W dobie cyfryzacji i globalizacji ochrona własności intelektualnej stała się jednym z fundamentów bezpiecznego prowadzenia działalności gospodarczej. Znaki towarowe, wzory przemysłowe, patenty, czy utwory chronione prawem autorskim stanowią dziś nie tylko wartość niematerialną, ale często kluczowy składnik przewagi konkurencyjnej przedsiębiorstwa. Dlatego te naruszenie cudzych praw własności intelektualnej, świadome lub niezamierzone, może pociągać za sobą poważne konsekwencje prawne i finansowe.
Własność intelektualna to ogół praw przysługujących twórcom, również przedsiębiorcom, do ich niematerialnych dóbr, takich jak utwory, wynalazki, znaki towarowe, czy wzory przemysłowe. W polskim porządku prawnym ochrona tych praw wynika z kilku kluczowych aktów prawnych.
Kolejnym aktem chroniącym własność intelektualną jest ustawa – Prawo własności przemysłowej. Na jej podstawie chronione są znaki towarowe takie jak np. logo lub nazwa marki. Ustawa reguluje również patenty, czyli wynalazki o charakterze technicznym oraz wzory użytkowe, czyli techniczne rozwiązania niebędące wynalazkiem. Ochrona tych praw wymaga ich rejestracji w odpowiednim podmiocie w zależności obszaru na którym ma obowiązywać ochrona.
Zrozumienie zakresu ochrony dóbr własności intelektualnej jest kluczowe dla przedsiębiorców, nie tylko w kontekście zabezpieczenia własnych interesów, ale również unikania naruszeń cudzych praw.
Jakie działania przedsiębiorcy mogą naruszać cudze prawo własności intelektualnej?
W realiach prowadzenia działalności gospodarczej bardzo łatwo, nawet nieumyślnie, naruszać prawa własności intelektualnej innych podmiotów. Naruszenia te mogą dotyczyć zarówno wykorzystania elementów chronionych prawem, jak i wykorzystywania cudzego utworu bez odpowiednich uprawnień.
Najczęstszym naruszeniem jest wprowadzenie do obrotu towarów lub usług oznaczonych nazwą lub logotypem łudząco podobnym do znaku zarejestrowanego przez inny podmiot. Nawet nieświadome wprowadzenie podobnego oznaczenia na rynek może skutkować roszczeniami z tytułu naruszenia prawa ochronnego.
Naruszeniem jest również umieszczanie na swoich materiałach promocyjnych cudzych zdjęć, grafik, tekstów, muzyki czy filmów bez zgody ich autora. Brak informacji o zastrzeżeniu praw autorskich nie oznacza, że utwór nie jest chroniony. W tym przypadku ochrona przysługuje z mocy prawa – bez obowiązku rejestracji.
Należy zachować ostrożność również podczas inspirowania się cudzymi treściami. Choć „inspiracja” jest dopuszczalna jej granica z bezprawnym kopiowaniem bywa cienka. Zbyt duże podobieństwo do istniejących już utworów lub treści może być uznane za naruszenie praw autorskich.
Przedsiębiorcy często nie są świadomi, że wykorzystywanie oprogramowania bez odpowiednich licencji lub wykorzystywanie zdjęć stockowych niezgodnie z warunkami licencyjnymi, również może prowadzić do odpowiedzialności.
Zdecydowanie jednym z najpoważniejszych naruszeń prawa własności intelektualnej, w przypadku którego nie sposób powoływać się na nieświadomość lub nieumyślność, jest import, sprzedaż lub produkcja tzw. podróbek. Wprowadzenie do obrotu towarów oznaczonych zarejestrowanym znakiem, bez zgody właściciela np. podrobionych perfum lub odzieży, stanowi poważne naruszenie prawa i może pociągać za sobą nie tylko odpowiedzialność cywilną, ale również karną.
Odpowiedzialność za naruszenia
W przypadku naruszenia cudzych praw własności intelektualnej, osoba uprawniona może dochodzić ochrony na drodze cywilnej. Zakres możliwych roszczeń jest szeroki.
Podstawowym roszczeniem jest żądanie natychmiastowego zaprzestania naruszających działań. Może się to wiązać na przykład z wycofaniem z rynku produktów oznaczonych określonym znakiem lub usunięciem treści z internetu, czy też przerwaniem emisji materiałów promocyjnych. Uprawniony może również domagać się usunięcia skutków naruszenia.
Osoba, której prawa zostały naruszone może żądać odszkodowania na zasadach ogólnych, w tym celu musi wykazać wysokość szkody oraz jej związek z naruszeniem. Może również żądać zwrotu uzyskanych korzyści.
Roszczenia cywilne często stanowią podstawowy krok w dochodzeniu praw, jednak
w przypadku poważnych naruszeń możliwe jest również pociągnięcie do odpowiedzialności karnej.
W przypadku poważniejszych naruszeń, zwłaszcza tych dokonanych umyślnie i na większą skalę, sprawca może ponieść, niezależnie od odpowiedzialności cywilnej, również odpowiedzialność karną.
Najpoważniejsze sankcje karne dotyczą bezprawnego rozpowszechniania cudzego utworu, przywłaszczenia autorstwa, czy też handlu nielegalnymi kopiami. Za te czyny grozi grzywna, ograniczenie wolności, a nawet pozbawienie wolności. Podobne sankcje grożą za oznaczanie towarów cudzym znakiem towarowym oraz podrabiane zarejestrowanych wzorów.
Odpowiedzialność za naruszenia związane z ochrona prawa własności może mieć poważne skutki dla przedsiębiorcy, nie tylko finansowe, ale także wizerunkowe.
Jak przedsiębiorcy mogą zabezpieczyć się przed nieumyślnym naruszeniem cudzych praw?
Prowadzenie działalności gospodarczej wiąże się z codziennym korzystaniem
z różnorodnych treści, oznaczeń i rozwiązań – od logotypów po oprogramowanie czy materiały marketingowe. Nawet nieświadome użycie chronionych elementów może prowadzić do naruszenia praw własności intelektualnej. Dlatego kluczowe jest wdrożenie działań prewencyjnych i ostrożność w bieżącej działalności.
Przed rozpoczęciem korzystania z nowych logotypów, nazw czy grafik warto przeprowadzić analizę baz podmiotów zajmujących się rejestracją znaków przemysłowych. To pozwoli uniknąć konfliktu z wcześniej zarejestrowanym znakiem lub wzorem.
W przypadku zdjęć, grafik, muzyki, czy oprogramowania należy korzystać wyłącznie
z legalnych źródeł i przestrzegać warunków licencji. Równie istotne jest dokumentowanie zakupu lub uzyskania licencji.
Warto również przeszkolić zespół, zwłaszcza działy marketingu, IT czy też projektowe, z podstaw prawa autorskiego i własności przemysłowej. Pomocne jest również wdrożenie procedur weryfikacyjnych poprzedzających publikację treści lub wprowadzenie nowych produktów na rynek.
W przypadku wątpliwości, co do legalności swoich działań oraz wykorzystywania określonych treści warto skonsultować się z profesjonalnym podmiotem specjalizującym się w ochronie własności intelektualnej.
Nie tylko należy unikać naruszeń, warto również aktywnie chronić własne dobra, poprzez rejestrację znaków towarowych, wzorów przemysłowych, czy patentów. To umożliwi również dochodzenie własnych praw w przypadku naruszeń ze strony innych podmiotów.
Odpowiedzialność za naruszenie praw własności intelektualnej w działalności gospodarczej to realne ryzyko, które może dotknąć zarówno duże firmy, jak i małych przedsiębiorców. Kluczowe znaczenie ma tu nie tylko świadomość obowiązujących przepisów, ale również odpowiedzialne podejście do tworzenia i wykorzystywania treści, oznaczeń czy technologii. Ochrona własnych interesów wymaga ostrożności oraz aktywnego działania, poczynając od przemyślanej strategii marketingowej po korzystanie z legalnych źródeł. W dobie powszechnej cyfryzacji i łatwego rozpowszechniania treści to właśnie odpowiednie działania prewencyjne mogą przesądzić o bezpieczeństwie prawnym przedsiębiorcy.
Podstawy prawne:
- Ustawa z dnia 4 lutego 2025 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2025 poz. 24.
- Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej (Dz. U. z 2023 poz. 1170).
Materiał opracowany przez zespół „Tak Prawnik”.
Właścicielem marki „Tak Prawnik” jest BZ Group Sp. z o.o.
