Ochrona patentowa, wynalazki, licencje, znaki towarowe, prawa autorskie, wzory przemysłowe i użytkowe… Prawo własności intelektualnej to dziś bardzo obszerna dziedzina, której żaden przedsiębiorca na pewno nie powinien ignorować. Choć tematyka może wydawać się skomplikowana, a sama enigmatyczna nazwa “własność intelektualna” może przyprawiać przedsiębiorcę o ból głowy, pewne jest, że każdy właściciel firmy powinien być jej świadomy i się w niej orientować, przynajmniej w podstawowym zakresie. Choć prawo własności intelektualnej w dzisiejszych czasach często znajduje się w centrum zainteresowania innowacyjnych przedsiębiorców i jest podstawą prowadzonych przez nich działalności gospodarczych, dla wielu osób wciąż jednak jest to tematyka mało znana.
Aby zwiększyć świadomość przedsiębiorców o sposobie, w jakim regulowane jest prawowłasności intelektualnej, dostarczyć wiedzy z zakresu jej ochrony i zachęcić do respektowania praw innych osób lub instytucji w tym zakresie, niniejszy artykuł jest zapowiedzią cyklu publikacji skierowanych do przedsiębiorców dotyczących prawawłasności intelektualnej.
Czym jest prawo własności intelektualnej?
Prawo własności intelektualnej pełni bardzo ważną rolę we współczesnym świecie i współczesnej, nowoczesnej gospodarce, która opiera swój rozwój na wiedzy i innowacyjności. Własność intelektualna, mimo swojego niematerialnego charakteru, ma ogromną wartość. Czym jest?
Najprościej rzecz ujmując, własność intelektualna to wszystko to, co powstało w wyniku intelektualnego procesu i zostało przedstawione w postaci materialnej. Może to dotyczyć:
-
rozwiązań technicznych (wynalazki i wzory użytkowe),
-
wytworów o charakterze praktycznym i estetycznym (wzornictwo przemysłowe),
-
elementów o cechach niepowtarzalnych i odróżniających, budujących renomę rynkową produktów (znak towarowy, oznaczenie geograficzne), a także
-
różnych utworów chronionych prawem autorskim (utwory literackie, naukowe, muzyczne, plastyczne, projekty architektoniczne, programy komputerowe czy bazy danych).
Z wymienionymi wyżej obszarami wiąże się szereg praw, które uregulowane zostały w następujących ustawach:
-
w zakresie prawa własności artystycznej, naukowej i literackiej - ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 z późn. zm.) oraz ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych (Dz. U. Nr 128, poz. 1402 z późn. zm.);
-
w zakresie prawa własności przemysłowej - ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. - Prawo własności przemysłowej (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 1410) oraz ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (tekst jedn.: Dz.U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1503 z późn. zm.).
Do powyżej wymienionych dziedzin aktywności człowieka mają zastosowanie ponadto liczne akty prawa międzynarodowego, przede wszystkim w odniesieniu do kwestii, które nie zostały wprost uregulowane w polskim prawie. W praktyce gospodarczej trzeba więc stosować się do postanowień różnego rodzaju dyrektyw, gdyż Polska ratyfikowała je i implementowała do swojego wewnętrznego systemu prawnego, a tym samym obowiązują w naszym kraju.
Dlaczego warto znać prawo własności intelektualnej?
Wszystko to to jedynie suche fakty i nudna teoria. Wielu przedsiębiorców pewnie zastanawia się, jak to ma się do ich firm? Dlaczego twierdzimy, że każdy przedsiębiorca powinien znać regulacje dotyczące własności intelektualnej? Powodów jest wiele. Poniżej przedstawiamy najważniejsze i najbardziej w naszej opinii przekonujące.
Powód nr 1
Przede wszystkim dlatego, że art. 55(1) kodeksu cywilnego do elementów składowych przedsiębiorstwa zalicza między innymi: majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne, oraz patenty i inne prawa własności przemysłowej, czyli np. prawa ochronne ze znaków towarowych. Każdy przedsiębiorca więc powinien wiedzieć, jak właściwie zarządzać tymi prawami zarówno w momencie nabycia, jak i wykorzystania dla różnych celów. Stanowi to strategiczne zadanie przedsiębiorstwa. Oczywiście należy pamiętać, że kwestia ochrony własności intelektualnej w przedsiębiorstwie to złożona problematyka, zróżnicowana w zależności od rodzaju przedsiębiorstwa i prowadzonej działalności.
Powód nr 2
Należy mieć świadomość, że w dzisiejszych czasach własność intelektualna (a przede wszystkim utwory w rozumieniu prawa autorskiego) jest integralną częścią internetu. Umowy z elementami prawa autorskiego stanowią przecież większą część umów zawieranych w internecie (np. umowy o stworzenie strony internetowej, programu komputerowego, artykułów, zdjęć itd.). Internetu używają praktycznie rzecz biorąc wszyscy, jest elementem już na stałe wpisanym w życie większości ludzi, przede wszystkim młodych. Choć czasem nie zdajemy sobie z tego sprawy, za pomocą internetu rozprzestrzeniamy dobra chronione prawem, w sposób aktywny oddziałujemy na te dobra, często mamy możliwość ich modyfikacji - każdy powinien wiedzieć, kiedy ma do tego prawo, a kiedy to prawo nie przysługuje. Powinien wiedzieć to każdy przedsiębiorca, który korzysta z zasobów internetu w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Zawsze trzeba pamiętać, że ogólnodostępność zasobów internetu nie znaczy, że można z nich swobodnie i w nieograniczony sposób korzystać.
Powód nr 3
Przedsiębiorcy, zwłaszcza ci mniejsi, którym często brakuje środków, aby zatrudnić pracowników na etat, nawiązują współpracę z freelancerami lub firmami zewnętrznymi, zlecając im świadczenie przeróżnego rodzaju usług, wykonanie zlecenia czy dzieła. Należy mieć na uwadze, że kwestia praw autorskich do stworzonego przez pracownika utworu jest inaczej uregulowana w przypadku zatrudnienia na umowę o pracę niż w przypadku umów cywilnoprawnych.
Powód nr 4
Nowe technologie rozwijają się w szalonym tempie. Przedsiębiorcy w ramach swojego przedsiębiorstwa i swojej działalności powinni wiedzieć, jak posługiwać się współczesnymi zdobyczami techniki takimi jak programy komputerowe, bazy danych, sieci komputerowe jako przedmiotami chronionymi przez prawo. Co więcej, wiedza z zakresu ochrony własności intelektualnej jest bardzo przedsiębiorcom potrzebna, jeśli zajmują się wdrażaniem innowacji, transferem technologii z sektora nauki do sektora gospodarki.
Powód nr 5
Konkurencja nie śpi. W dzisiejszych czasach, jeśli mamy pomysł i jesteśmy przekonani, że jest to pomysł dobry i dochodowy, musimy go chronić za wszelką cenę. Przedsiębiorca, aby konkurencja w żaden sposób nie wykorzystała jego osiągnięć, wyników pracy, wynalazków, dzieł czy utworów, powinien znać swoje prawa i umieć je chronić. Działa to także w drugą stronę. Właściciel firmy powinien wiedzieć, jakie ma obowiązki, aby nieumyślnie nie przekroczyć praw przysługujących innym podmiotom. Należy podkreślić, że właściwa ochrona dóbr intelektualnych i efektywne zarządzanie prawami do nich bardzo często decyduje o uzyskaniu przez przedsiębiorstwa przewagi konkurencyjnej na rynku.
Powód nr 6
Mówi się, że dobra reklama to podstawa sukcesu. Przedsiębiorcy, chcąc wybić się na rynku, zyskać rzeszę wiernych klientów, rozszerzyć swoją popularność i zyskać rozgłos, reklamują siebie i swoje produkty. A reklama to przecież umowy, licencje, przenoszenie praw autorskich.
Powód nr 7
Logo firmy, domena internetowa, projekt strony internetowej, chwytliwe hasło reklamowe, niepowtarzalny produkt tworzony przez przedsiębiorcę, chroniony jako znak towarowy, jego nazwa, baza danych potencjalnych klientów, program komputerowy usprawniający pracę przedsiębiorstwa, projekt kubka z oryginalnym wzorem wytwarzany przez firmę zajmującą się produkcją ceramiki, projekt wisiorka i kolczyków stworzony przez osobę zawodowo zajmującą się rękodziełem, projekt nowoczesnego funkcjonalnego fotela o nietypowym kształcie stworzony przez firmę meblarską, nieznane wcześniej usprawnienie urządzenia, pozwalające mu działać lepiej i szybciej - to tylko pojedyncze przykłady niematerialnych składników przedsiębiorstwa mogących podlegać ochronie. Choć niematerialne, to jednak ich wartość liczona jest w pieniądzu, jak najbardziej materialnym.
Powyższe powody nadal nie przekonują?
Powód nr 8 przekona na pewno.
Kary i odszkodowania. Nie wszyscy w pełni zdają sobie z tego sprawę, ale naruszenie cudzych praw do własności intelektualnej wiąże się z odpowiedzialnością cywilną oraz karną. Dlaczego cywilną? Bo pokrzywdzony może sądowo dochodzić naprawienia szkody od osoby naruszającej jego prawowłasności intelektualnej, najczęściej w postaci wypłacenia odszkodowania. Dlaczego karną? Bo za naruszenie praw można ponieść odpowiedzialność karną i nawet zostać skazanym na karę pozbawienia wolności.
Jako przykład można tu podać uregulowania zawarte w ustawie o prawie autorskim. Przepisy dotyczące prawa autorskiego w Polsce są bardzo restrykcyjne (mówi się, że najsurowsze w całej Europie). Żądania odszkodowawcze, w zależności od stopnia winy i umyślności, mogą wynosić od dwukrotności do nawet pięciokrotności stosownego wynagrodzenia (zwłaszcza jeśli naruszenia dokonano w ramach prowadzonej działalności gospodarczej). Co oznacza tajemnicze stwierdzenie “stosowne wynagrodzenie”? Nic innego tylko kwotę, jaką trzeba by było zapłacić, aby móc korzystać z danego utworu, np. koszt licencji. Wystarczy pomyśleć, ile kosztują licencje na korzystanie z niektórych programów komputerowych. Sumy okazują się ogromne. A jeśli jeszcze weźmie się pod uwagę przepis nakazujący wydać uzyskane korzyści, wycofać z obrotu lub zniszczyć to, co zostało wytworzone przy użyciu utworu, do którego nie miało się praw (np. programu komputerowego) i jeśli naruszenia dopuścił się przedsiębiorca, konsekwencje mogą być dla niego naprawdę dotkliwe.
Nie należy ponadto zapominać o możliwej odpowiedzialności karnej, jaką przewiduje ustawa: kara grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności maksymalnie do lat 5 (w zależności od popełnionego przestępstwa).
Mimo że restrykcyjność wspomnianych wyżej przepisów jest wyjątkowa i przez to bardzo krytykowana, zwłaszcza w dzisiejszych czasach, nie znaczy to, że nie trzeba tych przepisów przestrzegać.
Polecamy:
