Śmierć pracownika zatrudnionego na podstawie dwóch umów o pracę rodzi po stronie każdego z pracodawców określone obowiązki. Jednym z kluczowych świadczeń jest odprawa pośmiertna. Kodeks pracy precyzyjnie reguluje zasady jej przyznawania, jednak wątpliwości może budzić kwestia, jak wygląda wypłata odprawy pośmiertnej, gdy zmarły posiadał więcej niż jeden stosunek pracy i komu należą się pieniądze.
Dwa etaty a wypłata odprawy pośmiertnej – jakie są zasady?
Odprawa po śmierci pracownika zostanie wypłacona jego bliskim, jeżeli zmarł w czasie trwania stosunku pracy lub jeśli po jego rozwiązaniu pobierał zasiłek z tytułu niezdolności do pracy wskutek choroby.
Przykład 1.
Pani Grażyna otrzymała odprawę po śmierci jej męża, który został zwolniony z pracy w trybie dyscyplinarnym, kiedy przebywał na zwolnieniu chorobowym po wypadku. W takiej sytuacji ma ona prawo do odprawy pośmiertnej, gdyż śmierć jej męża nastąpiła po rozwiązaniu stosunku pracy w czasie pobierania zasiłku z tytułu niezdolności do pracy wskutek choroby.
Przykład 2.
Pan Piotr pracował na dwóch etatach. Stosunek pracy u jednego pracodawcy ustał 22 sierpnia 2025 roku, a w drugiej firmie pracował on aż do 1 września 2025 roku, kiedy zmarł. W tym wypadku śmierć nastąpiła po ustaniu jednego stosunku pracy, dlatego jego najbliżsi otrzymają tylko jedną odprawę. Gdyby po zakończeniu pracy w pierwszym zakładzie pobierał zasiłek z tytułu niezdolności do pracy wskutek choroby, odprawa przysługiwałaby z obu stosunków pracy.
Wysokość odprawy wypłacanej po śmierci pracownika została określona ustawowo i jest uzależniona od okresu zatrudnienia pracownika w danej firmie.
Wysokość odprawy, o której mowa w § 1, jest uzależniona od okresu zatrudnienia pracownika u danego pracodawcy i wynosi:
jednomiesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 10 lat;
trzymiesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 10 lat;
sześciomiesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 15 lat.
Art. 93 § 6 Ustawy z 26 czerwca 1974 roku – Kodeks pracy
Jeżeli po zmarłym pracowniku pozostał tylko jeden członek rodziny uprawniony do odprawy pośmiertnej, przysługuje mu odprawa w wysokości połowy odpowiedniej kwoty określonej w § 2.
Warto podkreślić, że do okresu zatrudnienia obliczanego na potrzeby określenia wysokości należnej odprawy pośmiertnej wlicza się okres zatrudnienia u poprzedniego pracodawcy, jeśli ostatni z pracodawców zmarłej osoby przejął zakład pracy wcześniejszego pracodawcy. Dotyczy to również przypadków, w których na mocy odrębnych przepisów nowy pracodawca jest następcą prawnym stosunków pracy nawiązanych przez wcześniejszego pracodawcę zmarłego pracownika.
Osoby uprawnione do odprawy po śmierci pracownika
Odprawa pośmiertna przysługuje członkom rodziny pracownika, w tym:
małżonkowi;
innym członkom rodziny spełniającym warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej w myśl przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, przy czym prawo do odprawy zależy od spełnienia warunków do uzyskania renty, a nie od faktu jej przyznania przez ZUS.
Za członków rodziny spełniających warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej w myśl przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, uznaje się:
dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione:
do ukończenia 16 lat,
do ukończenia 25 lat, jeśli się uczą, lub do zakończenia ostatniego roku studiów w szkole wyższej, jeżeli ukończyły 25 lat,
bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy przed ukończeniem 16 lat lub w przypadku kontynuowania nauki w szkole przed ukończeniem 25 lat,
wnuki i rodzeństwo przyjęte co najmniej na rok przed śmiercią na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności,
inne dzieci przyjęte co najmniej na rok przed śmiercią na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności, z wyjątkiem dzieci, które były wychowywane i utrzymywane w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka,
rodziców, jeżeli:
w chwili śmierci pracownika mieli skończone 50 lat lub byli niezdolni do pracy,
wychowywali co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnionych do renty rodzinnej po zmarłym, które nie ukończyło 16 lat, a jeśli uczy się w szkole – 18 lat,
sprawowali pieczę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy i do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy, uprawnionym do renty rodzinnej,
ukończyli 50 lat lub stali się niezdolni do pracy już po śmierci ubezpieczonego, lecz nie później niż 5 lat od jego śmierci albo od zaprzestania wychowywania dzieci,
zmarły ubezpieczony bezpośrednio przed śmiercią przyczyniał się do ich utrzymania.
Przykład 3.
Pan Marek pracował u dotychczasowego pracodawcy przez 16 lat i popełnił samobójstwo. Dzieci pana Marka – Antonina (17 lat) i Rozalia (19 lat), które nadal chodzą do szkoły – mogą otrzymać odprawę pośmiertną po śmierci ojca. Mają one prawo do odprawy pośmiertnej w wysokości 6-miesięcznego wynagrodzenia pana Marka. Odprawa pośmiertna jest należna bez względu na przyczynę śmierci.
Wyłączenie obowiązku wypłaty odprawy przez pracodawcę
Odprawa pośmiertna nie przysługuje, jeżeli pracodawca ubezpieczył pracownika na życie, a odszkodowanie wypłacone przez instytucję ubezpieczeniową nie jest niższe niż odprawa pośmiertna przysługująca zgodnie z przepisami kp.
Chodzi tutaj sytuację, w której pracodawca ubezpieczył daną osobę, a ryzyko ubezpieczeniowe obejmuje zdarzenie w postaci śmierci ubezpieczonego pracownika, niezależnie od rodzaju zawartej umowy z towarzystwem ubezpieczeniowym.
W przypadku odszkodowania niższego od odprawy pośmiertnej pracodawca ma obowiązek wypłacić rodzinie kwotę stanowiącą różnicę między tymi świadczeniami.
Przykład 4.
Odprawa pośmiertna wypłacona najbliższym pani Jagody wynosiłaby 21 000 zł. Była ona ubezpieczona przez pracodawcę od następstw nieszczęśliwych wypadków, w tym również śmierci. W takim przypadku ogólne warunki ubezpieczenia przewidywały wypłatę kwoty 10 000 zł. Pracodawca musi wypłacić mężowi i dzieciom brakującą część odprawy pośmiertnej, czyli 11 000 zł.
Przykład 5.
Odprawa pośmiertna po śmierci pana Kamila u pracodawcy A wynosiłaby 18 000 zł, a u pracodawcy B 5000 zł. Pan Kamil był przez pracodawcę A ubezpieczony od następstw nieszczęśliwych wypadków, które obejmowało także śmierć. W takim przypadku ogólne warunki ubezpieczenia przewidywały wypłatę kwoty 40 000 zł. Czy pani Elżbiecie, żonie pana Kamila, pracodawcy zobowiązani są wypłacić odprawę pośmiertną, jeśli otrzymała z tytułu śmierci męża pełną kwotę z polisy, czyli 40 000 zł? W tym przypadku pracodawca A nie ma obowiązku wypłacać odprawy pośmiertnej, wynikające z polisy ubezpieczeniowej świadczenie przekracza bowiem wartość odprawy. Pracodawca B nie ubezpieczał Pana Kamila zatem będzie obowiązany wypłacić kobiecie kwotę 2500 zł tytułem odprawy pośmiertnej, ponieważ jest ona jedyną osobą uprawnioną do odprawy.
Zatrudnienie u co najmniej dwóch pracodawców odprawa pośmiertna
W przypadku pracy na co najmniej dwóch etatach uprawnieni do odprawy pośmiertnej mogą żądać wypłacenia jej od każdego z pracodawców.
Przykład 6.
Pani Stanisława pracowała na dwóch etatach – w cukierni od 21 lat oraz w restauracji od 10 lat i 5 miesięcy. Zmarła nagle 2 sierpnia 2025 roku. Osobami uprawnionymi do odprawy pośmiertnej jest jej syn i mąż. Bliscy pani Stanisławy, czyli jej mąż i syn od pracodawcy prowadzącego cukiernię otrzymają odprawę pośmiertną wynoszącą równowartość 6-miesięcznego wynagrodzenia kobiety, a od pracodawcy prowadzącego restaurację odprawę w wysokości 3-miesięcznego wynagrodzenia zmarłej.
Przykład 7.
Pan Rafał pracował na dwóch etatach jako informatyk – w firmie XYZ od 13 lat i od miesiąca w firmie ABC. Zginął w wypadku samochodowym 24 sierpnia 2025 roku. Odprawa pośmiertna przysługuje jego żonie w obu tych firmach bez względu na okres zatrudnienia. Nawet jeśli pan Rafał pracował w firmie przed śmiercią przez miesiąc, jego żona otrzyma odprawę. Należy pamiętać, że wysokość świadczenia będzie pomniejszona o połowę z uwagi na to, że tylko jedna osoba jest uprawniona do tego świadczenia po śmierci pracownika.
Odprawa pośmiertna a obciążenia fiskalne
Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 7 Ustawy z 21 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych odprawy pośmiertne i zasiłki pogrzebowe są zwolnione z opodatkowania. Odprawa pośmiertna nie stanowi dla pracodawcy kosztu uzyskania przychodu. Ponieważ nie przysługuje ona pracownikowi, ale jego najbliższym, wypłacający ją pracodawca nie pobiera składek na ubezpieczenia społeczne. Odprawę wypłaca się w kwocie brutto.
Przykład 8.
Pan Radosław, który pracował na dwa etaty, zmarł 31 sierpnia 2025 roku. W firmie A zarabiał 6300 zł brutto, a w firmie B – 4500 zł brutto. W firmie A był zatrudniony przez 5 lat, a w firmie B przez 2 lata. Do odprawy pośmiertnej uprawniona jest wyłącznie córka. Jaką odprawę pośmiertną otrzyma?
W obu przypadkach odprawa wyniesie połowę jednomiesięcznego wynagrodzenia.
6300 zł / 2 = 3150 zł (odprawa z firmy A)
4500 zł / 2 = 2250 zł (odprawa z firmy B)
3150 zł + 2250 zł = 5400 zł
Odprawa należna córce z firmy A wyniesienie 3150 zł, a z firmy B 2250 zł. Łącznie córka otrzyma od obu pracodawców kwotę 5400 zł.
Przykład 9.
Pani Donata zmarła, będąc zatrudnioną u dwóch pracodawców. W firmie Jana Nowaka pracowała od 16 lat, zarabiając 5000 zł brutto, a w firmie jego żony, Doroty Nowak, od 3 lat, gdzie otrzymywała pensję 4666 zł brutto. Ile odprawy otrzymają jej synowie – pan Andrzej i pan Franciszek?
5000 × 6 = 30000 zł (odprawa z firmy Jana Nowaka)
4666 zł (odprawa z firmy Doroty Nowak)
30000 zł + 4666 zł = 34666 zł
Łącznie synowie zmarłej otrzymają 34666 zł do podziału, czyli po 17333 zł.
Wypłata innych świadczeń niż odprawa pośmiertna w przypadku śmierci pracownika
Dodatkowo wypłata innych świadczeń przysługujących po śmierci pracownika np. odszkodowanie za śmiertelny wypadek przy pracy nie wyłącza prawa do odprawy przysługującej jego bliskim. Pracodawca poza kodeksową odprawą może przewidzieć dla swoich pracowników także dodatkową odprawę z tytułu śmierci pracownika.
Podsumowanie
Podsumowując, w przypadku śmierci każdy z pracodawców wypłaca odprawę pośmiertną wyliczoną odrębnie dla każdego stosunku pracy. Obowiązek ten nie wystąpi, gdy pracodawca ubezpieczył pracownika na wypadek śmierci, a kwota odszkodowania przewyższa należną odprawę.
