Osobom uczącym się lub studiującym, które nie ukończyły 26 lat, a wykonują umowy zlecenia, przepisy prawa ubezpieczeń społecznych przyznają szczególny status – odmienny od innych zleceniobiorców. Z artykułu można dowiedzieć się, czy umowa zlecenia ze słuchaczem zaocznego liceum podlega oskładkowaniu.
Umowa zlecenia
Przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie. Jeżeli ani z umowy, ani z okoliczności nie wynika, że przyjmujący zlecenie zobowiązał się wykonać je bez wynagrodzenia, za wykonanie zlecenia należy się wynagrodzenie. Jeżeli nie ma obowiązującej taryfy, a nie umówiono się na wysokość wynagrodzenia, należy się wynagrodzenie odpowiadające wykonanej pracy. Do umów o świadczenie usług, które nie są uregulowane innymi przepisami, stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu (art. 734, 735 i 750 Kodeksu cywilnego).
Umowę zlecenia zalicza się do zobowiązań tzw. starannego działania, a nie zobowiązań rezultatu. Chociaż sama definicja zakłada dążenie do osiągnięcia określonego rezultatu, jednakże w razie jego nieosiągnięcia, ale jednoczesnego dołożenia wszelkich starań w tym kierunku, przy zachowaniu należytej staranności, zleceniobiorca nie ponosi odpowiedzialności za niewykonanie zobowiązania.
Ubezpieczenia społeczne
Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 4 Ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym podlegają osoby fizyczne zwane zleceniobiorcami, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej wykonują pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia.
Jednak przepis art. 6 ust. 4 wspomnianej ustawy wprowadza wyjątek od tej zasady, stanowiąc, że zleceniobiorcy nie podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym, jeżeli są uczniami szkół ponadpodstawowych lub studentami, do ukończenia 26 lat.
Kto ma status ucznia?
Uczniem szkoły ponadpodstawowej jest osoba, która uczy się w jednej ze szkół wymienionych w art. 18 ust. 1 pkt 2 Ustawy z dnia 14 grudnia 2016 roku – Prawo oświatowe, czyli w:
- czteroletnim liceum ogólnokształcącym;
- pięcioletnim technikum;
- trzyletniej branżowej szkole I stopnia;
- trzyletniej szkole specjalnej przysposabiającej do pracy;
- dwuletniej branżowej szkole II stopnia;
- szkole policealnej dla osób posiadających wykształcenie średnie lub wykształcenie średnie branżowe, o okresie nauczania nie dłuższym niż 2,5 roku.
Szkoła specjalna przysposabiająca do pracy, o której mowa w lit. d, jest szkołą specjalną przeznaczoną wyłącznie dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym oraz dla uczniów z niepełnosprawnościami sprzężonymi. W szkole podstawowej, liceum ogólnokształcącym, technikum, branżowej szkole I stopnia, szkole specjalnej przysposabiającej do pracy oraz w szkołach artystycznych kształcenie odbywa się w formie dziennej, a w branżowej szkole II stopnia i szkole policealnej kształcenie może odbywać się w formie dziennej, stacjonarnej lub zaocznej. W szkole dla dorosłych kształcenie odbywa się w formie stacjonarnej lub zaocznej (art. 18 ust. 2–2b Prawa oświatowego).
W myśl art. 4 pkt 20 Prawa oświatowego przez uczniów należy rozumieć również słuchaczy szkół dla dorosłych i wychowanków placówek oświatowych.
Uznaje się, że uczniem – do 31 sierpnia każdego roku – jest osoba, która:
- kontynuuje naukę w tej samej szkole;
- skończyła szkołę i rozpoczyna naukę w szkole, w której rok szkolny rozpoczyna się 1 września;
- ukończyła szkołę w tym roku i nie kontynuuje nauki.
Osobę, która przedstawi zaświadczenie o przyjęciu na studia wyższe, uznaje się za ucznia do 30 września.
Kto jest studentem?
Student to osoba kształcąca się na studiach pierwszego lub drugiego stopnia albo na jednolitych studiach magisterskich, na uczelni, czyli w podmiocie posiadającym osobowość prawną i autonomię na zasadach określonych prawem, prowadzącym studia na co najmniej jednym kierunku.
Umowa o pracę i umowa zlecenia z tym samym podmiotem
Jeżeli uczeń lub student, który nie ukończył 26 lat, ma zawartą umowę zlecenia z podmiotem, z którym łączy go jednocześnie umowa o pracę, to podlega on obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym zarówno z tytułu umowy o pracę, jak i umowy zlecenia. Wynika to z rozszerzonej definicji pracownika zawartej w art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, który stanowi, że za pracownika w rozumieniu tej ustawy uważa się także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.
Umowa zlecenia ze słuchaczem zaocznego liceum – studium przypadku
Na pytanie o podleganie obowiązkowi ubezpieczeń społecznych przez zleceniobiorcę będącego słuchaczem zaocznego liceum udzielił odpowiedzi Oddział ZUS w Lublinie w interpretacji indywidualnej z 13 stycznia 2022 roku (WPI/200000/43/888/2021) – decyzja Nr 888/2022 – odnosząc się do następującego stanu faktycznego (opisu zdarzenia przyszłego).
Przedsiębiorca, który wystąpił z wnioskiem o wydanie interpretacji, zamierza zawrzeć umowę zlecenia na wykonywanie określonych czynności ze słuchaczem zaocznego liceum ogólnokształcącego. Przyszły zleceniobiorca nie ukończył 26. roku życia i nadal się uczy, co potwierdził, przedstawiając zaświadczenie ze szkoły oraz wypełnił oświadczenie zleceniobiorcy, w którym zaznaczył, że jest uczniem szkoty ponadpodstawowej i nie ukończył 26. roku życia.
Według poglądu przedsiębiorcy zleceniobiorcy nie podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, jeżeli są uczniami szkół ponadpodstawowych lub studentami do ukończenia 26 lat. Ponieważ zleceniobiorcy ci nie spełniają warunków do podlegania ubezpieczeniom społecznym – ani obowiązkowo, ani dobrowolnie – to nie podlegają również obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego. Z uwagi na to, że pojęcie ucznia obejmuje również słuchacza i wychowanka, przedsiębiorca nie jest zobligowany do zgłoszenia i opłacenia składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne z tytułu umowy zlecenia ze słuchaczem zaocznego liceum ogólnokształcącego. Do momentu, kiedy przyszły zleceniobiorca będzie posiadał status ucznia potwierdzony aktualnym zaświadczeniem i nie ukończy 26 lat, nie będzie podlegał on obowiązkowym ani dobrowolnym ubezpieczeniom społecznym oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu wykonywanej umowy.
Oddział ZUS w Lublinie, odnosząc się do stanowiska wyrażonego przez przedsiębiorcę, powołał się na przytoczony wyżej art. 6 ust. 4 ustawy stanowiący, że zleceniobiorcy nie podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, jeżeli są uczniami szkół ponadpodstawowych lub studentami, do ukończenia 26 lat. W konsekwencji nie trzeba również takiego ucznia lub studenta zgłaszać do ubezpieczeń w ZUS-ie. Szkołą ponadpodstawową jest w szczególności czteroletnie liceum ogólnokształcące, którego ukończenie umożliwia uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego, natomiast osoba ucząca się w takiej szkole ma status ucznia. W szkole dla dorosłych kształcenie odbywa się w formie stacjonarnej lub zaocznej, a słuchacz takiej szkoły jest w przepisach ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych zrównany z uczniem.
Wobec powyższego, uwzględniając przedstawiony przez przedsiębiorcę stan faktyczny (opis zdarzenia przyszłego), ZUS uznał za prawidłowe jego stanowisko w sprawie braku obowiązku odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu umowy zlecenia zawartej z słuchaczem zaocznego liceum, który nie ukończył 26 lat.
