Odpowiedzialność solidarna nabywcy ze sprzedawcą jest szczególnie ważna dla kupujących z jednej prostej przyczyny. Do tej pory nabywcy tylko w wyjątkowych sytuacjach mogli odpowiadać za zaległości podatkowe w VAT sprzedawcy. Od 2020r. sytuacje te obejmą także zakupy towarów z nowego załącznika nr 15 do ustawy o VAT.
Odpowiedzialność solidarna - znaczenie
Odpowiedzialność solidarna obejmuje swoim zakresem poza sprzedawcą także i nabywcę. Sytuacje, w których to nabywca może odpowiadać za zobowiązania czy zaległości podatkowe dostawcy towarów i usług wymagają od kupującego większej znajomości omawianego zagadnienia. Dlatego warto wiedzieć o wzroście skali odpowiedzialności nabywców, która zostaje zwiększona o kolejne obszary.
Tylko towary z załącznika nr 15 do ustawy o VAT dotyczą odpowiedzialności solidarnej
Nawiązując do art. 105a ust. 1 ustawy o VAT podatnicy VAT na rzecz, których dokonano dostawy towarów, o których mowa w załączniku nr 15 do ustawy, odpowiada solidarnie wraz z podmiotem dokonującym tej dostawy za jego zaległości podatkowe, w części podatku proporcjonalnie przypadającej na dostawę dokonaną na jego rzecz, jeżeli w momencie dokonania tej dostawy podatnik wiedział lub miał uzasadnione podstawy do tego, aby przypuszczać, że cała kwota podatku przypadająca na dokonaną na jego rzecz dostawę lub jej część nie zostanie wpłacona na rachunek urzędu skarbowego.
W pierwszej kolejności należy wziąć pod uwagę, iż odpowiedzialność solidarna nabywcy za zaległości podatkowe w VAT sprzedawcy zaistnieje, gdy nabywca dokona nabycia, choć jednego towaru wymienionego w załączniku nr 15 do ustawy o VAT.
Druga i chyba najważniejsza kwestia w odpowiedzialności solidarnej kupującego w aspekcie nabycia towarów z załącznika nr 15 do ustawy o VAT, to moment dokonania dostawy i stan wiedzy lub przypuszczeń podatnika na ten moment temat:
- braku uregulowania całości lub części podatku VAT przypadającej na daną transakcję zakupu na konto urzędu skarbowego,
- uzasadnionych obaw, iż braku uregulowania całości lub części sumy podatku VAT przypadającej na daną transakcję zakupu na konto urzędu skarbowego będzie spowodowane wystąpieniem okoliczności, warunków zawartej umowy sprzedaży odbiegającej od standardowej transakcji zakupu opartej na zwyczajnych, typowych warunkach rynkowych.
Przykład 1
Czynny podatnik VAT, jak co miesiąc nabył od hurtownika partię różnych części samochodowych i narzędzi o wartości 11.920 zł brutto, co udokumentowane zostało fakturą na tę kwotę.
Części i akcesoria do pojazdów silnikowych zawierają się w załączniku nr 15 do ustawy o VAT tak, więc podatnik nabył towary objęte odpowiedzialnością solidarną nabywcy (w razie nie rozliczenia podatku VAT z tej transakcji przez sprzedawcę). Wartość danej transakcji opiewa na sumę 11.920 zł brutto, ale wartość ta nie powoduje wyłączenia z ewentualnej odpowiedzialności solidarnej nabywcy.
Przykład 2
Czynny podatnik VAT zamówił usługę instalacji alarmu. Sprzedawca po zamontowaniu systemu alarmowego w budynku firmy wystawił i przekazał nabywcy fakturę o łącznej wartości 17.450 zł brutto. Czy nabywca w razie nie rozliczenia przez sprzedawcę podatku VAT wynikającego z tej faktury odpowie solidarnie za ten podatek?
Nie, ponieważ wyłącznie towary zawarte w załączniku nr 15 do ustawy o VAT objęte są odpowiedzialnością solidarną nabywcy, w razie braku zapłaty przez sprzedawcę podatku VAT wynikającego z danej transakcji do urzędu skarbowego.
Split payment wyłącza poniesienie odpowiedzialności solidarnej przez nabywcę
Prawodawca postanowił przewidzieć kilka wyjątkowych przypadków, w których odpowiedzialność solidarna przy zakupie towarów z załącznika nr 15 do ustawy o VAT jest u nabywcy wyłączona.
Jednym z tych okoliczności jest zapłata przez nabywcę za transakcję dotyczącą zakupu towarów z załącznika nr 15 do ustawy o VAT poprzez zastosowanie mechanizmu podzielonej płatności.
Co ważne nie chodzi tutaj o zapłatę pełnej wartości faktury, w której np. połowa to towary zawarte w załączniku nr 15 do ustawy o VAT tylko dokładnie o wartość wszystkich towarów z załącznika nr 15 do ustawy o VAT zawartych na fakturze w danej transakcji. Oczywiście nic nie stoi na przeszkodzie, aby podatnik dobrowolnie uregulował pełną wartość faktury za pomocą mechanizm podzielonej płatności.
Przykład 3
Czynny podatnik VAT dokonał zakupu do swojej firmy 4 zestawy komputerów na kwotę 9.500 zl brutto. Faktura nie została wystawiona z adnotacją „mechanizm podzielonej płatności” gdyż sprzedawca w tym wypadku nie miał takiego obowiązku. Jednak nabywca na wszelki wypadek zapłacił za przedmiotową transakcję za pomocą mechanizmu split payment z uwagi na wątpliwości czy dostawca rozliczy podatek VAT należny od tej transakcji.
Nabywca z uwagi na to, iż uregulował zobowiązanie z tytułu nabycia towarów zawartych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT z użyciem mechanizmu podzielonej płatności, nie odpowie solidarnie ze sprzedawcę za nierozliczony przez niego z tej transakcji podatek VAT należny.
Pozostałe możliwości uniknięcia odpowiedzialności solidarnej przez nabywcę
Nie tylko zapłata za transakcję nabycia towarów z załącznika nr 15 do ustawy o VAT poprzez split payment uchroni nabywcę od odpowiedzialności solidarnej za zaległości sprzedawcy w podatku VAT z danej transakcji.
Ustawodawca przewidział jeszcze kilka innych okoliczności wyłączenia odpowiedzialności solidarnej nabywcy za zaległości w VAT sprzedawcy a mianowicie, gdy:
- zakup benzyny silnikowej, oleju napędowego, gazu przeznaczonego do napędu silników spalinowych podlegających akcyzie, jeśli:
- zakup ten ma miejsce wyłącznie na stacji paliw (gazu płynnego) a odbywa się do standardowych zbiorników pojazdów używanych przez podatników nabywających te towary, do napędu tych pojazdów,
- sprzedaży ww. paliw wykonuje podatnik dostarczający gaz przewodowy za pośrednictwem własnych sieci przesyłowych lub dystrybucyjnych, - skutkiem powstania zaległości w podatku VAT nie jest uczestnictwo sprzedawcy w wątpliwych transakcjach handlowych mających na celu wyłudzenie podatku VAT,
- dany zakup towarów jest udokumentowany fakturą na kwotę 15.000 zł brutto,
- podatnik udowodni przez organem podatkowym, iż zaistnienie okoliczności (odbiegające od typowych warunków rynkowych), w których realizowana była dana transakcja zakupu tej dostawie towarów lub warunki nie miała żadnego wpływu na nieuregulowania podatku VAT przez sprzedawcę.
