Podczas trwania stosunku pracy mogą zdarzyć się sytuacje, które powodują dłuższą usprawiedliwioną nieobecność jednego z pracowników. Przyczyny mogą być różne: urlop macierzyński pracownicy, urlop bezpłatny, urlop wychowawczy, tymczasowe aresztowanie lub długotrwała niezdolność pracownika do pracy. Pracodawca może wtedy zawrzeć z inną osobą umowę o pracę na okres, w którym pracownik nie będzie pracował. Umowa taka nazywana jest umową o pracę na zastępstwo.
Umowa o pracę na zastępstwo - darmowy wzór do pobrania w PDF i DOCX!
Charakterystyka umowy o pracę na zastępstwo
Umowa o pracę na zastępstwo jest umową terminową - zawierana jest na okres niezdolności do pracy pracownika. Jej długości nie określa więc ani kodeks pracy, ani żaden inny akt prawny. Mimo określonego czasu, na jaki została zwarta, nie stosuje się do niej art. 25¹ § 1, mówiącego o tym, że umowy na czas określony łącznie nie mogą przekroczyć 33 miesięcy a ich liczba nie może przekroczyć 3. Także inne przepisy dotyczące umów na czas określony nie mają do niej zastosowania. Strony mogą natomiast poprzedzić zawarcie umowy na zastępstwo okresem próbnym, trwającym do trzech miesięcy.
Umowa o pracę na zastępstwo - strony
Umowa o pracę na zastępstwo zawierana jest między pracodawcą, którego pracownik nie może tymczasowo świadczyć pracy, i pracownikiem, który ma go zastąpić. Zawarcie tego typu kontraktu nie powoduje automatycznego zwolnienia osoby, którą ma zastąpić pracownik-strona omawianej umowy. W dalszym ciągu pozostaje ona w stosunku pracy z pracodawcą. Umowa o pracę na zastępstwo powinna zawierać dane zastępowanego pracownika; jeżeli ich w niej nie zawarto (ani żadnych dodatkowych informacji sugerujących, że dany pracownik będzie zastępował innego, np. przyczyna, dla której umowa została zawarta, wskazanie stanowiska itp.), umowa traktowana jest jako umowa na czas określony.
Jaki jest przedmiot umowy o pracę na zastępstwo?
Przedmiotem umowy o pracę na zastępstwo jest praca, świadczona przez pracownika na rzecz i pod kierownictwem pracodawcy w miejscu przez niego wskazanym. Zazwyczaj do obowiązków pracownika, zatrudnionego na podstawie umowy o pracę na zastępstwo, należą te, które wykonywała osoba, którą pracownik zastępuje. Strony jednak mogą rozszerzyć lub zawęzić zakres obowiązków pracownika, jednak w każdym przypadku konieczne jest określenie ich w umowie. Niezależnie jednak od tego, czy obowiązki zastępującego są tożsame z obowiązkami zastępowanego, w umowie musi być ujęty rodzaj i warunki pracy, miejsce jej wykonywania, wymiar czasu pracy, a także termin rozpoczęcia pracy oraz wynagrodzenie.
Umowa o pracę na zastępstwo - obowiązki pracownika i pracodawcy
Obowiązki pracownika i pracodawcy, związanych umową o pracę na zastępstwo, co do zasady nie różnią się od tych, które wynikają ze zwykłej umowy o pracę. Pracodawca ma obowiązek dokonać zatrudnienia pracownika, zapewnić mu odpowiednie warunki pracy i dostarczyć niezbędnych narzędzi i materiałów, przeszkolić w zakresie bhp i zasad, panujących w zakładzie pracy. Oprócz tego zobowiązany jest wypłacać pracownikowi wynagrodzenie w wysokości i terminie, uzgodnionych przez strony w umowie. W miarę możliwości powinien też ułatwiać pracownikowi kształcenie i ponoszenie kwalifikacji.
Pracownik z kolei powinien wykonywać swoje obowiązki zgodnie z zasadami bhp i wytycznymi pracodawcy, przestrzegać czasu pracy i regulaminów wewnętrznych zakładu pracy. Powinien poza tym zachować w tajemnicy wszelkie informacje niejawne, które zdobył w trakcie wykonywania pracy. Jego obowiązkiem jest też dbanie o dobre imię zakładu, chronienie jego mienia i przestrzeganie obowiązujących w nim zasad współżycia społecznego.
Umowa o pracę na zastępstwo z pracownicą w ciąży
Pracownica w ciąży podlega szczególnej ochronie pracy, także w przypadku umowy o pracę na zastępstwo. Nie jest ona co prawda tak szeroka, jak w przypadku umowy o pracę na czas nieokreślony, ale daje pracownicy pewne przywileje. Określa je art. 177 kodeksu pracy, który mówi, że pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie ciąży, a także w okresie urlopu macierzyńskiego pracownicy, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z jej winy i reprezentująca pracownicę zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy. Chociaż umowa o pracę na zastępstwo nie jest automatycznie przedłużana do dnia porodu (kończy się wraz z terminem określonym w umowie), to zakaz rozwiązywania stosunku pracy z ciężarną gwarantuje pracownicy poczucie bezpieczeństwa.
Rozwiązanie umowy o pracę na zastępstwo
Co do zasady umowa o pracę na zastępstwo wygasa, kiedy skończy się czas jej obowiązywania, czyli kiedy do pracy wraca zastępowany pracownik. Oprócz tego obie strony mogą wypowiedzieć stosunek pracy z zachowaniem okresu wypowiedzenia lub bez jego zachowania. Prawo pracodawcy do rozwiązania umowy jest ograniczone - nie może on rozwiązać kontraktu z pracownikiem, który przebywa na zwolnieniu lekarskim, a także z pracownicą w ciąży. Pracownik natomiast może zwolnić się w każdym czasie. Jeżeli umowa została rozwiązana za porozumieniem stron lub przez oświadczenie jednej ze stron z zachowaniem okresu wypowiedzenia, okres ten wynosi:
- 2 tygodnie - przy zatrudnieniu krócej niż 6 miesięcy,
- 1 miesiąc - dla osoby zatrudnionej co najmniej przez 6 miesięcy,
- 3 miesiące - gdy zatrudnienie wynosi co najmniej 3 lata.
Jeżeli natomiast zachodzą okoliczności, ujęte w art. 52-55 kodeksu pracy, pracownik i pracodawca mogą rozwiązać umowę bez zachowania okresu wypowiedzenia.
Art. 52 daje więc pracodawcy możliwość zakończenia stosunku pracy z winy pracownika w sytuacji, gdy:
- dopuści się on ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych,
- popełni w czasie trwania umowy o pracę przestępstwo, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie go na zajmowanym stanowisku, jeżeli przestępstwo jest oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem,
- utraci uprawnienia konieczne do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku.
Art. 53 mówi z kolei, że pracownik może zostać zwolniony bez zachowania okresu wypowiedzenia, gdy jego niezdolność do pracy trwa dłużej niż:
- 3 miesiące – gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 6 miesięcy,
- łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku oraz pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące – gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej 6 miesięcy lub jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy albo chorobą zawodową,
lub jego nieobecność była spowodowana innymi przyczynami, a trwała dłużej niż 1 miesiąc.
W każdym przypadku pracodawca musi uzasadnić zwolnienie i przedstawić jego przyczyny pracownikowi na piśmie, a także, jeśli zachodzi taka potrzeba, zasięgnąć rady zakładowej organizacji związkowej, która musi wyrazić opinię w ciągu trzech dni.
Pracodawca nie może także rozwiązać umowy o pracę na zastępstwo bez zachowania okresu wypowiedzenia, jeśli nieobecność pracownika spowodowana jest opieką nad dzieckiem (w okresie pobierania z tego tytułu zasiłku) odosobnieniem, spowodowanym chorobą zakaźną (w okresie pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku). Pracownik nie może być też zwolniony bez zachowania okresu wypowiedzenia, jeśli po ustaniu przyczyny nieobecności zgłosi się do pracy.
Pracownik natomiast może rozwiązać umowę o pracę na zastępstwo bez zachowania okresu wypowiedzenia, jeżeli zostanie wydane orzeczenie lekarskie stwierdzające szkodliwy wpływ wykonywanej pracy na zdrowie pracownika, a pracodawca nie przeniesie go w terminie wskazanym w orzeczeniu lekarskim do innej pracy, odpowiedniej ze względu na stan jego zdrowia i kwalifikacje zawodowe. Pracownik może też tego dokonać, gdy pracodawca dopuścił się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków wobec pracownika; w takim przypadku pracownikowi przysługuje odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia, a jeżeli umowa o pracę została zawarta na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy – w wysokości wynagrodzenia za okres 2 tygodni.
Pracownik również musi uargumentować wypowiedzenie i przedstawić je na piśmie pracodawcy.
