Osoby poniżej 18. roku życia na tych samych zasadach co dorośli mogą prowadzić działalność gospodarczą. Przewidziane są jednak pewne ograniczenia, niektóre czynności związane z prowadzeniem działalności gospodarczej wymagają bowiem zgody rodziców. Co ze składkami ZUS? Czy działalność założona przez nieletniego rodzi konieczność opłaty składek? Wyjaśniamy.
Prowadzenie działalności gospodarczej przez dziecko
Działalnością gospodarczą jest zorganizowana działalność zarobkowa wykonywana we własnym imieniu i w sposób ciągły. Ustawa – Prawo przedsiębiorców stanowi, że podejmowanie, wykonywanie i zakończenie działalności gospodarczej jest wolne dla każdego na równych prawach.
Przedsiębiorcą mogą być:
osoby fizyczne;
osoby prawne;
jednostki organizacyjne niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną;
wspólnicy spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej.
Zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego regulującymi reprezentację dziecka rodzice są przedstawicielami ustawowymi dziecka pozostającego pod ich władzą rodzicielską, a gdy dziecko pozostaje pod władzą rodzicielską obojga rodziców, każde z nich może działać samodzielnie jako przedstawiciel ustawowy dziecka. Przepisy prawa nie zabraniają dzieciom prowadzenia działalności gospodarczej.
Rejestracja działalności gospodarczej dziecka
Rejestracja działalności gospodarczej osoby fizycznej w CEIDG wymaga wypełnienia formularza, w którym wskazywane są m.in. nazwa firmy, dane właściciela, rodzaj działalności określony odpowiednim oznaczeniem spośród wymienionych w Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD), data rozpoczęcia działalności, miejsce wykonywania, rodzaj opodatkowania, informacje dotyczące ubezpieczeń społecznych, informacje dotyczące właściwego urzędu skarbowego, dane podmiotu prowadzącego księgowość.
CEIDG to oficjalny państwowy rejestr zawierający informacje o przedsiębiorcach prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą w Polsce. Wpis do CEIDG obejmuje dane ewidencyjne i dane informacyjne przedsiębiorcy.
W przypadku małoletnich dzieci rozpoczynających prowadzenie działalności poza danymi ewidencyjnymi i informacyjnymi dziecka jako przedsiębiorcy wpis do CEIDG będzie zawierał dane przedstawiciela ustawowego obejmujące:
imię i nazwisko;
informację o obywatelstwie;
adres do doręczeń;
inne dane kontaktowe, w szczególności adres poczty elektronicznej, adres strony internetowej, numer telefonu, o ile dane te zostały zgłoszone we wniosku o wpis do CEIDG;
numer identyfikacji podatkowej (NIP), o ile taki posiada.
Działalność założona przez nieletniego a ZUS
Dziecko będące przedsiębiorcą ma obowiązek opłacania składek na ubezpieczenie społeczne do ZUS-u. Wyjątek od tej zasady następuje, gdy dochodzi do zbiegu tytułów do ubezpieczeń. Miałoby to miejsce, gdyby dziecko spełniało warunki do objęcia ubezpieczeniami w ZUS-ie z co najmniej dwóch tytułów, np. prowadziło działalność gospodarczą i było zatrudnione na podstawie umowy zlecenia lub umowy o pracę. Wówczas składki odprowadzane są z jednego z tytułów ubezpieczenia, z wyjątkiem ubezpieczenia zdrowotnego, ponieważ w tej sytuacji przedsiębiorca ma obowiązek odprowadzać składkę zdrowotną z każdego tytułu do ubezpieczenia zdrowotnego.
Przedsiębiorca opłaca następujące rodzaje składek na ubezpieczenia społeczne:
na ubezpieczenie emerytalne w wysokości 19,52% podstawy wymiaru składek;
na ubezpieczenia rentowe w wysokości 8,00% podstawy wymiaru składek;
na ubezpieczenie chorobowe w wysokości 2,45% podstawy wymiaru składek;
na ubezpieczenie wypadkowe: stopa procentowa jest zróżnicowana i zależy od liczby osób ubezpieczonych oraz branży, w której działa firma, przy czym składka na ubezpieczenie wypadkowe dla firmy zatrudniającej do 9 osób wynosi 1,67%.
W 2025 roku najniższa standardowa składka na:
- ubezpieczenie emerytalne wynosi 1015,78 zł;
- ubezpieczenie rentowe wynosi 416,30 zł;
- ubezpieczenie chorobowe wynosi 127,49 zł.
Ulgi w ZUS dla przedsiębiorcy-dziecka
Oczywiście przepisy prawa przewidują różnego rodzaju ulgi dla osób rozpoczynających działalność gospodarczą lub prowadzących ją na mniejszą skalę, jednak obowiązują one przez określony czas. Po upływie terminów do korzystania z tych ulg przedsiębiorca płaci standardową wysokość składek. Ulgi te dotyczą również młodych przedsiębiorców, którzy spełnią kryteria do korzystania z nich.
Ulga na start zwalnia przedsiębiorcę, który rozpoczyna prowadzenie działalności gospodarczej, przez 6 pełnych miesięcy od rozpoczęcia działalności z płacenia składek na ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe, wypadkowe) oraz składek na Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy. Płaci wyłącznie przez ten czas składki na ubezpieczenie zdrowotne.
Przedsiębiorca spełniający łącznie następujące warunki: podejmujący działalność gospodarczą po raz pierwszy albo ponownie po upływie co najmniej 60 miesięcy od dnia jej ostatniego zawieszenia lub zakończenia i który nie wykonuje jej na rzecz byłego pracodawcy, u którego w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym pracował na etacie i wykonywał czynności wchodzące w zakres obecnie wykonywanej działalności, może przez 24 miesiące korzystać z obniżonych składek na ZUS. W tym wypadku podstawa wymiaru składek nie może być niższa niż 30% minimalnego wynagrodzenia. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne dla tych osób od 1 stycznia 2025 roku będzie stanowiła zadeklarowana kwota, nie niższa niż 1399,80 zł. Poza tym przedsiębiorca nie opłaca składek na Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy.
Przedsiębiorca, którego przychód w roku poprzedzającym nie przekroczył 120 000 zł, może przez maksymalnie 36 miesięcy w ciągu kolejnych 60 miesięcy prowadzenia firmy korzystać z preferencyjnych składek – ulgi mały ZUS plus.
Podstawę wymiaru składek na potrzeby ulgi mały ZUS Plus ustala się w ten sposób, że na początek należy określić przeciętny miesięczny dochód z działalności gospodarczej w poprzednim roku kalendarzowym poprzez podzielenie rocznego dochodu z pozarolniczej działalności gospodarczej uzyskanego w poprzednim roku kalendarzowym przez liczbę dni jej prowadzenia w poprzednim roku, a następnie pomnożenie przez 30. Otrzymany wynik trzeba zaokrąglić do pełnych groszy w górę, jeśli końcówka jest równa lub wyższa niż 0,5 gr, lub w dół, jeśli jest niższa. Przeciętny miesięczny dochód z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w poprzednim roku kalendarzowym należy następnie pomnożyć przez współczynnik 0,5, przy czym i tu otrzymany wynik trzeba zaokrąglić do pełnych groszy w górę, jeśli końcówka jest równa lub wyższa niż 0,5 gr, lub w dół, jeśli jest niższa. W ten sposób obliczona zostanie podstawa wymiaru składek na potrzeby ulgi mały ZUS Plus. W ostatnim kroku konieczne jest porównanie otrzymanej podstawy wymiaru składek do kwoty 30% minimalnego wynagrodzenia i 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. Podstawa wymiaru składek nie może być bowiem niższa niż 30% minimalnego wynagrodzenia za pracę w danym roku i nie może przekraczać kwoty 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego ustalonej na dany rok. Jeśli otrzymana podstawa jest niższa niż 30% minimalnego wynagrodzenia za pracę w danym roku, podstawa wymiaru składek będzie wynosiła 30% minimalnego wynagrodzenia za pracę w danym roku, ponieważ nie może być niższa. Tak samo, gdy podstawa wymiaru składek jest wyższa niż kwota 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego ustalonej na dany rok, podstawa wymiaru składek jest równa kwocie 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego ustalonej na dany rok. Składki na Fundusz Pracy nie są odprowadzane podczas opłacania składek małego ZUS-u plus, jeśli podstawa ZUS dla składek społecznych jest niższa niż kwota minimalnego wynagrodzenia.
Przykład 1.
Czy 15-letnia Daria, która na jednym z portali społecznościowych zgromadziła znaczne grono obserwatorów i zaczęła na tym zarabiać, może rozpocząć wykonywanie działalności gospodarczej?
Małoletnia Daria może być przedsiębiorczynią, jednak musi być reprezentowana przez przedstawicieli ustawowych w czynnościach związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. Jej rodzice muszą być zgodni co do rozpoczęcia przez nią działalności. W tej sytuacji konieczne będzie odprowadzanie składek na ubezpieczenie społeczne. Przy czym małoletnia może korzystać z przewidzianych ulg, jeśli będzie spełniała warunki do skorzystania z nich.
Działalność nierejestrowana prowadzona przez dziecko
Warto wskazać, że dzieci mogą wykonywać działalność nierejestrowaną.
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 września 2024 roku w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz wysokości minimalnej stawki godzinowej w 2025 roku określa, że od 1 stycznia 2025 roku minimalne wynagrodzenie za pracę wynosi 4666 zł, a minimalna stawka godzinowa – 30,50 zł.
W 2025 roku limit miesięcznych przychodów dla działalności nieewidencjonowanej wynosi zatem 3499,50 zł.
Rejestracja przedsiębiorcy w ZUS
Przedsiębiorca rozpoczynający prowadzenie działalności gospodarczej musi zgłosić do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego siebie, a także członków swojej rodziny. W tym celu wymagane jest złożenie następujących dokumentów:
ZUS ZUA – jeśli zgłasza się do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego;
ZUS ZZA – jeśli zgłasza się tylko do ubezpieczenia zdrowotnego;
ZUS ZCNA – jeżeli zgłasza do ubezpieczenia zdrowotnego członka rodziny.
Dokumenty te należy złożyć do ZUS-u w ciągu 7 dni od daty rozpoczęcia prowadzenia działalności. Przedsiębiorca może je złożyć wraz z wnioskiem CEIDG-1 w organie ewidencyjnym.
Podsumowanie
Podsumowując, nie ma przeciwwskazań do prowadzenia działalności gospodarczej przez małoletniego. Jednak w tym przypadku wymagane będzie odprowadzenie składek do ZUS-u. Obowiązują w tym przypadku te same zasady co do dorosłych przedsiębiorców.
