Zakład Ubezpieczeń Społecznych oferuje różnego rodzaju świadczenia pieniężne. Aby je otrzymać, wnioskodawca musi spełnić konkretne warunki, przy czym świadczenia są co do zasady wypłacane okresowo. Jednym ze świadczeń ZUS jest tzw. wypłata gwarantowana z ZUS-u – czym dokładnie jest takie wsparcie i kiedy można się o nie ubiegać?
Czym jest wypłata gwarantowana z ZUS-u?
Wypłata gwarantowana jest jednorazowym świadczeniem pieniężnym wypłacanym przez ZUS osobie uposażonej po śmierci emeryta. Zgodnie z treścią art. 25b ust.1 Ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ZUS informuje emeryta, który:
- nabył prawo do emerytury z tytułu osiągnięcia wieku emerytalnego wynoszącego 65 lat albo do dnia poprzedzającego osiągnięcie tego wieku miał ustalone prawo do okresowej emerytury kapitałowej;
- miał subkonto, o którym mowa w art. 40a Ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych,
- nie pobiera okresowej emerytury kapitałowej
– o możliwości wskazania imiennie jednej lub kilku osób fizycznych jako osób uposażonych, na których rzecz ma nastąpić po śmierci emeryta wypłata jednorazowego świadczenia pieniężnego, zwanego dalej „wypłatą gwarantowaną”.
„W myśl art. 25b ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, zgodnie z dyspozycją emeryta, prawo do wypłaty gwarantowanej nabywa osoba, do całości albo części wypłaty gwarantowanej, jeżeli śmierć emeryta, pobierającego emeryturę, o którym mowa w ust. 1, nastąpiła w okresie trzech lat od miesiąca, od którego po raz pierwszy wypłacono emeryturę z tytułu osiągnięcia wieku powszechnego. Z treści przepisu wynika zatem wprost, że środki na wypłatę gwarantowaną zostają uruchomione w okresie, gdy emeryt pobierał świadczenie emerytalne, a więc konsumował kapitał zgromadzony w okresie aktywności zawodowej, co oznacza stan po przeniesieniu środków z OFE i zamknięciu subkonta. Z treści przepisu wynika także, że nie ma powiązania wypłaty gwarantowanej z istnieniem aktywnego OFE i indywidualnego subkonta. Wypłata gwarantowana nie jest bowiem wprost przekazaniem środków zgromadzonych w OFE i na subkoncie zmarłego członka rodziny. Nie ma też żadnych podstaw do interpretacji, że wypłata gwarantowana jest jakąś szczególną formą dziedziczenia środków zgromadzonych na indywidualnym subkoncie w razie śmierci ubezpieczonego przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego (65 lat). Wypłata gwarantowana została wprowadzona właśnie dlatego, że zgon emeryta w okresie do trzech lat od nabycia prawa do emerytury powszechnej skutkuje niewykorzystaniem zgromadzonych przez niego środków w toku całej aktywności zawodowej. Dlatego ustawodawca przewidział tę szczególną formę zwrotu środków, pochodzących z tzw. kapitałowej części składki emerytalnej, zgromadzonych na subkoncie i niewykorzystanych z powodu śmierci ubezpieczonego, i to mimo zamknięcia subkonta i przekazania środków na fundusz emerytalny FUS”.
Wypłata gwarantowana jest więc jednorazowym świadczeniem pieniężnym będącym formą wsparcia w sytuacji, gdy zmarły miał prawo do emerytury docelowej po ukończeniu 65. roku życia i miał subkonto w ZUS-ie.
Kto ma prawo do wypłaty gwarantowanej z ZUS-u?
Wypłata gwarantowana następuje zawsze na wniosek uprawnionej osoby, świadczenie to nie jest więc wypłacane automatycznie po śmierci emeryta. Co do zasady wniosek o wypłatę może złożyć tzw. osoba uposażona, a więc każdy, kto został wskazany przez emeryta jako uprawniony do pobrania omawianego świadczenia. W tym celu emeryt musi skorzystać z oświadczenia EWG-W, które jest dostępne na stronach internetowych i w siedzibie wszystkich oddziałów ZUS-u. Wskazanie uposażonego nie jest obowiązkowe – w takim przypadku przyjmujemy, że uposażonym będzie małżonek zmarłego emeryta, o ile w chwili jego śmierci pozostawał z nim we wspólności majątkowej. W pozostałych przypadkach wypłata gwarantowana wchodzi w skład spadku.
Jeżeli emeryt wskazał kilka osób uposażonych, a nie oznaczył ich udziału w wypłacie gwarantowanej, uważa się, że udziały tych osób są równe. Pamiętajmy, że emeryt może w każdym czasie zmienić poprzednią dyspozycję, wskazując inne osoby uposażone, zamiast lub oprócz osób, o których mowa powyżej, jak również oznaczając w inny sposób udział wskazanych osób w wypłacie gwarantowanej, albo odwołać poprzednią dyspozycję, nie wskazując żadnych innych osób. Wskazanie osoby uposażonej staje się bezskuteczne, jeżeli osoba ta zmarła przed śmiercią emeryta. W takim przypadku udział, który był przeznaczony dla zmarłej osoby uposażonej, przypada w równych częściach pozostałym osobom uposażonym, chyba że emeryt zadysponuje tym udziałem w inny sposób.
W przypadku gdy emeryt zechce wskazać uposażonego spoza kręgu najbliższej rodziny, będzie musiał uzyskać na to zgodę swojego współmałżonka. Jest ona wyrażana na formularzu EWG-O. Dla potrzeb powyższego druku przyjmuje się, że członkami najbliższej rodziny emeryta są:
- dzieci (w tym dzieci przysposobione i dzieci drugiego małżonka);
- jego rodzice (w tym także macocha i ojczym);
- małżonek;
- dzieci, rodzeństwo i wnuki przyjęte na utrzymanie i wychowanie przed osiągnięciem 18. roku życia.
Wypłata gwarantowana z ZUS-u jest udzielana na wniosek. Do dyspozycji mamy aż 2 druki:
- EWG-M, który jest przeznaczony dla uposażonego będącego osobą małoletnią;
- EWG-P, który jest przeznaczony dla uposażonego będącego osobą pełnoletnią.
Powyższe wnioski powinny zawierać informacje o zmarłym emerycie oraz osobie uposażonej. Dodatkowo można do nich dołączyć:
- odpis skrócony aktu zgonu emeryta,
- potwierdzoną kopię dokumentu stwierdzającego tożsamość osoby wnioskującej o wypłatę gwarantowaną,
- odpis prawomocnego postanowienia sądu stwierdzającego nabycie spadku albo wypis zarejestrowanego notarialnego aktu poświadczenia dziedziczenia.
Wnioskodawca jest zobowiązany do podania formy wypłaty omawianego świadczenia – przelewem na konto lub przekazem pocztowym. Dopuszczalne jest przy tym wskazanie numerów zagranicznych kont bankowych. Wniosek można złożyć w ZUS-ie osobiście lub przy pomocy listu poleconego, nie podlega on dodatkowej opłacie.
Wypłata gwarantowana z ZUS-u - jaka jest jej wysokość?
Ile wynosi wypłata gwarantowana z ZUS-u? Zależy to od wysokości składek zgromadzonych przez zmarłego emeryta. Wartość świadczenia jest obliczana na podstawie specjalnego wzoru, zgodnie z którym jest to różnica między kwotą środków, o których mowa w art. 25 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS-u, zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, a iloczynem liczby pełnych miesięcy, jakie upłynęły od początku miesiąca, w którym po raz pierwszy wypłacono emeryturę, do końca miesiąca, w którym nastąpiła śmierć emeryta, oraz trzydziestej siódmej części kwoty zewidencjonowanej na tym subkoncie. W praktyce wysokość wypłaty gwarantowanej to wysokość środków pieniężnych zgromadzonych na subkoncie zmarłego emeryta pomniejszona o iloczyn liczby miesięcy pobieranej emerytury i stanu jego subkonta podzielonego przez 37. Tak ustalona wysokość wypłaty gwarantowanej jest dodatkowo pomniejszana przez ZUS o należny podatek. Według oficjalnych danych podawanych przez ZUS średnia wartość wypłaty gwarantowanej wynosi ok. 29 000 zł.
Zgodnie z treścią art. 30a ust. 1 pkt 12 Ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych (PIT) kwota wypłaty gwarantowanej stanowi dochód podlegający 19% zryczałtowanemu podatkowi dochodowemu. Środki pieniężne w postaci kwoty wypłaty gwarantowanej, o której mowa w art. 25b Ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, stanowią więc opodatkowane przychody z innych źródeł w rozumieniu art. 10 ust. 1 pkt 9 w zw. z art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Podsumowanie
Wypłata gwarantowana jest świadczeniem wypłacanym przez ZUS na rzecz osób uposażonych przez zmarłego emeryta. Każdorazowo świadczenie to jest wypłacane na wniosek uprawnionej osoby. Prawo do wypłaty gwarantowanej mają nie tylko członkowie najbliższej rodziny zmarłego emeryta. Trzeba jednak pamiętać, że wniosek o wypłatę świadczenia można złożyć tylko, gdy emeryt przed śmiercią pobierał emeryturę z ZUS-u krócej niż 3 lata.
