Wypłata środków z PPK po śmierci uczestnika programu jest możliwa, jednak wymaga dopełnienia określonych formalności. Bliscy zmarłego mogą odzyskać zgromadzony kapitał, ale kluczowe jest ustalenie, czy oszczędzał on w PPK i w której instytucji finansowej. Wyjaśniamy, jak krok po kroku przejść przez ten proces i kto jest uprawniony do pieniędzy.
Wskazanie uprawnionych a wypłata środków z PPK po śmierci
Podmiot zatrudniający ma obowiązek zawrzeć umowy o zarządzanie PPK. Jako podmiot zatrudniający kwalifikowany jest:
pracodawca w rozumieniu Kodeksu pracy, jeżeli ma NIP lub REGON;
nakładca w stosunku do osób zatrudnionych;
rolnicze spółdzielnie produkcyjne lub spółdzielnie kółek rolniczych w stosunku do osób zatrudnionych;
zleceniodawca w stosunku do osób zatrudnionych, jeżeli ma NIP lub REGON;
podmiot, w którym działa rada nadzorcza w stosunku do osób zatrudnionych;
płatnik, jeżeli pracodawca nie ma NIP-u lub REGON-u.
pracownicy, z wyjątkiem pracowników przebywających na urlopach górniczych i urlopach dla pracowników zakładu przeróbki mechanicznej węgla oraz młodocianych;
osoby fizyczne wykonujące pracę nakładczą, które ukończyły 18. rok życia;
członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych lub spółdzielni kółek rolniczych;
osoby fizyczne, które ukończyły 18. rok życia, wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia;
członkowie rad nadzorczych wynagradzanych z tytułu pełnienia tych funkcji;
osoby wskazane wcześniej, a przebywające na urlopach wychowawczych lub pobierające zasiłek macierzyński lub zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego
– podlegające obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tych tytułów w Rzeczypospolitej Polskiej.
Ograniczenia w zawieraniu umowy o PPK
Występują ograniczenia w zawieraniu umowy o PPK, które mają miejsce w przypadku osoby zatrudnionej, która najpóźniej w pierwszym dniu zatrudnienia ukończyła 70. rok życia. W jej przypadku podmiot zatrudniający nie zawrze umowy o oszczędzanie w PPK. W przypadku zawierania umowy o prowadzenie PPK w imieniu i na rzecz osoby zatrudnionej, która ukończyła 55. rok życia i nie ukończyła 70. roku życia, podmiot zatrudniający może zawrzeć taką umowę wyłącznie na jej wniosek. Podmiot zatrudniający powinien poinformować taką osobę o powyższych wymogach.
Wskazanie uprawnionych na wypadek śmierci posiadacza PPK
Posiadacz PPK może wskazać osoby uprawnione do gromadzonych przez niego środków na wypadek śmierci. Uczestnik PPK ma tu całkowitą dowolność i może wskazać członków rodziny, ale również niespokrewnione z nim osoby. Dyspozycje w tym zakresie za życia uczestnik może modyfikować.
Jeżeli uczestnik PPK nie wskaże osób uprawnionych, środki zgromadzone na jego rachunku PPK w zakresie, w jakim nie przysługują małżonkowi zmarłego, podlegać będą dziedziczeniu na zasadach ogólnych.
Przykład 1.
Pan Radosław wskazał jako osobę uprawnioną do otrzymania środków z jego rachunku PPK po jego śmierci swojego przyjaciela – pana Michała. Po kilku latach zawarł związek małżeński z panią Iloną, z którą miał córkę Kornelię. Pan Radosław zmarł, ale nie dokonał aktualizacji uprawnionych do PPK. W związku z tym, że w chwili śmierci pozostawał on w związku małżeńskim, środki zgromadzone przez niego w PPK przypadną w połowie jego żonie w zakresie, w jakim stanowiły wspólność majątkową, a pozostałe środki będą przysługiwać wskazanym osobom uprawnionym, czyli jego przyjacielowi panu Michałowi.
Przykład 2.
Pani Sabina wskazała partnera – pana Mikołaja – i swojego syna Łukasza jako osoby uprawnione do otrzymania po jej śmierci środków zgromadzonych na jej rachunku PPK. Ustaliła ona proporcje 70% dla syna i 30% dla partnera. Jak będzie wyglądała w tym przypadku wypłata środków z PPK po śmierci kobiety? Pani Sabina nie pozostaje z panem Mikołajem w związku małżeńskim, dlatego instytucja finansowa wypłaci środki zgodnie z dyspozycją, czyli 70% dla pana Łukasza (syna) i 30% dla pana Mikołaja (partnera).
Przykład 3.
Pani Weronika nie wskazała uprawnionych do otrzymania po jej śmierci środków z PPK. Kto otrzyma te środki, jeśli kobieta zmarła 1 lipca 2025 roku? W tym wypadku otrzymają te środki osoby powołane do dziedziczenia, czyli osoby wskazane w akcie poświadczenia dziedziczenia lub orzeczeniu stwierdzającym prawa do spadku. Mogą to być osoby powołane do dziedziczenia z mocy prawa albo na mocy testamentu.
Przykład 4.
Pan Adam będący uczestnikiem w PPK jako osoby uprawnione wskazał syna i żonę po równo. Dyspozycja ta nie została przez niego zmieniona. Mężczyzna rozwiódł się z żoną i wtedy też dokonali podziału środków objętych wspólnością majątkową. Kto otrzyma te środki po śmierci pana Adama? W takiej sytuacji pozostałe środki otrzyma syn i była żona, każde z nich po połowie.
Przykład 5.
Uczestnik PPK będący kawalerem jako osoby uprawnione do otrzymania po jego śmierci środków zgromadzonych na jego rachunku PPK wskazał matkę i brata – każde po połowie. Uczestnik podjął pracę u drugiego pracodawcy i tam też stał się uczestnikiem innego PPK. Był on przekonany, że informacje o uprawnionych są przesyłane i nie wskazał w drugiej instytucji osób uprawnionych, ponieważ myślał, że wcześniejsza dyspozycja nadal obowiązuje. Jak środki będą wypłacone uprawnionym w przypadku śmierci uczestnika? Dyspozycja złożona instytucji finansowej dotyczy wyłącznie środków zgromadzonych na rachunku PPK w tej instytucji, w której została złożona. Dyspozycje złożone jednej instytucji nie obowiązują w drugiej. Zatem w przypadku pierwszego PPK uprawnieni do otrzymania środków będą matka i brat, każde z nich po połowie. W przypadku drugiej instytucji środki po śmierci uczestnika będą wypłacone uprawnionym wynikającym z dziedziczenia.
Wypłata środków z PPK małżonkowi po śmierci uczestnika PPK
Należy rozróżnić dwie sytuacje, kiedy następuje śmierć posiadacza PPK. Pierwsza to ta, kiedy osoba pozostaje w związku małżeńskim, a druga, gdy środki nie zostaną wypłacone dla małżonka.
PPK należący do małżonka zmarłego uczestnika PPK,
IKE należący do małżonka zmarłego uczestnika PPK,
PPE należący do małżonka zmarłego uczestnika PPK.
Wypłata transferowa z PPK zmarłego małżonka na wskazane konto następuje w terminie 3 miesięcy od dnia przedstawienia przez małżonka zmarłego uczestnika PPK odpisu aktu zgonu, aktu małżeństwa oraz oświadczenia, w postaci papierowej, o stosunkach majątkowych, które istniały między nim a zmarłym uczestnikiem PPK, oraz udokumentowania sposobu uregulowania tych stosunków, jeżeli między małżonkami nie istniała wspólność ustawowa.
Jeżeli małżonek zmarłego uczestnika PPK jest stroną więcej niż jednej umowy o prowadzenie PPK lub uczestnikiem PPE, wypłaty transferowej dokonuje się na rachunek PPK wskazany przez tego małżonka we wniosku.
Przykład 6.
Pan Kamil i pani Bogumiła oszczędzali w PPK. Małżonkowie pozostawali w ustroju wspólności majątkowej. Pan Kamil zmarł 26 czerwca 2025 roku. Czy jego żona otrzyma środki zgromadzone w PPK męża? Jeśli pani Bogumiła dopełni wymaganych formalności, połowa środków zgromadzonych przez pana Kamila za życia w PPK zostanie jej wypłacona albo w formie wypłaty transferowej, albo w formie pieniężnej.
Przykład 7.
Pani Aleksandra, żona pana Natana, po jego śmierci wystąpiła o wypłatę środków zgromadzonych przez męża w PPK w formie pieniężnej. Pracownik instytucji prowadzącej PPK wskazał jej, że może otrzymać tylko wypłatę transferową. Czy takie postępowanie należy uznać za prawidłowe? W tym wypadku pani Aleksandra jest wprowadzana w błąd. Ma ona prawo złożyć wniosek o wypłatę środków w formie pieniężnej, co wynika bezpośrednio z ustawy.
Wypłata środków po śmierci uczestnika PPK innym uprawnionym niż małżonek
Jeżeli posiadane przez zmarłego posiadacza PPK środki nie zostały wypłacone w trybie przewidzianym dla małżonka, środki są przekazywane osobom uprawnionym.
Podlegają one wypłacie w sposób wskazany we wniosku osoby uprawnionej w formie:
wypłaty transferowej do PPK,
wypłaty transferowej do IKE,
wypłaty transferowej do PPE,
w formie pieniężnej.
Zwrot środków pieniężnych może dotyczyć całości lub części środków zgromadzonych na rachunku PPK zmarłego uczestnika PPK.
Termin na wypłatę transferową lub zwrot środków pieniężnych określony jest w ustawie i wynosi 3 miesiące od dnia przedłożenia wniosku o dokonanie wypłaty transferowej lub zwrotu wraz z:
odpisem aktu zgonu uczestnika PPK i dokumentu stwierdzającego tożsamość osoby uprawnionej, albo
odpisem prawomocnego postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku albo zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia, oraz zgodnego oświadczenia wszystkich spadkobierców o sposobie podziału środków zgromadzonych przez zmarłego uczestnika PPK lub prawomocnego postanowienia sądu o dziale spadku, oraz dokumentów stwierdzających tożsamość spadkobierców
– chyba że osoba uprawniona zażąda dokonania wypłaty transferowej lub zwrotu w terminie późniejszym.
Przykład 8.
Pan Błażej miał żonę i 2 dzieci. Mężczyzna w lipcu 2025 roku zmarł, jednak przed śmiercią poinformował najbliższych, że miał PPK i wskazał, jaka instytucja je prowadziła. Czy rodzina zmarłego otrzyma wypłatę zgromadzonych przez niego środków? Zgromadzona kwota w PPK będzie przypadać w połowie żonie zmarłego, a pozostała część pozostałym uprawnionym zmarłego posiadacza PPK. Zostanie ona podzielona między uprawnionych. Do spadku z mocy ustawy powołani są żona i dzieci, dlatego każda z tych osób otrzyma przypadającą jej cześć środków. Gdyby pan Błażej sporządził testament, wówczas spadkobiercy testamentowi mogliby uzyskać te środki.
Opodatkowanie wypłaconych uprawnionym środków po śmierci uczestnika PPK
Osoby otrzymujące środki zgromadzone w PPK przez zmarłego uczestnika programu nie płacą podatku od zysków kapitałowych. Nabycie w drodze dziedziczenia środków z PPK nie podlega również podatkowi od spadków i darowizn.
Podsumowanie
Podsumowując, aby otrzymać środki zgromadzone w PPK przez uczestnika po jego śmierci, konieczne jest wystąpienie z wnioskiem. Wypłata następuje w pierwszej kolejności na rzecz wskazanych uprawnionych w ustalonych proporcjach, a gdy do tego nie dojdzie, zgodnie z zasadami dziedziczenia. Przy czym, jeśli zmarły uczestnik pozostawał w związku małżeńskim, połowa środków w zakresie, w jakim środki te stanowiły przedmiot małżeńskiej wspólności majątkowej, należy się jego współmałżonkowi.
