Polubowne załatwienie sprawy oznacza konieczność zawarcia kompromisu przez każdą ze stron. Ugoda pozwala jednak na uniknięcie sprawy sądowej, choć oczywiście może ona zostać zawarta także w trakcie jej trwania. Czy w przypadku spraw administracyjnych możliwe jest jednak stosowanie tego typu rozwiązań? Czy organy administracji mają prawo do zawierania ugód ze stronami?
Na czym polega polubowne załatwienie sprawy?
Przez polubowne rozwiązanie sprawy powinniśmy rozumieć ugodowe zakończenie sporu pomiędzy stronami jakiegoś konfliktu. W praktyce taka możliwość pojawia się przede wszystkim na gruncie prawa i postępowania cywilnego, także jeśli chodzi o postępowanie sądowe. Polubowne załatwienie sprawy wymaga osiągnięcia kompromisu, co oznacza konieczność ustąpienia z niektórych żądań każdej ze stron. W ramach takiego rozwiązania dochodzi do zawarcia ustnej lub pisemnej ugody, która reguluje określoną kwestię i kończy spór. Taka ugoda może dotyczyć różnych spraw, choć najczęściej ma związek z prawami majątkowymi.
Polubowne załatwienie sprawy bardzo często jest wpisywane do dużej liczby umów jako pierwsza opcja rozwiązywania konfliktów. Strony kontraktu zobowiązują się do podjęcia rozmów mających na celu znalezienie wspólnego rozwiązania danej sprawy, a jeśli to nie pomoże, dopiero wówczas mają prawo skierować ją do sądu. Prawo do zawarcia ugody wymaga zgody każdej strony danego stosunku prawnego, a więc brak porozumienia w tym zakresie niweczy możliwość polubownego załatwienia sprawy. Tak naprawdę nie istnieją przepisy, które nakładałyby na kogokolwiek obowiązek zawarcia ugody. Co więcej, nawet jeśli dojdzie do zainicjowania jakiegokolwiek postępowania polubownego, nie musi ono zostać zakończone zawarciem porozumienia. W trakcie negocjacji każda ze stron ma możliwość wycofania się z propozycji ugodowych. W sytuacji, gdy ugoda zostanie już zawarta, lecz nie będzie przestrzegania, istnieje możliwość jej unieważnienia.
Polubowne załatwienie sprawy nie jest proste, ponieważ wymaga pójścia na ustępstwa przez każdą ze stron konfliktu. W praktyce może to być bardzo ciężkie zadanie, zwłaszcza gdy mamy do czynienia z kwestiami majątkowymi.
Polubowne załatwienie sprawy administracyjnej
Sprawy natury administracyjnej charakteryzują się różnym stopniem złożoności i dotyczą naprawdę szerokiego spektrum zagadnień. Podczas postępowania administracyjnego możliwe jest, że dana strona ma określone żądania względem organu prowadzącego sprawę, np. zapłaty świadczenia pieniężnego, wydania stosownej decyzji lub podjęcia konkretnych czynności. Analogicznie organ również może mieć żądania względem strony uczestniczącej w takim postępowaniu, najczęściej w zakresie zapłaty kary pieniężnej lub wykonania jakiegoś ustawowego obowiązku. Interesy organu administracyjnego i strony postępowania nie muszą być ze sobą zbieżne, co może generować ewentualny konflikt i sprzeczne ze sobą żądania. Skutkiem takiej sytuacji może być przedłużanie czasu trwania toczącego się postępowania.
Kodeks postępowania administracyjnego przewiduje możliwość zawarcia ugody w toczącej się sprawie. Zgodnie z treścią art. 114-116 kpa w sprawie, w której toczy się postępowanie administracyjne, strony mogą zawrzeć ugodę, jeżeli charakter sprawy na to pozwala i nie sprzeciwiają się temu przepisy szczególne. Ugoda może być zawarta przed organem administracji publicznej, przed którym toczy się postępowanie w I instancji lub postępowanie odwoławcze, do czasu wydania przez organ decyzji w sprawie. Organ administracji publicznej odroczy wydanie decyzji i wyznaczy stronom termin do zawarcia ugody, jeżeli istnieją przesłanki do jej zawarcia, pouczając strony o trybie i skutkach zawarcia ugody. W przypadku zawiadomienia przez jedną ze stron o odstąpieniu od zamiaru zawarcia ugody lub niedotrzymania przez strony terminu wyznaczonego do zawarcia ugody organ administracji publicznej załatwia sprawę w drodze decyzji.
Jak wynika z powyższego, ugoda w postępowaniu administracyjnym pojawia się w sytuacji, gdy mamy do czynienia z co najmniej 2 stronami, które mają sprzeczne ze sobą interesy i żądania. Ugody nie zawiera więc organ administracji ze stroną, lecz same strony postępowania pomiędzy sobą. Jeśli nie będzie to możliwe, organ prowadzący sprawę zakończy ją poprzez wydanie odpowiedniej decyzji, od której co do zasady będzie przysługiwało odwołanie.
„Ugodę definiuje się jako zawarte przed organem administracyjnym porozumienie stron, regulujące ich wzajemne prawa i obowiązki w indywidualnej sprawie będącej przedmiotem postępowania administracyjnego. Należy mieć na uwadze, że ugoda stanowi przejaw zasady dyspozytywności (autonomii woli stron), jak również zasady oficjalności. To sprawia, że ugoda administracyjna nie jest dosłownie »działaniem dwustronnym«, rozumianym jako działanie wspólne organu administracji i podmiotu zewnętrznego, ale działaniem podejmowanym przez dwa podmioty zewnętrzne wobec administracji publicznej. Przyjmuje się, że prawa i obowiązki określone ugodą administracyjną czerpią nie z woli stron, lecz z woli organu administracji, który ugodę zatwierdził, co przesądza o jej zakwalifikowaniu do prawnych form działania administracji.
Ugoda może być zawarta pomiędzy stronami, a zatem nie jest dopuszczalne zawarcie ugody w sprawie, w której występuje tylko jedna strona. W takich sprawach strona nie może zawrzeć ugody z organem administracji publicznej, przed którym toczy się postępowanie. Ugoda może być więc zawarta, jeśli w sprawie występują strony o spornych interesach, o czym mowa w art. 13 § 1 pkt 1 KPA. Czynienie przez strony wzajemnych ustępstw w zakresie ich praw i obowiązków, co stanowi sens ugody, jest bowiem możliwe wówczas, gdy interesy stron postępowania są wzajemnie sprzeczne”.
Ugoda administracyjna
Jeśli strony postępowania administracyjnego dojdą do porozumienia w zakresie zawarcia ugody, musi zostać ona sporządzona na piśmie przez upoważnionego do tego pracownika organu administracji publicznej, na podstawie zgodnych oświadczeń stron. Ugoda musi zawierać w swej treści:
- oznaczenie organu administracji publicznej, przed którym ugoda została zawarta, i stron postępowania;
- datę sporządzenia ugody;
- przedmiot i treść ugody;
- podpisy stron oraz podpis upoważnionego pracownika organu administracji publicznej z podaniem imienia, nazwiska i stanowiska służbowego.
Przed podpisaniem ugody upoważniony pracownik organu administracji publicznej odczytuje stronom jej treść, chyba że ugoda została zawarta z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej. Ugodę włącza się do akt sprawy.
Samo sporządzenie i podpisanie ugody nie powoduje automatycznego zakończenia danej sprawy. Takie pismo musi bowiem zostać zaakceptowane przez organ administracyjny, który prowadzi całe postępowanie. Organ administracji publicznej może odmówić zatwierdzenia ugody zawartej z naruszeniem prawa, nieuwzględniającej stanowiska innego organu albo naruszającej interes społeczny bądź słuszny interes stron. Zatwierdzenie bądź odmowa zatwierdzenia ugody następuje w drodze postanowienia, na które służy zażalenie; postanowienie w tej sprawie powinno być wydane w ciągu 7 dni od dnia zawarcia ugody. W przypadku gdy ugoda zawarta została w toku postępowania odwoławczego, z dniem, w którym stało się ostateczne postanowienie zatwierdzające ugodę, traci moc decyzja organu I instancji, o czym zamieszcza się wzmiankę w tym postanowieniu. Łącznie z postanowieniem zatwierdzającym ugodę doręcza się stronom ugodę albo jej odpis. Ugoda staje się wykonalna z dniem, w którym postanowienie o jej zatwierdzeniu stało się ostateczne. Jednocześnie omawiana forma załatwienia sprawy jest uznawana za odpowiednik decyzji administracyjnej, która kończy dane postępowanie. Innymi słowy, ugoda administracyjna pełni taką samą funkcję, jak decyzja wydana przez organ administracyjny w konkretnej sprawie.
„Prowadzenie negocjacji ugodowych nigdy samo przez się nie zwalnia organu od przestrzegania terminów załatwienia sprawy, ponieważ rozmowy w tej materii nie mogą trwać ponad czas przeznaczony na załatwienie sprawy administracyjnej w drodze decyzji, bowiem z zasady ugoda ma przyspieszyć załatwienie sprawy”.
Podsumowanie
Polubowne załatwienie sprawy może być stosowane także w ramach postępowania administracyjnego. W tym celu zainteresowane strony powinny zawrzeć ugodę, która musi zostać sporządzona przez upoważnionego pracownika organu prowadzącego daną sprawę. Aby polubowne załatwienie sprawy administracyjnej było skuteczne, tak zawarta ugoda musi zostać następnie zatwierdzona przez właściwy organ.
