Zasiłek macierzyński dla osoby objętej ubezpieczeniem chorobowym z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej oblicza się inaczej niż dla pracownika. Wspomniana odmienność dotyczy w szczególności ustalania podstawy wymiaru zasiłku w zależności od długości okresu ubezpieczenia. Jaka jest wysokość zasiłku macierzyńskiego na działalności gospodarczej? Wyjaśniamy w tym artykule.
Zasiłek macierzyński i jego stawki procentowe
Zasiłek macierzyński przysługuje przez okres ustalony w Kodeksie pracy jako okres:
urlopu macierzyńskiego;
urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego;
urlopu rodzicielskiego;
urlopu ojcowskiego (art. 184 Kodeksu pracy i art. 29 ust. 1 Ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa; dalej: ustawa zasiłkowa).
Wspomniany zasiłek przysługuje za każdy dzień wymienionych wyżej urlopów, nie wyłączając dni wolnych od pracy (art. 31 ust. 5 ustawy zasiłkowej).
Miesięczny zasiłek macierzyński za:
okres urlopu macierzyńskiego, okres urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz okres urlopu ojcowskiego – wynosi 100% podstawy wymiaru zasiłku;
okres urlopu rodzicielskiego – wynosi 70% podstawy wymiaru zasiłku;
cały okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego – wynosi 81,5% podstawy wymiaru zasiłku w przypadku wniosku złożonego przez ubezpieczoną – matkę dziecka, nie później niż 21 dni po porodzie, o wypłacenie jej zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze, z wyłączeniem okresu, o którym mowa w art. 1821a § 4 Kodeksu pracy przysługującego ojcu dziecka (art. 31 ust. 1–3 ustawy zasiłkowej).
Wysokość zasiłku macierzyńskiego na działalności gospodarczej
W przypadku osoby ubezpieczonej prowadzącej działalność gospodarczą podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego ustala się inaczej niż w odniesieniu do pracowników.
Podstawę wymiaru wspomnianego zasiłku przysługującego ubezpieczonemu niebędącemu pracownikiem stanowi przeciętny miesięczny przychód za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Przez przychód należy rozumieć kwotę stanowiącą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe ubezpieczonego niebędącego pracownikiem po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe (art. 52 w związku z art. 48 ust. 1 i art. 3 pkt 4 ustawy zasiłkowej).
Podstawą wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe osoby prowadzącej działalność gospodarczą jest zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek ogłoszonego na dany rok kalendarzowy. Składka w nowej wysokości obowiązuje od 1 stycznia do 31 grudnia danego roku (art. 18 ust. 5a Ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych).
Jak wskazano w uchwale Sądu Najwyższego 7 sędziów z 21 kwietnia 2010 roku (II UZP 1/10), Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie jest uprawniony do kwestionowania kwoty zadeklarowanej przez osobę prowadzącą działalność gospodarczą jako podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, jeżeli mieści się ona w granicach określonych ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych.
Przykład 1.
Ubezpieczona z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej 14 listopada 2024 roku urodziła dziecko, w związku z czym w tym dniu rozpoczęła korzystanie z urlopu macierzyńskiego. Aby ustalić podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego przysługującego ubezpieczonej, należy przyjąć przeciętny miesięczny przychód za okres 12 miesięcy kalendarzowych ubezpieczenia poprzedzających listopad 2024 roku, tj. za okres od listopada 2023 roku do października 2024 roku. W tym okresie podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe ubezpieczonej (zadeklarowana przez nią) wyniosła przeciętnie 5600 zł. Zatem podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego stanowi kwota 4832,24 zł, zgodnie z obliczeniem:
5600 zł - 5600 zł × 13,71% = 4832,24 zł
W związku z powyższym zasiłek macierzyński za listopad 2024 roku (za dni 17 dni tego miesiąca, od 14 do 30 listopada) wynosi 2738,19 zł, co wynika z obliczenia:
4832,24 zł × 1/30 = 161,07 zł;
161,07 zł × 17 dni = 2738,19 zł;
2738,19 zł × 100% = 2738,19 zł.
Gdy okres ubezpieczenia jest krótszy niż 12 miesięcy
W przypadku ubezpieczonego z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej (dla którego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe stanowi zadeklarowana kwota), podlegającego ubezpieczeniu chorobowemu przez okres krótszy niż 12 miesięcy, podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi suma:
przeciętnej miesięcznej najniższej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe, za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia, z których przychód podlega uwzględnieniu w podstawie wymiaru zasiłku, oraz
kwoty stanowiącej iloczyn 1/12 przeciętnej kwoty zadeklarowanej jako podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, w części przewyższającej najniższą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe, za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia, z których przychód podlega uwzględnieniu w podstawie wymiaru zasiłku, oraz liczby tych miesięcy (art. 52 w związku z art. 48a ust. 1 ustawy zasiłkowej).
Przykład 2.
Ubezpieczony prowadzi działalność gospodarczą od 1 czerwca 2024 roku. Prawo do zasiłku macierzyńskiego z tytułu urlopu rodzicielskiego nabył 14 października 2024 roku. Ustalając podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego przysługującego za okres urlopu rodzicielskiego, należy uwzględnić przychód ubezpieczonego za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia, czyli od czerwca do września 2024 roku. Ubezpieczony w każdym miesiącu opłacał składki na ubezpieczenie chorobowe od kwoty 5000 zł. Nie ma prawa do preferencyjnej podstawy wymiaru składek, gdyż wykonuje działalność gospodarczą na rzecz swojego byłego pracodawcy (patrz art. 18a ustawy ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych).
Przeciętna miesięczna najniższa podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe, za 4 pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia (czerwiec–wrzesień), z których przychód podlega uwzględnieniu w podstawie wymiaru zasiłku, wynosi 4050,80 zł, zgodnie z obliczeniem:
4694,40 zł – 4694,40 zł × 13,71% = 4050,80 zł;
4050,80 zł × 4 = 16 203,20 zł;
16203,20 zł / 4 = 4050,80 zł.
W analizowanym przypadku przeciętna miesięczna najniższa podstawa wymiaru składek była równa najniższej podstawie wymiaru składek obowiązującej w każdym z poszczególnych 4 miesięcy, podobnie jak obliczona niżej przeciętna kwota przewyższająca najniższą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe, za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia, z których przychód podlega uwzględnieniu w podstawie wymiaru zasiłku, która wyniosła 263,70 zł.
5000 zł - 4694,40 zł = 305,60 zł;
305,60 zł - 305,60 zł × 13,71 zł = 263,70 zł.
1/12 kwoty 263,70 zł wynosi 21,97 zł.
Iloczyn kwoty 21,97 zł i liczby pełnych miesięcy kalendarzowych ubezpieczenia, z których przychód podlega uwzględnieniu w podstawie wymiaru zasiłku, wynosi 87,88 zł zgodnie z obliczeniem:
21,97 zł × 4 = 87,88 zł.
W związku z powyższym podstawa wymiaru zasiłku macierzyńskiego wynosi 4138,68 zł, co wynika z obliczenia:
4050,80 zł + 87,88 zł = 4138,68 zł.
Zasiłek macierzyński za październik 2024 roku (za 18 dni, od 14 do 31 października) wynosi 1738,30 zł:
4138,68 zł × 1/30 = 137,96 zł;
137,96 zł × 18 = 2483,28 zł;
2483,28 zł × 70% = 1738,30 zł.
Nabycie prawa do zasiłku przed upływem pełnego miesiąca
Jeżeli prawo do zasiłku macierzyńskiego powstało przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia chorobowego, podstawę wymiaru zasiłku stanowi najniższa miesięczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe za miesiąc, w którym powstało prawo do zasiłku, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe.
Przykład 3.
Ubezpieczony prowadzi działalność gospodarczą od 4 sierpnia 2024 roku. Prawo do zasiłku macierzyńskiego z tytułu urlopu ojcowskiego nabył 25 sierpnia 2024 roku. Podstawa wymiaru zasiłku macierzyńskiego w tym przypadku wynosi 4050,80 zł, zgodnie z obliczeniem
4694,40 zł – 4694,40 zł × 13,71% = 4050,80 zł.
Za 7 dni sierpnia 2024 roku (od 25. do 31. dnia tego miesiąca), ubezpieczony otrzyma 945,21 zł zasiłku macierzyńskiego:
4050,80 zł × 1/30 = 135,03 zł;
135,03 zł × 7 = 945,21 zł;
945,21 zł × 100% = 945,21 zł.
Jak wynika z powyższego, jedną z głównych odmienności sposobu ustalania podstawy wymiaru zasiłku macierzyńskiego dla ubezpieczonego prowadzącego działalność gospodarczą, w porównaniu z ustalaniem takiego zasiłku przysługującego pracownikowi, jest przyjmowanie do obliczeń zadeklarowanej kwoty przychodu, która nie musi odpowiadać faktycznej jego wysokości.
Rozliczenie zasiłków w systemie wFirma.pl
Zasiłek macierzyński przedsiębiorcy zwalnia z opłacania składek na ubezpieczenie społeczne i Fundusz Pracy - podczas urlopu macierzyńskiego osoba prowadząca działalność podlega obowiązkowo wyłącznie pod ubezpieczenie zdrowotne. Warto posiadać oprogramowanie, które wspiera rozliczenie zasiłków. Takim systemem jest wFirma.
Po złożeniu deklaracji rozliczeniowej za miesiąc, w którym przyznano zasiłek, należy zmienić schemat opłacania składek w kolejnych miesiącach. Można to zrobić poprzez USTAWIENIA » PODATKI » ZUS, gdzie w polu schemat należy wybrać "Tylko zdrowotne", a w przypadku posiadania prawa do opłacania preferencyjnych składek - "Tylko zdrowotne - 2-letni preferencyjny ZUS", zaś w przypadku korzystania z małego ZUS plus "Tylko zdrowotne - mały ZUS Plus". Dzięki temu na deklaracjach rozliczeniowych wykazana będzie wyłącznie składka na ubezpieczenie zdrowotne z odpowiednim kodem tytułu ubezpieczenia.
Przedsiębiorca, którego zasiłek macierzyński obliczony został w kwocie niższej niż 1000 zł netto, może liczyć na podwyższenie zasiłku do tej kwoty, jest to tzw. świadczenie rodzicielskie. Zasada ta dotyczy głównie przedsiębiorców w okresie preferencyjnego ZUS. W takiej sytuacji są oni zwolnieni z opłacania składki zdrowotnej, system wFirma.pl również pozwala na takie oznaczenie.
Posiadanie oprogramowania takiego jak wFirma, które wspiera rozliczenie zasiłków, to ogromna korzyść. Automatyczne generowanie poprawnych deklaracji redukuje ryzyko błędów zaś prosta zmiana schematu w systemie eliminuje zawiłości. Warto także dodać, że z systemu można wysyłać deklaracje bezpośrednio do ZUS, bez konieczności posiadania płatnika ZUS.
