatku dochodowego są także kwoty składek z różnych tytułów – wymienione w art. 21 ust. 1 pkt 160 ustawy o PIT. Oznacza to, że zwolnieniem przedmiotowym objęte są:
kwoty składek na ubezpieczenia społeczne zwolnione z obowiązku ich opłacenia zgodnie z art. 17a Ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych;
kwoty składek na Fundusz Pracy zwolnione z obowiązku ich opłacenia zgodnie z art. 259 ust. 1 pkt 4 lit. o ustawy;
kwoty składek na Fundusz Solidarnościowy zwolnione z obowiązku ich opłacenia zgodnie z art. 4 ust. 1a Ustawy z dnia 23 października 2018 roku o Funduszu Solidarnościowym.
Zwolnienie z podatku dochodowego świadczeń dla bezrobotnych – podsumowanie
Wejście w życie nowej ustawy o rynku pracy i służbach zatrudnienia stanowi zmianę systemową odnoszącą się między innymi do przepisów prawa podatkowego. Szczególnie ważny w tym kontekście jest aktualny katalog zwolnień przedmiotowych w podatku dochodowym od osób fizycznych. W artykule przedstawiony został pełny wykaz zmian w ustawie o PIT dotyczących tego zakresu regulacyjnego.
