W Kodeksie pracy przewidziano rozwiązanie służące zapewnieniu nieprzerwanej opieki nad nowo narodzonym dzieckiem, kiedy nie może ona być kontynuowana przez matkę, która z powodu stanu zdrowia zmuszona jest poddać się leczeniu szpitalnemu. Przeczytaj jakie są urlopy ojca gdy matka przebywa w szpitalu.
Urlopy ojca gdy matka przebywa w szpitalu
Zgodnie z art. 180 § 10 kp pracownica, która przebywa w szpitalu albo innym zakładzie leczniczym podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne ze względu na stan zdrowia uniemożliwiający jej sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem, po wykorzystaniu po porodzie co najmniej 8 tygodni urlopu macierzyńskiego może przerwać urlop macierzyński na okres pobytu w tym szpitalu albo zakładzie leczniczym, jeżeli:
część urlopu macierzyńskiego za ten okres wykorzysta pracownik – ojciec wychowujący dziecko albo pracownik – inny członek najbliższej rodziny (dalej również w skrócie: „pracownik – ojciec wychowujący dziecko”);
osobistą opiekę nad dzieckiem w tym okresie będzie sprawował ubezpieczony – ojciec dziecka albo ubezpieczony – inny członek najbliższej rodziny, który w celu sprawowania tej opieki przerwał działalność zarobkową (dalej również w skrócie: „ubezpieczony – ojciec dziecka”).
Jak wynika z powyższego, aby wspomniany przepis mógł mieć zastosowanie, muszą wystąpić następujące warunki:
wykorzystanie przez pracownicę – matkę dziecka po porodzie co najmniej 8 tygodni urlopu macierzyńskiego;
przebywanie pracownicy w szpitalu albo zakładzie leczniczym;
brak możliwości sprawowania przez pracownicę osobistej opieki nad dzieckiem;
zgoda pracownika – ojca wychowującego dziecko na sprawowanie opieki nad dzieckiem przez pozostałą część urlopu macierzyńskiego, a w przypadku ubezpieczonego – ojca dziecka – przez okres odpowiadający pozostałej części urlopu macierzyńskiego.
Regulację analogiczną do art. 180 § 10 Kodeksu (dotyczącego pracownicy, czyli osoby zatrudnionej w ramach stosunku pracy) stanowi art. 180 § 11 kp (dotyczący ubezpieczonej, a więc osoby objętej ubezpieczeniem chorobowym z innego tytułu niż stosunek pracy). Zgodnie z drugim z wymienionych przepisów pracownikowi – ojcu wychowującemu dziecko albo pracownikowi – innemu członkowi najbliższej rodziny przysługuje, w przypadku przerwania przez ubezpieczoną – matkę dziecka pobierania zasiłku macierzyńskiego po wykorzystaniu przez nią tego zasiłku za okres co najmniej 8 tygodni po porodzie, prawo do części urlopu macierzyńskiego odpowiadającej okresowi, w którym ubezpieczona – matka dziecka przebywa w szpitalu albo innym zakładzie leczniczym podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne ze względu na stan zdrowia uniemożliwiający jej sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem.
Na mocy art. 1821g i art. 183 § 2 art. 180 § 10 i 11 kp stosuje się odpowiednio do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego.
Wniosek ojca o udzielenie części urlopu macierzyńskiego lub rodzicielskiego
W myśl art. 180 § 16 w związku z art. 1821g kp w okolicznościach, o których mowa:
w art. 180 § 10 pkt 1 kp (tj., gdy z części urlopu macierzyńskiego za okres przebywania matki dziecka w szpitalu albo zakładzie leczniczym ma korzystać pracownik – ojciec wychowujący dziecko), oraz
w art. 180 § 11 kp
– części tego urlopu udziela się na wniosek składany w postaci papierowej lub elektronicznej przez pracownika – ojca wychowującego dziecko. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić taki wniosek.
W przypadku korzystania z części urlopu macierzyńskiego na podstawie art. 180 § 10 pkt 1 kp wspomniany wniosek zawiera:
imię i nazwisko pracownika – ojca wychowującego dziecko albo pracownika – innego członka najbliższej rodziny;
wskazanie daty, od której ma być udzielona część urlopu macierzyńskiego, odpowiadającej dacie, od której pracownica przerwała urlop macierzyński;
oświadczenie pracownika o okresie urlopu macierzyńskiego wykorzystanego przed porodem;
oświadczenie pracownika, w którym zobowiązuje się on do poinformowania pracodawcy o dacie opuszczenia przez pracownicę szpitala albo innego zakładu leczniczego podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne
Do wniosku dołącza się:
oświadczenie pracownicy, która przebywa w szpitalu albo w innym zakładzie leczniczym podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne, dotyczące daty, od której przerwała ona urlop macierzyński na okres pobytu w szpitalu albo innym zakładzie leczniczym podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne, ze względu na stan zdrowia uniemożliwiający jej sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem;
zaświadczenie o terminie przyjęcia pracownicy do szpitala albo innego zakładu leczniczego, wystawione przez taką placówkę;
odpis skrócony aktu urodzenia dziecka (dzieci) lub zagraniczny dokument potwierdzający urodzenie dziecka (dzieci), wydany przez uprawniony organ dokonujący rejestracji urodzenia w danym kraju, albo kopie tych dokumentów.
Powyższe wymagania dotyczące omawianego wniosku stosuje się odpowiednio do wniosku pracownika o udzielenie części urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz do wniosku pracownika o udzielenie części urlopu rodzicielskiego. W takim przypadku do wniosku pracownika dołącza się także:
oświadczenie pracownika o dacie przyjęcia dziecka (dzieci) na wychowanie oraz kopię wniosku o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka (dzieci), zawierającego datę urodzenia dziecka (dzieci) z poświadczeniem sądu opiekuńczego o dacie wystąpienia do sądu, lub zaświadczenie sądu opiekuńczego o dacie wystąpienia do sądu o przysposobienie dziecka (dzieci), zawierające datę urodzenia dziecka (dzieci), albo kopię prawomocnego orzeczenia sądu opiekuńczego o umieszczeniu dziecka (dzieci) w rodzinie zastępczej, albo kopię umowy cywilnoprawnej zawartej pomiędzy rodziną zastępczą a starostą;
kopię prawomocnej decyzji o odroczeniu obowiązku szkolnego w przypadku gdy wniosek dotyczy dziecka, wobec którego podjęto taką decyzję.
Natomiast w przypadku gdy część urlopu macierzyńskiego ma zostać udzielona na podstawie art. 180 § 11 kp, wniosek zawiera:
imię i nazwisko pracownika – ojca wychowującego dziecko albo pracownika – innego członka najbliższej rodziny;
wskazanie daty, od której ma być udzielona część urlopu macierzyńskiego, odpowiadającej dacie, od której ubezpieczona – matka dziecka przerwała pobieranie zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego;
oświadczenie pracownika o okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi części urlopu macierzyńskiego wykorzystanego przed porodem;
oświadczenie pracownika, w którym zobowiązuje się on poinformować pracodawcę o dacie opuszczenia przez ubezpieczoną – matkę dziecka szpitala lub innego zakładu leczniczego podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne.
Do wniosku dołącza się:
oświadczenie ubezpieczonej – matki dziecka, która przebywa w szpitalu albo w innym zakładzie leczniczym podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne, wskazujące datę, od której przerwała ona pobieranie zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego, na okres pobytu w szpitalu albo innym zakładzie leczniczym podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne, ze względu na stan zdrowia uniemożliwiający jej sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem;
zaświadczenie o terminie przyjęcia ubezpieczonej – matki dziecka do szpitala albo do innego zakładu leczniczego, wystawione przez taką placówkę;
odpis skrócony aktu urodzenia dziecka (dzieci) lub zagraniczny dokument potwierdzający urodzenie dziecka (dzieci), wydany przez uprawniony organ dokonujący rejestracji urodzenia w danym kraju, albo kopie tych dokumentów.
Wskazane wyżej wymagania dotyczące wniosku stosuje się odpowiednio do wniosku pracownika o udzielenie części urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz do wniosku pracownika o udzielenie części urlopu rodzicielskiego. Wówczas do wniosku pracownika dołącza się także:
oświadczenie pracownika o dacie przyjęcia dziecka (dzieci) na wychowanie oraz kopię wniosku o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka (dzieci), zawierającego datę urodzenia dziecka (dzieci) z poświadczeniem sądu opiekuńczego o dacie wystąpienia do sądu, lub zaświadczenie sądu opiekuńczego o dacie wystąpienia do sądu o przysposobienie dziecka (dzieci), zawierające datę urodzenia dziecka (dzieci), albo kopię prawomocnego orzeczenia sądu opiekuńczego o umieszczeniu dziecka (dzieci) w rodzinie zastępczej, albo kopię umowy cywilnoprawnej zawartej pomiędzy rodziną zastępczą a starostą;
kopię prawomocnej decyzji o odroczeniu obowiązku szkolnego, w przypadku gdy wniosek dotyczy dziecka, wobec którego podjęto taką decyzję
– (§ 6 i 7 Rozporządzenia Ministra Rodziny i Polityki Społecznej z dnia 8 maja 2023 roku w sprawie wniosków dotyczących uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem oraz dokumentów dołączanych do takich wniosków).
Przykład 1.
Pracownica urodziła dziecko 4 listopada 2024 roku i od tego dnia rozpoczęła korzystanie z urlopu macierzyńskiego. 29 listopada 2024 roku, czyli po niespełna 4 tygodniach urlopu macierzyńskiego, została poddana leczeniu szpitalnemu, w związku z czym nie mogła sprawować osobistej opieki nad dzieckiem. W tych okolicznościach pracownica zdecydowała, w porozumieniu z pracownikiem – ojcem dziecka, że na czas pobytu w szpitalu przerwie urlop macierzyński, a w tym czasie z pozostałej części wspomnianego urlopu będzie korzystać ojciec dziecka. Z uwagi na to, że przerwanie urlopu macierzyńskiego mogło nastąpić dopiero po wykorzystaniu po porodzie co najmniej 8 tygodni tego urlopu, został on przerwany 29 grudnia 2024 roku, w którym upłynęło 8 tygodni urlopu, a od 30 grudnia 2024 roku z pozostałej części urlopu zaczął korzystać pracownik – ojciec dziecka. W związku z tym, że wymiar urlopu macierzyńskiego wynosił 20 tygodni (urodzenie 1 dziecka), a pobyt pracownicy w szpitalu trwał dłużej niż do czasu zakończenia urlopu, cała pozostała część urlopu została wykorzystana przez pracownika; urlop – wliczając w to część wykorzystaną przez pracownicę o część wykorzystaną przez pracownika – zakończył się z upływem 20 tygodni, czyli 23 marca 2025 roku.
W myśl przepisów kp możliwość przejęcia przez ojca wychowującego dziecko części urlopu macierzyńskiego (urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego lub urlopu rodzicielskiego) dotyczy nie tylko omówionej wyżej sytuacji, w której matka nie może opiekować się dzieckiem, ponieważ przebywa w szpitalu lub innym zakładzie leczniczym, ale także innych okoliczności: rezygnacji przez matkę z urlopu macierzyńskiego (urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego lub urlopu rodzicielskiego) po upływie co najmniej 14 tygodni albo – w przypadku matki legitymującej się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji – po upływie co najmniej 8 tygodni. Również w przypadku zgonu matki w czasie jednego ze wspomnianych urlopów ojcu wychowującemu dziecko przysługuje prawo do części tego urlopu przypadającej po dniu zgonu matki. Wszystkie wspomniane możliwości służą zapewnieniu dziecku nieprzerwanej opieki ze strony osoby najbliższej.
