W określonych przypadkach osoba objęta ubezpieczeniem chorobowym może ubiegać się o świadczenia zasiłkowe w związku z koniecznością sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem lub chorym członkiem rodziny. Jakie warunki trzeba spełnić, aby uzyskać zasiłek opiekuńczy? Czy jest możliwe aby otrzymać zasiłek opiekuńczy z tytułu opieki nad teściową? Piszemy na ten temat w artykule.
Zasiłek opiekuńczy z tytułu opieki nad innym członkiem rodziny – obowiązujące przepisy
Zasady dotyczące nabywania prawa do zasiłku opiekuńczego w związku ze sprawowaniem osobistej opieki nad innym członkiem rodziny zostały określone w przepisach Ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zwanej dalej ustawą zasiłkową.
Osoby uprawnione do zasiłku opiekuńczego
Świadczenia pieniężne, w tym zasiłek opiekuńczy, na warunkach i w wysokości określonych ustawą zasiłkową przysługują osobom objętym ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa.
Tytułem ubezpieczenia chorobowego jest zatrudnienie lub inna działalność, których podjęcie rodzi obowiązek ubezpieczenia chorobowego lub uprawnienie do objęcia tym ubezpieczeniem na zasadach dobrowolności w rozumieniu przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.
Ustawa zasiłkowa przewiduje prawo do zasiłku opiekuńczego dla ubezpieczonego zwolnionego od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad:
- dzieckiem w określonym wieku, w tym także dzieckiem chorym – w przypadku zaistnienia okoliczności wskazanych w odnośnych przepisach ustawy zasiłkowej, lub
- innym członkiem rodziny.
Które osoby zalicza się do grona innych chorych członków rodziny?
W kontekście omawianej tematyki zasadnicze znaczenie należy przypisać definicji ustawowej pojęcia „inny chory członek rodziny”.
Przykład 1.
W związku z niespodziewaną niedyspozycją zdrowotną teściowej ubezpieczona będąca pracownicą zamierza zająć się chorą. Ponieważ choroba teściowej jest na tyle poważna, że wymaga stałej obecności innej osoby, pracownica zamierza wystąpić o zwolnienie od pracy w celu podjęcia opieki. Czy w powyższych okolicznościach ubezpieczona będzie mogła liczyć na zasiłek opiekuńczy?
Warunek pozostawania we wspólnym gospodarstwie z ubezpieczonym
Wobec powyższych wyjaśnień opieka nad teściową stanowi – co do zasady – przesłankę do ubiegania się o zasiłek opiekuńczy. Warunkiem w tym przypadku jest jednak fakt pozostawania teściowej we wspólnym gospodarstwie z osobą ubezpieczoną.
Przykład 2.
Pracownica postanowiła skorzystać z możliwości zwolnienia od wykonywania pracy z prawem do zasiłku opiekuńczego z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad innym chorym członkiem rodziny, czyli nad teściową. W świetle przepisów ustawy zasiłkowej jest to dopuszczalne. W tym przypadku problemem jest fakt, że ubezpieczona i chora nie pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym. Pracownica zamierza jednak – na okres choroby teściowej – przenieść się do miejsca jej zamieszkania. Czy w tej sytuacji będą spełnione warunki do przyznania zasiłku opiekuńczego?
Do powyższej kwestii odniósł się Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) w Komentarzu do ustawy zasiłkowej.
Oznacza to zatem, że pozostawanie ubezpieczonego oraz innego chorego członka rodziny we wspólnym gospodarstwie domowym jedynie przez okres trwania choroby jest wystarczającą przesłanką do ubiegania się o zasiłek opiekuńczy.
Prawo do zasiłku opiekuńczego a inni członkowie rodziny pozostający we wspólnym gospodarstwie z chorym
Czy pozostawanie we wspólnym gospodarstwie z chorym członkiem rodziny innych krewnych wpływa na prawo do zasiłku opiekuńczego dla osoby ubezpieczonej?
Przykład 3.
Ubezpieczona zamierza wystąpić o zasiłek opiekuńczy z tytułu sprawowania osobistej opieki nad chorą teściową. We wspólnym gospodarstwie zamieszkują jednak także inni członkowie rodziny osoby chorej, którzy mogą się nią zająć. Czy spowoduje to brak przyznania prawa do wspomnianego zasiłku?
W okolicznościach opisanych powyżej zasiłek opiekuńczy nie będzie przysługiwał, co wprost wynika z przepisów ustawy zasiłkowej.
Nie zawsze jednak obecność innego członka rodziny w gospodarstwie domowym razem z chorym będzie równoznaczna z brakiem prawa do zasiłku opiekuńczego. W tej kwestii należy znów odwołać się do Komentarza ZUS do ustawy zasiłkowej, zgodnie z którym za członka rodziny pozostającego we wspólnym gospodarstwie domowym, w rozumieniu art. 34 ustawy zasiłkowej, mogącego zapewnić opiekę nie uważa się:
- osoby całkowicie niezdolnej do pracy;
- osoby chorej;
- osoby, która ze względu na wiek jest niesprawna fizycznie lub psychicznie;
- osoby prowadzącej gospodarstwo rolne;
- pracownika odpoczywającego po pracy na nocnej zmianie;
- osoby prowadzącej działalność pozarolniczą;
- osoby niezobowiązanej do sprawowania opieki na podstawie przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, jeżeli odmawia ona sprawowania opieki.
Zasiłek opiekuńczy:
- przysługuje za każdy dzień niezdolności do pracy, nie wyłączając dni wolnych od pracy;
- nie przysługuje w przypadkach, w których ustawa zasiłkowa przewiduje wyłączenie prawa do zasiłku chorobowego.
Okres pobierania zasiłku opiekuńczego oraz jego wysokość
Zasiłek opiekuńczy:
- przysługuje za każdy dzień niezdolności do pracy, nie wyłączając dni wolnych od pracy;
- nie przysługuje w przypadkach, w których ustawa zasiłkowa przewiduje wyłączenie prawa do zasiłku chorobowego.
Długość okresu pobierania zasiłku opiekuńczego ulega zmianie w razie łącznego pobierania tego świadczenia na dziecko i innego członka rodziny, co oznacza, że zasiłek opiekuńczy przysługuje łącznie:
- na opiekę nad dziećmi i innymi członkami rodziny – za okres nie dłuższy niż 60 dni w roku kalendarzowym;
- w przypadku, gdy opieka jest sprawowana wyłącznie nad dzieckiem z niepełnosprawnością do ukończenia 18 lat w przypadkach określonych w ustawie zasiłkowej oraz innym chorym członkiem rodziny – za okres nie dłuższy niż 30 dni w roku kalendarzowym.
Powyższe zasady mają zastosowanie niezależnie od liczby osób uprawnionych do zasiłku opiekuńczego oraz bez względu na liczbę dzieci i innych członków rodziny wymagających opieki.
Miesięczny zasiłek opiekuńczy przysługuje ubezpieczonemu w wysokości 80% podstawy wymiaru zasiłku.
Wniosek o zasiłek opiekuńczy z tytułu opieki nad innym chorym członkiem rodziny
Dokumentację niezbędną do przyznania i wypłaty zasiłku opiekuńczego określono w przepisach Rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 8 grudnia 2015 roku w sprawie zakresu informacji o okolicznościach mających wpływ na prawo do zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa lub ich wysokość oraz dokumentów niezbędnych do przyznania i wypłaty zasiłków.
Jak wynika z § 27 ww. aktu wykonawczego, dokumentem niezbędnym do przyznania i wypłaty zasiłku opiekuńczego jest – złożony w formie pisemnej lub w formie dokumentu elektronicznego podpisanego kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym, podpisem osobistym albo z wykorzystaniem sposobu potwierdzania pochodzenia oraz integralności danych dostępnego w systemie teleinformatycznym udostępnionym bezpłatnie przez ZUS, na elektroniczną skrzynkę podawczą Zakładu lub na adres do doręczeń elektronicznych – wniosek o zasiłek opiekuńczy, zawierający dane określone w załączniku nr 6 do rozporządzenia.
Zasiłek opiekuńczy z tytułu opieki nad teściową – podsumowanie
Zasiłek opiekuńczy, na warunkach i w wysokości określonych ustawą zasiłkową przysługuje osobom objętym ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa. Za innych chorych członków rodziny, w kontekście prawa do zasiłku opiekuńczego, uważa się między innymi teściów i dziadków. Warunkiem uzyskania prawa do zasiłku opiekuńczego jest pozostawanie teściowej we wspólnym gospodarstwie z osobą ubezpieczoną. Ponadto wspomniany zasiłek nie przysługuje, jeżeli poza ubezpieczonym są inni członkowie rodziny pozostający we wspólnym gospodarstwie domowym, mogący zapewnić opiekę choremu.
