Nie zawsze łatwo jest spełnić czyjeś oczekiwania. Psychologowie twierdzą jednak, że nawet nieświadomie zachowujemy się w taki sposób, jakiego oczekują od nas inni ludzie. W skrócie - jeśli ktoś oczekuje od nas sukcesu, wtedy udaje nam się go osiągnąć. Jest to tzw. efekt Pigmaliona. Na czym on polega i dlaczego powinniśmy o nim wiedzieć?
Efekt Pigmaliona - starożytna historia wciąż aktualna
Żeby zrozumieć to, co psychologowie nazywają efektem Pigmaliona, należy cofnąć się do antycznej Grecji. Pigmalion był królem Cypru, który pewnego dnia wyrzeźbił posąg pięknej kobiety i nazwał go Galateą. Zakochał się w tej kobiecej figurze i długo modlił się do bogini miłości, Afrodyty, by ta ożywiła pomnik. Afrodyta spełniła jego prośby i samotny do tamtego czasu Pigmalion ożenił się z ożywioną Galateą.
Efekt Pigmaliona po raz pierwszy został opisany przez psychologa Roberta Mertona i jest to odmiana tzw. samospełniającego się proroctwa. Efekt polega na tym, że spełnia się nasze pozytywne oczekiwanie wobec jakiejś osoby tylko dlatego, że takie pozytywne oczekiwanie wytworzyliśmy we własnym umyśle. Zilustrujmy to przykładem.
Pozytywne etykietkowanie
W latach 60. XX w. psychologowie Robert Rosenthal i Lenore Jacobson przeprowadzili wśród uczniów i nauczycieli pewnej szkoły podstawowej eksperyment. Przeprowadzili oni wśród uczniów jednej z klas test na inteligencję i wskazali nauczycielom kilku najzdolniejszych uczniów, którzy mieli uzyskać w teście najlepsze wyniki. W rzeczywistości uczniowie ci zostali wybrani losowo, a ich wyniki wcale nie należały do najwyższych. Nauczyciele przez kolejny rok wskazanej przez psychologów grupie uczniów poświęcali więcej uwagi, stawiali większe wymagania i udzielali wsparcia. Wybrani uczniowie nie chcieli zawieść swoich wychowawców i intensywnie się uczyli. Po roku przeprowadzono kolejny test na inteligencję - okazało się, że wybrana rok wcześniej grupa uczniów osiągnęła rzeczywiście najwyższe wyniki, a ponadto wzrosła ich samoocena i pewność siebie.
Efekt Pigmaliona w szkole i w pracy
Jakie wnioski płyną z tego eksperymentu? Jeśli oczekuje się od nas sukcesu, znacznie łatwiej jest nam go osiągnąć. Przykładamy się wówczas bardziej do wykonywanej pracy, ponieważ nie chcemy zawieść oczekiwań, jakie mają wobec nas inne osoby. Efekt Pigmaliona łatwo będzie dostrzec właśnie w szkole czy pracy. Przełożony powinien znać mechanizm jego działania i w oparciu o niego zwiększać motywację swoich podwładnych.
Ważne jest również zaangażowanie i stosunek do pracy samego przełożonego. Pasjonaci pozytywnie zarażają pracowników, zaś szefowie o niskiej motywacji do pracy zniechęcać będą również do niej swoich podwładnych. Pokazuje to eksperyment oparty o tezę prof. Douglasa McGregora.
Dobry szef daje motywację
McGregor założył, że pracowników można ze względu na ich motywację do pracy podzielić na dwie grupy: grupę X, która pracuje głównie dla pieniędzy i pozbawiona stałej kontroli przestanie pracować, oraz grupę Y, której motywacja jest inna niż finansowa i praca sprawia im pewnego rodzaju przyjemność. Postanowiono sprawdzić, co stanie się, gdy szefem grupy Y zostanie X i odwrotnie - szefem grupy X - osoba z grupy Y. Okazało się, że pracownicy przystali do oczekiwań swojego przełożonego - pracujący pod kierownictwem szefa Y stali się pasjonatami, zaś grupa szefa X - wręcz odwrotnie.
Pierwsze wrażenie - druga strona medalu
Efekt Pigmaliona wiąże się także z pierwszym wrażeniem, jakie na kimś wywołujemy. Gdy ktoś ma o nas pozytywną opinię, bo takie było jego przekonanie, wszystko to, co złe, będzie przypisywał jakimś czynnikom zewnętrznym. To, co dobre, będzie jawiło mu się za to jako nasza cecha charakteru. Przekonanie, jakie ktoś wypracował sobie po wywarciu przez nas dobrego pierwszego wrażenia, jest bardzo trudne do zatarcia. Dlatego kilka pierwszych chwil decyduje o późniejszej opinii o nas.
Ważne jest dbanie o własny wizerunek, zarówno w świecie rzeczywistym, jak i wirtualnym. Zawsze pozwalajmy się poznawać z jak najlepszej strony, a to na pewno zaprocentuje w przyszłości. Niezmiernie istotne będzie także stawianie sobie ambitnych celów i wysokich wymagań oraz wiara we własne możliwości.
Co nam daje efekt Pigmaliona?
Efekt Pigmaliona jest dowodem na to, jak ważna w każdej pracy jest postawa przełożonego. To od oczekiwań, które stawia swoim pracownikom, zależy, jak będzie wyglądała praca zespołu. Nie oznacza to jednak tego, że w miejscu pracy nie ma miejsca na krytykę, pod warunkiem, że jest ona konstruktywna.
Uwaga na efekt Golema!
Należy jednak uważać, by nie pojawił się efekt Golema, który jest zupełną odwrotnością efektu Pigmaliona. Ktoś, kto wywarł na nas złe pierwsze wrażenie, będzie w przyszłości oceniany przez nas negatywnie. Do efektu Golema przyczyniają się również negatywne oczekiwania, powodujące niechęć do pracy i obniżenie motywacji.
