Prawo daje swobodę w kształtowaniu treści umowy, co oznacza, że strony mogą decydować o jej postanowieniach bez konieczności przestrzegania określonych ram, również w zakresie ustalania wysokości odsetek. Należy jednak pamiętać, że przepisy wskazują odsetki maksymalne, dlatego strony umowy powinny zwrócić uwagę na to, aby odsetki określone w umowie nie były wyższe niż możliwe do zastosowania odsetki maksymalne.
Ile wynosiły odsetki maksymalne w 2023 roku?
Odsetki maksymalne | za opóźnienie | kapitałowe |
stawka roczna | 22,5% - od 5 października 2023 23% - od 7 września 2023 do 4 października 2023 24,5% - od 8 września 2022 do 6 września 2023 | 18,5% - od 5 października 2023 19% - od 7 września 2023 do 4 października 2023 20,5% - od 8 września 2022 do 6 września 2023 |
podstawa prawna | art. 481 § 21 kc | art. 359 § 21 kc |
Ostatnia zmiana wysokości stopy referencyjnej NBP miała miejsce 8 września 2022 roku, w wyniku czego wzrosła z poziomu 6,50% do poziomu 6,75%. Ze względu na to, że odsetki maksymalne kapitałowe i za opóźnienie zależą od stopy referencyjnej NBP, to jej wzrost spowodował również wzrost maksymalnych odsetek do następujących wartości:
- odsetki maksymalne kapitałowe – 20,5%;
- odsetki maksymalne za opóźnienie – 24,5%.
Jeżeli w wyniku przeprowadzenia czynności prawnej ustalone odsetki przewyższają ustawowe odsetki maksymalne, to zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa wierzycielowi przysługują jedynie odsetki maksymalne. Oznacza to, że wierzyciel nie może domagać się od dłużnika zapłaty odsetek wyższych niż te, które zostały określone przez ustawodawcę jako odsetki maksymalne do pobrania w danym przypadku.
Odsetki maksymalne, kapitałowe i za opóźnienie – definicja
Przepisy Kodeksu cywilnego zawierają regulacje prawne dotyczące odsetek ustawowych, do których zaliczyć można odsetki kapitałowe, odsetki za opóźnienie oraz odsetki maksymalne.
Odsetki kapitałowe są odsetkami należnymi od sumy pieniężnej, które powstają już z samego tytułu korzystania z cudzego kapitału. Zgodnie z art. 359 § 1 kc odsetki kapitałowe należą się tylko wtedy, gdy wynika to z czynności prawnej albo ustawy, z orzeczenia sądu lub decyzji innego właściwego organu. Co do zasady odsetki kapitałowe mają zastosowanie najczęściej w przypadku umów pożyczek i kredytów.
Odsetki za opóźnienie są natomiast odsetkami, które nalicza się od pierwszego dnia następującego po dniu, w którym powinna nastąpić zapłata danego świadczenia. Zgodnie z art. 481 § 1 kc, jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. W praktyce odsetki za opóźnienie są najczęściej stosowane w odniesieniu do wystawianych faktur.
Zgodnie z art. 359 § 21 oraz art. 481 § 21 kc odsetki maksymalne określają najwyższą dopuszczalną stawkę procentową, jaką można naliczać za zaległe płatności bądź zobowiązania pieniężne. Wprowadzone regulacje mają na celu ochronę dłużników przed nadmiernymi kosztami zadłużenia oraz zapobieganie wyzyskowi finansowemu.
Jak obliczyć odsetki maksymalne?
Ze względu na to, że odsetki maksymalne kapitałowe wynikające z czynności prawnej nie mogą przekroczyć w stosunku rocznym dwukrotności wysokości odsetek ustawowych, to w celu ich obliczenia w pierwszej kolejności należy określić wysokość odsetek ustawowych, które są równe sumie stopy referencyjnej NBP + 3,5 punktów procentowych:
- odsetki maksymalne kapitałowe = (stopa referencyjna NBP + 3,5%) x 2
Odsetki maksymalne za opóźnienie również nie mogą przekroczyć w stosunku rocznym dwukrotności odsetek, ale tym razem odsetek ustawowych za opóźnienie, które odpowiadają sumie stopy referencyjnej NBP i 5,5% punktów procentowych:
- odsetki maksymalne za opóźnienie = (stopa referencyjna NBP + 5,5%) x 2
Odsetki maksymalne – podsumowanie
Odsetki maksymalne, kapitałowe czy też za opóźnienie stanowią interesujący temat, którego znajomość może przydać się niemal każdemu przedsiębiorcy. Istotne jest bowiem wiedzieć, czy wierzyciel nalicza odsetki zgodnie z prawem, a także czy ich wysokość nie przekracza dopuszczalnych norm.
Trzeba pamiętać, że odsetki maksymalne – czy to kapitałowe, czy za opóźnienie – zależą od odsetek ustawowych. Z kolei odsetki ustawowe wiążą się ze stopami procentowymi Narodowego Banku Polskiego, dlatego przed dokonaniem czynności prawnej skutkującej lub mogącej skutkować naliczeniem odsetek warto sprawdzić aktualne stopy procentowe.
