Odpowiedzialność wykroczeniowa — zakres regulacji i nowe zasady stosowania

1 czerwca br. niedawno uchwalone przepisy o rynku pracy zastąpią dotychczas obowiązującą ustawę o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Nowe regulacje określają m.in. zasady ponoszenia odpowiedzialności wykroczeniowej. Jaka odpowiedzialność wykroczeniowa za naruszenia przepisów czeka podmioty zatrudniające — wyjaśniamy w artykule. 

Odpowiedzialność wykroczeniowa — podstawa prawna oraz charakterystyka zmian 

Zasady odpowiedzialności wykroczeniowej w zakresie dotyczącym m.in. pośrednictwa pracy i zatrudniania bezrobotnych zostały określone w Dziale XII Ustawy z dnia 20 marca 2025 roku o rynku pracy i służbach zatrudnienia, zwanej dalej „ustawą”.

Wspomniana ustawa obejmuje katalog wykroczeń, które mogą być ujawnione podczas kontroli prowadzonych przez uprawnione organy, takie jak Państwowa Inspekcja Pracy (PIP), Straż Graniczna, marszałek województwa, wojewodowie.

Przygotowując treść ustawy, szczególny nacisk położono na sprawę indywidualizacji odpowiedzialności osoby fizycznej za wykroczenia przeciwko przepisom ustawy, przy czym poszczególne przepisy wskazujące na sankcję grzywny przyjęto w formie analogicznej do postanowień zawartych w dotychczasowej ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy („ustawa o promocji zatrudnienia”). 

Dokonując porównania przepisów ustawy z regulacjami ustawy o promocji zatrudnienia, należy zwrócić uwagę na następujące kwestie: 

• ustawodawca odstąpił od penalizacji wykroczenia przewidzianego w art. 119 ustawy o promocji zatrudnienia, wobec bezrobotnego, który podjął zatrudnienie, inną pracę zarobkową lub działalność gospodarczą bez powiadomienia o tym właściwego powiatowego urzędu pracy. Wobec powyższego nastąpi umorzenie wszystkich prowadzonych postępowań w tym zakresie;
• wykroczenia określone w art. 120 i art. 120a ustawy o promocji zatrudnienia przeniesiono do innego nowego aktu prawnego, czyli Ustawy z dnia 20 marca 2025 roku o warunkach dopuszczalności powierzania pracy cudzoziemcom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
• w ustawie uwzględniono wykroczenia dotychczas uregulowane w art. 121 ustawy o promocji zatrudnienia, dotyczące m.in. prowadzenia agencji zatrudnienia, pośrednictwa zawodowego i pracy tymczasowej;
• podczas prac nad ustawą dokonano analizy charakteru poszczególnych wykroczeń. Ustawodawca, biorąc pod uwagę kryterium szkodliwości społecznej każdego z naruszeń prawa oraz wyniki kontroli prowadzonych przez PIP, dostosował wysokość grzywny oraz ujednolicił przepisy w tym zakresie. Oznacza to, że w konkretnych zapisach ustawy podwyższono wysokość grzywien za określone wykroczenie, natomiast w innych przypadkach karę grzywny utrzymano na obowiązującym dotąd poziomie. 

Wykroczenia przeciwko przepisom ustawy dotyczącym pracy tymczasowej oraz pośrednictwa pracy 

Zgodnie z art. 362 ust. 1 ustawy, kto bez wymaganego wpisu do rejestru agencji zatrudnienia prowadzi agencję zatrudnienia, świadcząc usługi w zakresie pracy tymczasowej lub pośrednictwa pracy, podlega karze grzywny od 3000 zł do 100 000 zł. 

Tej samej karze podlega, kto, świadcząc usługi w zakresie pracy tymczasowej lub pośrednictwa pracy, nie spełnia warunku, o którym mowa w art. 305 ust. 3 ustawy (prowadzenie działalności w warunkach określonych w tym przepisie jest możliwe po 2 latach od wpisu do rejestru agencji zatrudnienia i świadczeniu usługi pośrednictwa pracy oraz pracy tymczasowej w zakresie przewidzianym w powołanym unormowaniu).

Ponadto — kto, świadcząc usługi wskazane w art. 305 ust. 2 ustawy (prowadzenie pośrednictwa pracy oraz świadczenie usług dotyczących pracy tymczasowej w zakresie określonym w tym przepisie) lub art. 306 ustawy (świadczenie usług pośrednictwa pracy przez określone podmioty, które nie wymaga wpisu do rejestru agencji zatrudnienia):

• pobiera – od osoby, dla której poszukuje zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, oraz osoby zatrudnionej lub niebędącej pracownikiem agencji pracy tymczasowej lub której udziela pomocy w wyborze lub zmianie zawodu, miejsca pracy, kierunku kształcenia lub szkolenia, a także w planowaniu rozwoju zawodowego — dodatkowe opłaty inne niż wymienione w art. 338 ust. 3 pkt 16 ustawy (czyli kwoty należne agencji zatrudnienia z tytułu faktycznie poniesionych kosztów związanych ze skierowaniem do pracy za granicą, poniesione na dojazd i powrót osoby skierowanej, wydanie wizy, badania lekarskie, tłumaczenia dokumentów);
• nie przestrzega zakazu dyskryminacji ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, pochodzenie etniczne, narodowość, orientację seksualną, przekonania polityczne, światopogląd lub ze względu na przynależność związkową;
• nie przedstawia — osobie podejmującej za granicą pracę, pracę tymczasową oraz osobie kierowanej za granicę w celu nabywania umiejętności praktycznych, w formie odbycia praktyki absolwenckiej, praktyki lub stażu zawodowego, niebędących zatrudnieniem lub inną pracą zarobkową — pisemnej informacji określonej w art. 321 ust. 1 pkt 2 ustawy (agencje zatrudnienia lub inne podmioty uprawnione do prowadzenia pośrednictwa pracy przed skierowaniem osoby do pracy za granicą albo pracy tymczasowej, do podmiotu działającego poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (RP), przekazują jej na piśmie informację o kosztach, opłatach i innych należnościach, w tym określonych w art. 338 ust. 3 pkt 16 ustawy, związanych z kierowaniem do pracy oraz podjęciem i wykonywaniem pracy za granicą) lub przedstawia informację niezgodną ze stanem faktycznym

– podlega karze grzywny od 3000 zł do 30 000 zł.

Kto, świadcząc usługę pośrednictwa pracy polegającą na: 

1. kierowaniu osób do pracy u pracodawców zagranicznych na zasadach określonych w art. 338 ust. 1 ustawy — nie kieruje osoby do pracy za granicą bezpośrednio do pracodawcy zagranicznego lub bezpośrednio do zagranicznej osoby fizycznej powierzającej jej inną pracę zarobkową, lub nie zawiera z tą osobą pisemnej umowy, o której mowa w art. 338 ust. 2 ustawy, lub zawiera tę umowę niezgodnie z warunkami określonymi w art. 338 ust. 3 ustawy albo nie prowadzi wykazów: podmiotów, do których są kierowane osoby do pracy za granicą oraz osób kierowanych do pracy za granicą (art. 338 ust. 6 ustawy), lub nie przedstawia pisemnego tłumaczenia umowy — zgodnie z obowiązkiem określonym w art. 338 ust. 4 ustawy;
2. kierowaniu osób do pracy u pracodawców zagranicznych na zasadach określonych w art. 338 ust. 1 ustawy — nie zawiera z pracodawcą zagranicznym pisemnej umowy, o której mowa w art. 338 ust. 5 ustawy, lub zawiera tę umowę niezgodnie z warunkami określonymi w art. 338 ust. 5 ustawy

– podlega karze grzywny od 3000 zł do 30 000 zł.

Wykroczenia w zakresie przepisów dotyczących zatrudniania cudzoziemców

Przepisy zawarte w art. 362 ust. 7 ustawy przewidują kary dotyczące naruszenia zasad w przypadku zatrudnienia cudzoziemca. Zgodnie z tym przepisem kto, świadcząc usługę polegającą na kierowaniu cudzoziemców do zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej do podmiotów prowadzących działalność na terytorium RP (art. 305 ust. 2 pkt 1 lit. b ustawy): 

• nie kieruje cudzoziemca do zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej bezpośrednio do podmiotów prowadzących działalność na terytorium RP, lub 
• nie zawiera z cudzoziemcem umowy wskazanej w art. 337 ust. 2 ustawy (skierowanie cudzoziemca przez agencję zatrudnienia do podmiotu powierzającego zatrudnienie lub inną pracę zarobkową odbywa się obowiązkowo na podstawie pisemnej umowy zawartej między agencją zatrudnienia a cudzoziemcem), lub 
• zawiera z cudzoziemcem umowę niezgodnie z warunkami określonymi w art. 337 ust. 3 ustawy, lub 
• nie przedstawia cudzoziemcowi pisemnego tłumaczenia umowy — zgodnie z wymogami art. 337 ust. 4 ustawy (agencja zatrudnienia przedstawia cudzoziemcowi, przed podpisaniem umowy, jej pisemne tłumaczenie na język dla niego zrozumiały), lub 
• nie przedstawia cudzoziemcowi lub podmiotowi, do którego agencja zatrudnienia kieruje cudzoziemców do zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, pisemnej informacji, o której mowa w art. 337 ust. 5 ustawy (agencja zatrudnienia informuje na piśmie: cudzoziemca, w języku dla niego zrozumiałym, o zasadach dotyczących wjazdu, pobytu i pracy cudzoziemców na terytorium RP oraz podmiot, do którego agencja zatrudnienia kieruje cudzoziemców, o zasadach dotyczących wjazdu, pobytu i pracy cudzoziemców na terytorium RP oraz o obowiązkach określonych w art. 17–19 Ustawy z dnia 20 marca 2025 roku o warunkach dopuszczalności powierzania pracy cudzoziemcom na terytorium RP), lub 
• nie prowadzi wykazów, o których mowa w art. 337 ust. 6 ustawy (agencja zatrudnienia prowadzi w formie pisemnej, w postaci papierowej albo elektronicznej wykaz podmiotów, do których są kierowani cudzoziemcy do zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej oraz wykaz ww. cudzoziemców)

– podlega karze grzywny od 3000 zł do 30 000 zł.

Wykroczenia w zakresie przepisów dotyczących kierowania osób do pracy za granicą 

Art. 363 ustawy przewiduje z kolei, że ten, kto od osoby kierowanej do podmiotu w celu nabywania umiejętności praktycznych, w szczególności odbycia praktyki absolwenckiej, praktyki lub stażu zawodowego, niebędących zatrudnieniem lub inną pracą zarobkową, pobiera dodatkowe opłaty inne niż wymienione w art. 338 ust. 3 pkt 16 ustawy (czyli kwoty należne agencji zatrudnienia z tytułu faktycznie poniesionych kosztów związanych ze skierowaniem do pracy za granicą, poniesione na dojazd i powrót osoby skierowanej, wydanie wizy, badania lekarskie i tłumaczenia dokumentów) – podlega karze grzywny od 3000 zł do 30 000 zł. 

Warto także dodać, że ten, kto, kierując osobę za granicę do podmiotu zagranicznego w celu nabywania umiejętności praktycznych, odbycia praktyki absolwenckiej, praktyki lub stażu zawodowego, niebędących zatrudnieniem lub inną pracą zarobkową, nie zawiera z tą osobą umowy, o której mowa w art. 338 ust. 2 i 3 ustawy (kierowanie osób do pracy za granicą u pracodawców zagranicznych za pośrednictwem agencji zatrudnienia odbywa się wyłącznie bezpośrednio do pracodawcy zagranicznego na podstawie pisemnej umowy zawieranej przez te agencje z osobami kierowanymi przed ich skierowaniem do pracy, zawierającej postanowienia wymagane na podstawie art. 338 ust. 3 ustawy) – podlega karze grzywny od 3000 zł do 30 000 zł. 

Wykroczenia w zakresie obowiązku opłacania składek na Fundusz Pracy

Jak stanowi art. 366 ust. 1 ustawy, kto: 

• nie dopełnia obowiązku opłacania składek na Fundusz Pracy (FP) lub nie opłaca ich w przewidzianym przepisami terminie, 
• nie zgłasza wymaganych danych lub zgłasza nieprawdziwe dane mające wpływ na wymiar składek na FP lub udziela w tym zakresie nieprawdziwych wyjaśnień albo odmawia ich udzielenia 

– podlega karze grzywny do 46 000 zł. 

Wykroczenie polegające na naruszeniu zakazu dyskryminacji

W art. 367 ustawy określono zasady odpowiedzialności za wykroczenie polegające na naruszeniu zakazu dyskryminacji w zatrudnieniu.

Tryb orzekania w sprawach o wykroczenia przeciwko przepisom ustawy o rynku pracy 

Orzekanie w sprawach o czyny określone w art. 362–367 ustawy następuje w trybie przepisów Ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 roku – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia.

Jakie kary przewiduje nowa ustawa o rynku pracy? Podsumowanie

Od 1 czerwca 2025 roku odpowiedzialność wykroczeniowa w zakresie dotyczącym m.in. pośrednictwa pracy i zatrudniania bezrobotnych jest regulowana przez nową ustawę o rynku pracy. W tym akcie prawnym szczególny nacisk położono na sprawę indywidualizacji odpowiedzialności osoby fizycznej za wykroczenia. Ustawodawca podczas prac nad nowymi unormowaniami uwzględnił kryterium szkodliwości społecznej każdego z naruszeń oraz wyniki kontroli prowadzonych przez Państwową Inspekcję Pracy, dostosowując wysokość kar do konkretnych okoliczności.